سرنوشت عراق در انتظار مصر؟!

نویسنده: مصطفی سلاما

دیپلماسی ایرانی: با فرا رسیدن 25 ژانویه، سالگرد انقلاب مصر بار دیگر بحث و جدل ها پیرامون این موضوع بالا گرفته است. پنج سال پیش بود که مردم به خیابان ها ریختند و خواهان برکناری دولت حسنی مبارک شدند. مبارک، دیکتاتوری که بیش از ۳۰ سال بر مصر حکمرانی کرده بود به دنبال این اعتراضات از قدرت پایین کشیده شد.

دولت مصر بار دیگر در مقابل احساسات عمومی مردم، بیست و پنجم ژانویه را با عنوان روز ملی پلیس تعطیل رسمی اعلام کرد. در سال های قبل هم مردم در این روز نه تنها حاضر نشدند در جشن ها شرکت کنند، بلکه در محکومیت خشونت پلیس علیه مردم اعتراض کردند.

از 2011 یعنی از زمان آغاز اعتراضات مدنی تا ژانویه 2012 که اولین رئیس جمهور منتخب مردم دولت را به دست گرفت، مصر با مشکلات اقتصادی عدیده ای دست و پنجه نرم می کرد. طبقه نزدیک به مبارک نیز هر چه بیشتر به وخیم کردن اوضاع دامن می زدند.

این اقدامات شامل کاهش عرضه نفت مصر در بازار جهانی و مجبور کردن مردم به انتظار در صف های طولانی سوخت و قطع برق به تناوب می شد. اخوان از درایت لازم برای پیش بینی حوادث پیش رو برخوردار نبود و ضمن ضعف در نمایش سیاسی نتوانست بخش هایی از جامعه را که در زمان انقلاب در کنار آن قرار گرفته بودند، برای خود حفظ کند.

در حرکتی کاملا ساده لوحانه مادر خالد سعید- جوانی که کشته شدن آن به دست نیروهای پلیس اعتراضات 25 ژانویه را شعله ور کرد- سربازانی را در سی ام ژوئن در آغوش گرفته بود که یونیفرم قاتلان پسرش را بر تن داشتند. این نکته را نباید از نظر دور داشت که هیچ یک از نیروهای پلیس به خاطر کشته شدن صدها و زخمی شدن هزاران نفر در اعتراضات 25 ژانویه مجازات یا حتی محکوم نشدند.

اگر ارتش در سیاست مداخله نکرده و مرسی را برکنار نکرده بود، مردم می توانستند با شرکت در انتخبات پارلمانی پیش رو نظر خود را در مورد برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری اعلام کنند. اما آنچه که از واکنش ارتش بر می آید، اینست که قصد و نیت ارتش چیز دیگری بود.

در حال حاضر زندان های مصر مملو از نیروهای مخالف، از جمله برخی از مخالفان مرسی است. پارلمان بیشتر یک نمایش مسخره است که رئیس کمیته حقوق بشر آن در مصاحبه ای از بازداشت نزدیکان فراریان سیاسی دفاع می کند.

نگاه به مصر از بالا و به عنوان تنها یک جزء از منطقه خاورمیانه، می تواند به درک بهتر شرایط منطقه و آنچه بر سر انقلاب مصر آمده کمک کند. تونی بلر که ده سال نخست وزیر بریتانیا بود و در زمان نخست وزیری وی، انگلیس به آمریکا در حمله به عراق پیوست، یک سال پس از کودتای مصر در یکی از سخنرانی های خود گفت: «آینده خاورمیانه را در سرنوشت مصر نظاره کنید. می توان به راحتی آنچه را که اتفاق افتاد، درک کرد. اخوان المسلمین تنها یک دولت بد نبود. اخوان به طور نظام مندی بر همه نهادهای کشور سیطره پیدا کرده بود. شورش سی ام ژوئن یک اعتراض معمولی نبود. این شورش نجات واقعی مردم بود. ما باید از حکومت جدید حمایت کنیم. ما باید جامعه بین المللی را بسیج کنیم که تا در حد ممکن به رئیس جمهور مصر کمک کنند.»

بلر در آن زمان نماینده رسمی گفتگوهای چهارجانبه صلح اسرائیل و فلسطین بود. سخنان بلر و حمایت آن از کودتا نشان دهنده همبستگی موجود میان انتخاب های سیاسی مقامات غربی است که بیشترین تاثیر را تاکنون بر خاورمیانه و وضعیت آن داشته اند.

سخنان بلر تنها اعتراف با صراحت آن چیزی است که دیگر مقامات غربی از اعلام رسمی آن ابا دارند؛ خاورمیانه اجازه ندارد خود برای سرنوشت سیاسی خود تصمیم بگیرد. خاورمیانه باید در راستای منافع غرب تحت نفوذ در آید. آمریکا هیچ گاه برکناری مرسی را کودتا نخواند و کمک های نظامی خود به مصر را هم ادامه داد.

برکناری مبارک هیچ گاه به مذاق آمریکا و غرب خوش نیامد. همانطور که جو بایدن، معاون رئیس جمهور آمریکا دو روز پس از 25 ژانویه 2011 گفت: «من هیچ گاه از مبارک به عنوان یک دیکتاتور یاد نخواهم کرد.»

در حال حاضر سیسی با وجود همه مشکلات از همه حمایت های مورد نیاز برخوردار است؛ کشورهای اروپایی حمایت سیاسی خود را از مصر با انتخاب آن به دبیری کمیته مبارزه با تروریسم شورای امنیت سازمان ملل نشان داده اند. بعلاوه، به لحاظ اقتصادی نیز دولت سیسی از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس تامین مالی می شود.

اینکه شرایط در مصر چگونه سپری می شود و عملکرد دولت چگونه ارزیابی شود، در حمایت آمریکا از دولت سیسی تاثیری ندارد. می توان گفت که این حمایت تنها در گرو یک شرط، و آن هم تامین منافع آمریکا است.

سرنوشت مصر هم می تواند مانند سرنوشت عراق باشد. سیاست های آمریکا و کشورهای غربی عواقب خطرناکی را برای این کشور به ارمغان خواهد آورد، همان چیزی که 10 سال پیش در مورد آینده عراق نسبت به آن هشدار داده شده بود. آنچه که در ژوئن 2013 به وقوع پیوست، بدون حمایت های خارجی و اقدامات ارتش ممکن نبود. مصر کشور کوچکی نیست و هر آنچه در این کشور اتفاق بیفتد، امواج آن به سایر کشورهای منطقه نیز سرایت می کند.

منبع: میدل ایست آی/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25