ظریف: برجام زمینه نفوذ ایران است

توافق بین المللی «برنامه جامع اقدام مشترک» تا ساعاتی دیگر اجرائی می شود. توافقی که پیامد آن از یک سو رفع تمامی تحریم های جهانی علیه ایران و ازسوی دیگر رعایت تمامی پروتکل های آژانس بین المللی انرژی اتمی از سوی دولت جمهوری اسلامی و همچنین محصول دو سال تدبیر، مذاکره و تحمل فشار تیم مذاکره کننده هسته ای ایران است. تیمی که هدایت آن را «محمد جواد ظریف»،وزیر امور خارجه کشورمان بر عهده داشت. وزیری که البته دیپلماتی کارکشته است و همگان اذعان دارند که او تمام داشته هایش را برای موفقیت ایران به کار گرفت تا نتوانند ایران را منزوی کنند. بسیاری بر این باورند، برجام فقط یک توافق هسته ای میان ایران و غرب نبود، بلکه طرحی نو در عرصه دیپلماسی جهانی و شاهکاری برای گریز از تخاصم بین المللی بود و اجرائی شدن آن، تحول بزرگی در عرصه جهان و خاورمیانه ایجاد کرده است.  ظریف درباره مقایسه او با محمد مصدق در این گفت وگو می گوید: «اساسا با این گونه مقایسه ها موافق نیستم، چون من واقعا قابل مقایسه با مردان بزرگی چون مرحوم مصدق یا دیگران نبوده و برای خودم چنین جایگاهی قائل نیستم». مشروح گفت وگوی روزنامه «وقایع اتفاقیه» با دکتر محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در آستانه اجرای برجام، خواندنی است.  

 آقای ظریف! برخی منتقدان دیروز و امروز شما معتقدند، برجام برای کشور عامل دردسر است. حال که برجام در آستانه اجرائی شدن است، نظر شما درباره اجرای آن چیست؟ 
من و همکاران ام معتقدیم، برجام یک فرصت برای کشور است و یک فرصت مهم برای جمهوری اسلامی. 
 این روزها خیلی از این ادعا ها را می شنویم؛ شما به عنوان وزیر امورخارجه چرا می گویید برجام یک «فرصت» است؟ 
 برای اینکه برجام و اجرای آن، توانست دروغ های کسانی را که می خواستند علیه این کشور با نام ایران هراسی ماجراجویی کنند، برملا کند و ثانیا این امکان را از دشمنان ما گرفت تا بتوانند از شرایطی که برای کشورمان فراهم شده بود، با ایجاد اجماعی جهانی ایران را منزوی کنند. برجام شرایط جدیدی را برای ایران در منطقه، معادلات بین المللی و اقتصادی فراهم آورده است. اگر از این شرایط بهترین استفاده را ببریم، قطعا برجام یک فرصت برای ماست اما اگر از این شرایط بهره گیری نکنیم، این فرصت خنثی می شود یا حتی شرایط پسابرجام تبدیل به یک تهدید خواهد شد. 
 چطور می توانستیم از فرصت پسا برجام استفاده کنیم؟ 
اگر ما با ابتکار عمل حرکت کنیم و خودمان برنامه ریزی کنیم، فرصت های فراوانی برایمان فراهم می آید اما اگر گرفتار دعوای داخلی شویم و اجازه دهیم دیگران برای ما برنامه ریزی کنند، قطعا فرصت ما از دست خواهد رفت و ممکن است این فرصت تبدیل به تهدید شود. پسا برجام یک فضا ایجاد کرده است و یک وضعیت محتوم نیست. اگر ما از این فضا استفاده نکنیم، معلوم نیست بعد از آن چه خواهد شد. ما باید طرح داشته باشیم. در مرحله پسابرجام میزان جذب سرمایه گذاری و نیز افزایش صادرات کالاهای غیرنفتی و خدمات فنی مهندسی را ملاک ارزیابی نمایندگی هایمان در نظر می گیریم. این بحث فقط راجع به عملکرد سفرا نیست بلکه علاوه بر آن، اگر روزی بخواهیم تصمیم بگیریم که کدام نمایندگی ها را تعطیل کنیم هم این ملاک مورد توجه خواهد بود. درواقع ما می سنجیم کدام نمایندگی ها در کشور اشتغال بیشتر و سرمایه گذاری بیشتری ایجاد کردند. بنابراین اگر از برجام به این شیوه استفاده کردید، این حرکت در واقع  زمینه نفوذ شما می شود اما اگر استفاده نکردید و منفعل بودید، برجام زمینه نفوذ دیگران خواهد شد. 
 آیا می توانید ضمانت دهید که 1+5 بر سر تعهداتش باقی بماند؟ 
هیچ کس نمی تواند درباره رفتار آینده دیگران ضمانت دهد اما این را می توانم بگویم که توانایی هسته ای ما، خیلی سریع تر از برقرارکردن مجدد تحریم ها فراهم می شود. 
 در گفت وگویی که پیش تر از شما منتشر شد، به آیه« وَ تِلْک الْأَیامُ نُداوِلُها» اشاره کرده اید، اگر یک زمانی دولتی روی کار بیاید که مذاکرات و کارهای شما را نپسندد و اجرای برجام را خیانت تلقی کند، آیا برای آن روز و پاسخ به نقدها، فکری کرده اید؟ 
من بین خودم و خدا به آنچه که به ذهنم رسیده است و دانشش را داشته ام، عمل کرده ام. همواره هم گردش ایام مد نظرم بوده است، لذا آنچه به من اطمینان می دهد این است که احساس کنم بین خودم و خدا خیالم راحت است. 
 سخت ترین روز شما در مدت تصدی وزارت خارجه چه بود؟ 
روزهای سخت زیادی داشتیم اما روزهای مذاکرات نهایی، روزهای سخت تری بودند که من فراموش نمی کنم. چند بار خواستم مذاکرات را متوقف و به تهران برگردم، واقعا به این تصمیم رسیده بودم اما هر بار بعد از ردو بدل شدن پیام ها، راه حل هایی پیش پای ما قرار گرفت و امیدوار شدیم. 
 می گویند شما مثل مرحوم مصدق؛ بستگی به شرایط روز و برخوردها، کمردرد می گرفتید. تا چه حد این ادعا صحت دارد؟ 
اساسا با این گونه مقایسه ها موافق نیستم، چون من واقعا قابل مقایسه با مردان بزرگی چون مرحوم مصدق یا دیگران نبوده و برای خودم چنین جایگاهی قائل نیستم. 
 برخی می گویند که شما در مقطعی، تمارض به کمر درد کردید؟ 
نه، هیچ وقت چنین کاری انجام نداده ام. من واقعا در دوره های خاصی به لحاظ عصبی و فشار کاری، دچار کمر درد می شدم. در دور آغاز مذاکرات هم که با این وضعیت مواجه شدم، بسیار سعی کردم این مسئله دیده نشود اما به هر حال برخلاف میل ما، خبرنگاران دیدند. 
 مایلم به وضعیت و کار شما در وزارت خارجه اشاره کنم. شما در انتخاب سفرا دو کار جدید انجام دادید. یکی انتخاب آقای دکتر ادیبی به عنوان یک سفیر کرد اهل تسنن و دیگری انتخاب سفیر زن. شما در انتخاب سفرا با مشکل مواجه نبودید؟ اصلا چرا سفیر زن انتخاب کرده اید؟ 
معمولا کار جدید کردن کمی سخت است. در کشور ما دیدگاه های متفاوتی وجود دارد که البته قابل احترام هستند. بعضی ها طبعا با حضور زنان در برخی مسئولیت ها مخالف هستند اما اکثریت جامعه معتقدند افراد باید بر اساس شایستگی، مسئولیت قبول کنند. 
 آیا این انتخاب سفرای زن یا اهل تسنن  را ادامه می دهید؟ 
بله، اگر افرادی باشند که شایستگی فعالیت در پست سفارت را داشته باشند، قطعا استقبال می کنیم و این روند را دنبال می کنیم. به عنوان نمونه درباره انتخاب آقای ادیبی، همه ایشان را گزینه مناسبی می دانند و از ایشان و توانایی هایشان تعریف می کنند و طبعا من هم از این انتخاب خوشحال هستم.    درباره خانم افخم هم مطمئنم که ایشان می تواند در سفارت مالزی عملکرد موفقی داشته باشد. این تصمیم هم توسط شورای معاونین وزارت خارجه گرفته شد. البته تمام تصمیمات در شورای معاونین گرفته می شود و روند خودش را طی می کند و افراد پس از کسب امتیازات لازم در معرض انتخاب، به عنوان سفیر در شورای معاونان  قرار می گیرند. 

 وزارت خارجه تا چه حد در انتخاب سفرا دستش باز است؟ آیا تحت فشار کسی، وزارت خارجه سفیر انتخاب کرده است؟ 
انتخاب سفرا موازین و پروتکل های مشخصی دارد. سفیر به هرحال نماینده رئیس جمهوری است و قطعا ایشان در برخی موارد نظراتی داشته اند و با توجه به تجربه و شناختی که حتی بیش از من به کارمندان وزارت خارجه دارند، نظراتشان صائب بوده و مواردی که به توصیه ایشان عمل کرده ایم تجربه های موفقی بوده است. 
 فکر می کنید رقیب شما در انتخابات 1400 چه کسی باشد؟ 
من به هیچ وجه به اصل مسئله فکر نکرده ام، بلکه فکر می کنم تصور کردن این مسئله، غیب گویی است که به واقعیت نخواهد پیوست. من بدون تعارف و مجامله، می گویم همین یک کاری را که بلدم در سیاست خارجی، توانستم انجام دهم. واقعیت این است که من نمی خواستم مسئولیت سنگین وزارت خارجه را بپذیرم. با اصرار و لطف جناب آقای دکتر روحانی و تأکید خانواده و دوستان،  این مسئولیت را پذیرفتم. برعکس دوره ها و سال های قبل که معمولا خانواده مخالف پذیرفتن مسئولیت بودند اما این بار خانواده اصرار کردند که من بپذیرم تا شاید بتوانم کمکی که از دستم برمی آید، انجام دهم. به خاطر شور و شعفی که پس از 24 خرداد در مردم هویدا شده بود، اصرار کردند اگر کاری بلد هستید انجام دهید. من هم تا حدودی این کار را بلد بودم و پذیرفتم. 
 پشیمان نیستند از اینکه به شما اصرار کردند؟ 
بعضی وقت ها چرا. در روزهای که می بینند من چقدر تحت فشار از داخل کشور هستم، پشیمان می شوند. وقتی من 9 ساعت در اجلاس سوریه می ایستم و در حد بضاعت کم خودم، مانع از این می شوم که برخی نکات خلاف منافع مردم سوریه و مردم منطقه تصویب شود. بعد بعضی نقد های غیرمنصفانه و رهنمودهای کلی را از کسانی می شنوم که حتی یک دقیقه در عمرشان مذاکره نکرده اند تا چه رسد به اینکه با 20وزیر خارجه مدعی بنشینند و بحث کنند و اینکه به خودشان اجازه می دهند که بگویند ضعیف مذاکره شده است، قطعا ناراحت می شوم. 
 این فشارها را به داخل خانه هم منتقل می کنید؟ 
سعی می کنم چنین اتفاقی رخ ندهد اما قطعا وقتی شرایط من را می بینند، درک می کنند. 
 اگر در دوره بعدی به شما پیشنهاد شود که وزیر خارجه شوید باز هم می پذیرید؟ 
من  تأکیدی بر اینکه حتی دو سال آینده، وزیر بمانم ندارم. همیشه هم امیدوار بودم تا زمانی که می توانم خدمت کنم، کارم را انجام دهم. البته تا زمانی که مسئولیت روی دوش بنده باشد، قطعا حق ندارم شانه خالی کنم.  

روزنامه وقایع اتفاقیه