مشکلات عربستان بزرگتر از ایران است

نویسنده: توبین هارشا

دیپلماسی ایرانی: دشمنی به وجود آمده میان عربستان سعودی و ایران بر سر اعدام روحانی بانفوذ شیعه منجر به گمانه زنی های بسیاری درباره افزایش تنش سنی-شیعه در خاورمیانه شده است. کسانی که در امور منطقه تخصص دارند می دانند که 46 نفر دیگر که گردن زده شده اند، تقریباً اهل سنت و متهم به تروریسم بودند.

یک تئوری که در این رابطه وجود دارد این است که اعدام روحانی نمر باقر النمر کمتر مربوط به تحریک شیعیان بوده و بیشتر مربوط به خشم داخلی بر سر مرگ تعدادی از سنی ها می شود که 85 درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند. این پادشاهی به طرز بی سابقه ای در مدت 90 سال تشکیل خود نگران مسائل داخلی شده است. آیا عربستان هم اکنون نگران ناآرامی های بیشتر در میان مردم است؟

به غیر از کره شمالی و میهن پرستان جدید انگلستان نهادهایی کمی وجود دارند که به تاریکی خاندان سلطنتی سعودی باشند. اما در طول سال گذشته، برای اولین بار در زمان سلطنت ملک سلمان 80 ساله، این کشور دچار وقایع تکان دهنده و خطرناکی شده است.

سلمان که 23 ژانویه سال گذشته به جای برادرش ملک عبدالله به سلطنت رسید، به طور گسترده ای به عنوان یک سرپرست دیده می شود. در عرض چند ماه ولیعهد را عوض کرد و به جای وی برادرزاده اش، محمد بن نایف، وزیر کشور با سابقه را انتخاب کرد. با این حال وی نفوذ ولیعهد جدید را کاهش داده است.

برنده واقعی، پسر جوان پادشاه، محمد بن سلمان، وزیر دفاع است که به عنوان جانشین ولیعهد انتخاب شد. این شاهزاده رئیس شورای جدید اقتصادی و امور توسعه است که اختیارات زیادی از وزارت اقتصاد را به دست آورده و کنترل شرکت نفتی دولتی آرامکو را در اختیار دارد.

سوالات بسیاری درباره عدم تجربه محمد بن سلمان که در اوایل دهه 30 زندگی قرار دارد مطرح می شود. عملکرد محمد سلمان هم شک و شبهه های زیادی را مطرح می کند. وی عامل اصلی مداخله نظامی در یمن است؛ جایی که شورشیان حوثی مورد حمایت ایران منجر به سقوط دولت مورد حمایت سعودی شده اند. در طول 9 ماه بمباران، یمن ویران شده و هزاران شهروند کشته شده اند.

همچنین گزارش هایی وجود دارد که در جهان عرب بسیار درباره آن صحبت می شود و آن بسته شدن خیابان به خاطر عبور کاروان محمد بن سلمان در منا، در نزدیکی مکه بود که منجر به کشته شدن بیش از 2 هزار نفر از مسلمانان در این مراسم مذهبی شد. حتی اگر این شاهزاده مقصر نبوده باشد و حتی اگر بستن خیابان در این رابطه عاملی دخیل نبوده باشد، شایعه هایی که در این زمینه منتشر شد آسیبی جدی به مشروعیت خاندان حاکم وارد کرد.

واکنش سعودی ها به سقوط قیمت نفت در سال 2015 همچنان تحت بررسی دقیق است. خودداری شرکت آرامکو از کاهش تولید موجب کسری بودجه عظیم و نرخ بیکاری بالا در میان شهروندان جوان شده است. شاهزاده جوان با مواجه شدن با مشکل بودجه خواستار مشاوره شد. با مشاوره هایی که از سوی شرکت مک کینزی صورت گرفت وی دست به اعمال مالیات و حذف میلیاردها یارانه برق، بنزین و آب به ویژه در میان ثروتمندان زد. اما هیچ کدام از این اقدامات باعث رفع ترس های حیاتی یا هراس از بهار عربی سال 2011 در میان خاندان سلطنتی نشد.

در حالی که اعدام های دسته جمعی این هفته، بزرگترین اعدام ها از دهه 1980 است، میزان مجازات اعدام هم افزایش یافته است. در سال های اخیر مواد مخدر به عنوان اصلی ترین عامل مجازات اعدام کاهش یافته است. با اعدام این 47 نفر به جرم اقدامات تروریستی در روز شنبه وضعیت آماری در سال 2016 تغییر پیدا می کند.

اگر هدف این اعدام ها خفه کردن اختلاف ها بوده، که به طور کامل موفقیت آمیز نبوده است. از روز شنبه اعتراضات گسترده ای در منطقه شیعه نشین قطیف که چاه های نفتی پادشاهی در آن قرار دارد، به وجود آمده است. گزارش هایی هم مبنی بر آتش زدن اتوبوس شرکت آرامکو منتشر شده است.

با این حال حتی در مقطع کنونی هم عربستان سعودی به سختی زمینه لازم برای انقلاب را دارد. این کشور همچنان یکی از سرکوبگرترین کشورهای جهان است. حتی با این شرایط هم شهروندان این کشور یکی از ثروتمندترین مردم جهان هستند. تولید ناخالص داخلی عربستان 12 برابر یمن است.

تردیدی وجود ندارد که پادشاه جدید و پسرش با چالش های داخلی روبه رو هستند که گذشتگان با آنها روبه رو نبودند. ایران یک «لولو» مفید است ولی در حال حاضر افراط گرایی سنی در قالب داعش تهدید به مراتب قوی تری برای ثبات خاورمیانه در مقایسه با جاه طلبی های ایران-شیعه است.

منبع: بلومبرگ ویو/ مترجم: حسین هوشمند