عربستان با اعدام شیخ نمر چه پیامی می‌دهد؟

نویسنده: علی امیدی، دانشیار روابط بین الملل دانشگاه اصفهان

دیپلماسی ایرانی: بشریت در ارتباطات متقابل بعضا تمایل داشته حرف ها و منظورهای خود را در قالب نمادها و نشانه ها به زبان آورد و بر این باور است که نمادها بهتر می توانند پیام مورد نظر را انتقال دهند. همان طور که مصریان باستان گل های اسیریس را نماد مرگ می دانستند، هندیان گل نیلوفر را نشانه تاج خداوند می نامیدند، بابلی ها مار را نماد جاودانگی به حساب می آوردند و ایرانیان خورشید را نشانه بخشندگی و زندگی. نمادها و نشانه ها، بیننده و خواننده را به عمق پدیده ها هدایت کرده و از یک سوژه خنثی دور کرده و باعث می شود به نیات عمیق بکار برنده سمبل هدایت شود. ضمنا یک سمبل همزمان حاوی پیام های مختلف و دارای بار احساسی است. در دنیای سیاست نیز در برخی مواقع اقدامات دولتها نیز بیشتر سمبولیک است. به نظر نگارنده این سطور، اقدام عربستان در اعدام آیت الله شیخ نمر که در بحبوحه تحولات موسوم به بهار عربی خیزش مسالمت آمیز مردم شیعه نشین عربستان را در ایفای حقوق بشر رهبری می کرد مصداق یک حرکت سمبولیک محسوب می شود. عربستان با این کار به ارسال پیام های زیر مبادرت کرده است:

1- سیاست مشت آهنین: هر چیزی که بوی ایرانی و شیعه سیاسی در هارتلند عربستان بدهد را در نطفه باید خفه کرد. شیعیان عربستان صرفا حق دارند که در احوال شخصیه از آیین شیعه پیروی کنند در غیر این موارد باید مطیع گفتمان سیاسی- فرهنگی آل سعود و وهابیسم باشند. همچنین اصلاحات سیاسی فقط در سطوح پایین مانند شوراهای شهر و روستا قابل تحمل بوده و باید از بالا مهندسی شود و هر گونه اقدامی که به ساختار قدرت در این کشور آسیب وارد نماید باید به شدت برخورد شود. به عبارت دیگر، رواداری و گفتگو در سیاست داخلی عربستان جایگاهی ندارد.

2- دهن کجی به ایران: عربستان بنا به دلایل مختلف که بعضا ممکن است هیچ ربطی به ایران نداشته باشد قصد تحقیر ایران را دارد. عربستان بر این گمان است که عدم حصول نتایج دلخواه در یمن، عراق، سوریه، لبنان و بحرین بخاطر سیاست های ایران است که بعضا نقش ایران بزرگنمایی شده است. بنابراین، نقش عربستان در کاهش وحشتناک قیمت نفت، عدم همکاری با ایران در حادثه منا، لجاجت در بحران سوریه و عدم توجه به حساسیت ایران در اعدام شیخ نمر قصد دهن کجی به ایران را داشته است. به عبارتی، عربستان با این کار به شدت نارضایتی خود را به ایران اعلام می کند.

3-قدرت نمایی: عربستان بر این گمان است که قدرت اول جهان عرب بوده و این حق برای آن محفوظ است که در ممالکی چون بحرین و یمن و غیره مداخله نظامی داشته باشد. هر چند عربستان بعضا در رسیدن به اهداف خود ناتوان بوده، ولی برای اثبات چهره قدرتمند خود به اقدام نمادینی چون اعدام شیخ نمر مبادرت کرده است. بعد از اعدام شیخ نمر، همزمان به آتش بس شکننده با یمن نیز پایان داد.

4- تضاد هویتی: عربستان خود را نماینده هویت سنی در جهان اسلام قلمداد می کند. مهمترین "دیگری" در تعریف هویت خود را شیعیان قلمداد می کند نه اسراییل و آمریکا. از این رو به شدت علیه شیعیان سیاسی در هرجایی اعم از عربستان، یمن، بحرین، عراق و لبنان می تازد.

5-داشتن چک سفید سیاسی از غرب: غربی ها از عربستان به صورت یک ماده گاو شیرده می دوشند، در عوض نسبت به اختناق سیاسی این کشور و سیاست های تجاوزکارانه و ضد انسانی آن در یمن، بحرین و غیره سکوت کرده یا اعتراض اثرگذار نمی کنند. عربستان مطمئن است که اقداماتی چون اعدام شیخ نمر تاثیر اساسی بر روابط استراتژیک عربستان با غرب نمی گذارد. چه بسا ایران ممکن است در این حادثه محکوم شود!!! همانگونه که به دنبال حوادث تروریستی دسامبر 2015 در پاریس و آمریکا که ایران و شهروندان ایرانی هیچ نقشی در آن نداشتند کنگره آمریکا با تغییر قوانین ویزا ایران را تنبیه کرد.

انتشار اولیه: یکشنبه 13 دی 1394 / انتشار مجدد: جمعه 25 دی 1394