مورد خطرناک «دونالد ترامپ»

رضا نصری، حقوق دان مؤسسه عالی مطالعات بین المللی ژنو در سرمقاله شرق نوشت:

سیستم انتخاباتی آمریکا از بسیاری جهات، استثنایی است. یکی از ویژگی هایش این است که انتخابات فدرال، به وسیله دولت فدرال یا یک نهاد مرکزی برگزار و مدیریت نمی شود، بلکه دولت های ایالتی هر یک با شرایط و معیارهای خاص خود، انتخابات را برگزار می کنند. مجموع نتایج به دست آمده در هر یک از ٥٠ ایالت، تعیین می کند چه کسی پیروز انتخابات فدرال است؛ در نتیجه، حزب یا فردی که می خواهد در انتخابات فدرال نامزد شود، باید در تمام ٥٠ ایالت آمریکا «واجد شرایط» باشد. در اصطلاح فنی می گویند آن حزب یا فرد باید بتواند در هریک از ٥٠ ایالت «دسترسی به برگه رأی» (Ballot access) داشته باشد. اما در چند دهه گذشته، دو حزب اصلی دموکرات و جمهوری خواه با قانون گذاری در سطح ایالتی، چنان کلاف سردرگم و سیستم پیچیده ای در نظام انتخاباتی تنیده اند که در عمل هیچ حزب سومی مجال و فرصت حضور در تمام ایالت ها را نمی یابد؛ به نحوی که امروز از میان صد و اندی حزبی که در آمریکا فعالیت می کنند، فقط همین دو حزب در هر ٥٠ ایالت «واجد شرایط» هستند. به‎ واقع در هر یک از ایالت ها شرایط ثبت نام، روند «احراز صلاحیت» و تعریف قانونیِ «حزب» متفاوت و ضرب الاجل های ثبت نام نیز در تاریخ های مختلف است.

برای مثال، برای اینکه واجد شرایطِ حضور در انتخابات در یک ایالت خاص شوید، باید تشکلی را که ثبت کرده اید، با تمام معیارهایی که قانون آن ایالت تعیین کرده، منطبق شود تا تشکل شما تعریف «حزب» بیابد. سپس باید ۱۵ امضا از معتمدان شوراهای شهرهای آن ایالت جمع آوری کنید تا اسم نامزد حزبتان روی برگه رأی قرار بگیرد، ضمن اینکه قبل از ۱۵ ژانویه هم باید فُرم های ثبت نام را ارسال و تمام هزینه های مربوطه را پرداخت کنید. در عین حال، در ایالت مجاور، تشکلی که ثبت می کنید باید معیارها و شرایط دیگری را کسب کند تا «حزب» محسوب شود؛ نیازمند جمع آوری ۲۵ هزار امضا از مجموع شهروندان بالای ۱۸ سال هستید و باید قبل از ضرب الاجلِ ۵ سپتامبر سال قبل، فُرم های مربوطه را ارسال و مراحل قانونی را طی کرده باشید. حال همین وضعیت را به ٥٠ ایالت تعمیم دهید! به عبارت دیگر، اگر خواهان شرکت در انتخابات فدرال هستید، باید بتوانید از مجاری پر پیچ و خم و گاه متناقضِ ٥٠ نظام حقوقی مختلف عبور کنید تا اسم شما روی برگه های تمام ایالت ها در روز انتخابات سراسری ثبت شود. تازه اگر موفق به این کار شوید و از پس هزینه های سرسام آور این پروسه نیز برآمدید، چند روز مانده به انتخابات، یکی از دو حزب اصلی در دادگاه یک یا چند ایالت از شما شکایت خواهد کرد، با این اتهام که مثلا از میان ۲۵ هزار امضایی که جمع آوری کرده اید پنج هزار امضا «اصالت» ندارد و باز شما هستید که باید با صرف چند میلیون دلار هزینه وکیل و کارشناس، خود را از این اتهام و اتهامات متعاقب و تمام نشدنی تبرئه کنید.

این گونه است که در سیستم انتخاباتی آمریکا، فقط تشکیلات و افرادی می توانند در انتخابات سراسری شرکت کنند که امکانات مالی، نیروی انسانی و زیرساخت کافی در هر یک از ٥٠ ایالت داشته باشند. تا به امروز هم غیر از حزب دموکرات و جمهوری خواه، هیچ حزب دیگری موفق به کسب این موقعیت نشده است. حتی رلف نیدر (Ralph Nader) از حزب سبز نیز که در سال ۲۰۰۰ رقیب جورج بوش و ال گور بود، نهایتا توانسته بود در روز انتخابات فقط در ۴۴ ایالت نامزد شود! (در انتخابات دوره بعد، این عدد به ۲۷ رسید).  چنین سیستمی قطعا با پایه ای ترین موازین دموکراسی مغایرت دارد و مانع رشد و توسعه دگراندیشان و نیروهای سازنده تر می شود، اما از طرف دیگر، حُسن آن این است که در کشوری مثل آمریکا که ضمن داشتن بزرگ ترین زرادخانه هسته ای، بهترین بستر برای پوپولیسم، افراط پروری و عوام فریبی نیز هست، دو حزب اصلی و حامیان شان می توانند بر روند سعود جریان های افراطی نوعی «مدیریت» را اِعمال کنند و نگذارند جنبش های فاشیستی و شبه نازی کاخ سفید را از طریق رأی تصرف کنند، اما نکته مهم اینجاست که پدیده «دونالد ترامپ» قادر است این توازن (ولو غیردموکراتیک) را بشکند! اگر او – آن طور که نظرسنجی ها پیش بینی می کنند - نامزد رسمی حزب جمهوری خواه در انتخابات ۲۰۱۶ شود، قطعا این حزب را به نحو خطرناکی رادیکال کرده و از تمام امکانات آن برای ایجاد و رشد یک جریان نژادپرست و فاشیست استفاده خواهد کرد.

اگر به هر دلیل، عقلای حزب از نامزدی او جلوگیری کنند، او به پشتوانه میلیاردها دلار سرمایه شخصی و چند دهه فعالیت تجاری و پایگاه سازی در تمام ایالت های آمریکا، زیرساخت و امکانات کافی برای تشکیل یک حزب سوم و به چالش کشیدن دو حزب اصلی را دارد و بعید نیست دست به چنین اقدامی بزند.  ترامپ یا حزب جمهوری خواه را استحاله و به سمت افراط گری و فاشیسم سوق خواهد داد یا یک جریان و حزب دائمی ایجاد خواهد کرد که هر دو گزینه برای جهان خطرناک است. هرچند حضور او به مثابه یک «جریان سوم» ممکن است در سال های اولیه موجب ریزش در حزب جمهوری خواه و به قدرت رسیدن پی درپی حزب دموکرات در انتخابات آمریکا شود، اما نمی توان انکار کرد که در درازمدت حضور یک حزب فاشیست و افراطی در این کشور هم فضا و گفتمان سیاسی را به شدت رادیکال خواهد کرد و هم مستعد این است که با اوج گیری احساسات و هیجانات ناسیونالیستی در پی حوادثی از قبیل حملات تروریستی، بسیار آسان تر از آنچه تصور می شود، کاخ سفید را تصاحب کند. بی تفاوتی نسبی و حتی استقبال بخش چشمگیری از مردم آمریکا از پیشنهاد اخیر او مبنی بر ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی از مسلمانان و همچنین استقبال ضمنی افکار عمومی از اظهارات افراطی و جنجالی او پس از حوادث اخیر پاریس، همگی مؤید این ادعاست.