چگونه ایران به نشست حل بحران سوریه دعوت شد؟

پس از چندین هفته بحث و گمانه زنی درباره احتمال حضور ایران در نشست بین المللی مربوط به حل و فصل بحران سوریه، شب گذشته اعلام شد، ایران رسماً به این نشست دعوت شده است. اظهارات امروز سخنگوی وزارت خارجه ایران و اشاره وی به حضور محمد جواد ظریف در این نشست، به موضوع قطعیت بخشید؛ امری که می تواند تأثیرات مهمی بر چشم انداز آتی اوضاع در سوریه داشته باشد.

به گزارش «تابناک»، پس از تأیید دعوت از ایران برای شرکت در نشست بین المللی مربوط به سوریه، مرضیه افخم، سخنگوی وزارت خارجه ایران، امروز اعلام کرد که محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به همراه معاونان خود در این نشست ـ که قرار است روز جمعه در وین آغاز شود ـ حضور خواهد یافت. وی همچنین از احتمال برگزاری جلسه هماهنگی اجرای برجام میان هیأت های ایرانی و آمریکایی در حاشیه نشست مذکور خبر داد.

افخم در این زمینه گفت: «بر اساس دعوت به عمل آمده از جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در اجلاس سوریه، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در رأس یک هیأت عالی رتبه سیاسی در اجلاس روز جمعه (8/8/94) در وین به منظور بررسی اوضاع سوریه حضور خواهند یافت». به گفته وی، حسین امیرعبداللهیان، معاون عربی و آفریقا و سید عباس عراقچی معاون امور حقوقی و بین المللی وزارت خارجه، ظریف را در این سفر همراهی می کنند.

دعوت از ایران جهت شرکت در نشست بین المللی سوریه ـ که برای نخستین بار صورت می گیرد ـ شب گذشته توسط خبرگزاری «آسوشیتدپرس» و به نقل از مقامات آمریکایی اعلام شد. این خبرگزاری به نقل از مقاماتی که اشاره ای به نام آن ها نکرد، ضمن اعلام این خبر نوشت: دعوت از ایران، نشان از تغییر راهبرد آمریکا و متحدانش در موضوع سوریه دارد.

آسوشیتدپرس اشاره کرد که واشنگتن پیشتر احتمال حضور ایران در این گفت و گوها را مطرح کرده بود، اما اکنون بعد از چند روز گفت و گوی پشت پرده، خصوصاً با متحدان عرب خود در منطقه، یک صندلی برای ایران در این گفت و گوها در نظر گرفته است. در این مطلب همچنین اشاره شده بود که دعوت از ایران، از طریق روسیه صورت گرفته است.

پس از انتشار این خبر، جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، رسماً تأیید کرد که ایران برای شرکت در نشست وین دعوت شده است. وی گفت: «وزیر خارجه آمریکا می خواهد این گونه گفت و گوها و مباحث را ترغیب کند، در حالی که ما همچنان به دنبال یافتن راه حل ها برای یک وضعیت دشوار سیاسی در سوریه هستیم؛ یعنی گذاری که پایدار باشد و منجر به دولتی بهتر برای مردم سوریه شود. از این روی، ما به دنبال مباحث چندجانبه مختلف هستیم که شرکای درست و کلیدی در آن باشند».

در پی این اظهارات، خبرگزاری «رویترز» جزئیات بیشتری از موضوع را منتشر کرده و نوشته، حسین امیرعبداللهیان، معاون وزارت امور خارجه،  از جانب ایران در نشست وین شرکت خواهد کرد. در عین حال، رویترز این احتمال را رد نکرد که شخص ظریف نیز در این گفت و گوها شرکت کند. از سوی دیگر، این خبرگزاری اشاره کرد که تصمیم دعوت از ایران، ابتدا با عربستان مطرح شده است.

گفتنی است، در گزارش های تکمیلی که رسانه های روسیه امروز و پیش از اعلام حضور ظریف در نشست وین منتشر کردند، اشاره شده بود که سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، درباره این موضوع با ظریف گفت و گو کرده است. از سوی دیگر، سخنگوی وزارت خارجه روسیه اعلام کرد، نشست درباره بحران سوریه، جمعه این هفته در وین با حضور وزیران خارجه روسیه، آمریکا و ترکیه برگزار خواهد شد و از ایران، مصر، عراق و لبنان نیز برای شرکت دعوت شده است.

اما درباره اینکه چرا بحث حضور ایران در این نشست تا این حد اهمیت پیدا کرده، پیش از هر چیز باید به این موضوع اشاره کرد که این نخستین بار است که از ایران برای حضور در یک نشست بین المللی درباره سوریه دعوت می شود. مهمترین نشست های بین المللی که تاکنون درباره سوریه برگزار شده، یعنی نشست های «ژنو 1» و «ژنو 2»، بدون حضور ایران بود که اتفاقاً ناظران و تحلیلگران همین عدم حضور ایران به عنوان یکی از مهمترین بازیگران خارجی در موضوع سوریه را دلیل اصلی شکست طرح های دو نشست مذکور می دانستند.

آنچه پیش از این جلوی دعوت ایران به این گونه نشست ها را می گرفت، مخالفت آمریکا و متحدان منطقه ایش، به ویژه عربستان سعودی با حضور ایران بود. اما به عقیده تحلیلگران، اکنون دو عامل اصلی سبب شده که آمریکا و متحدانش ضمن تغییر رویکردهای سابق، دعوت از ایران را ضروری بدانند.

عامل نخست، به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 و حصول برنامه جامع اقدام مشترک هسته ای (برجام) میان طرفین است. از همان زمان که مذاکرات برای دستیابی به توافق هسته ای در جریان بود، این موضوع در محافل مختلف مورد اشاره قرار می گرفت که حصول این توافق، زمینه بالفعل شدن پتانسیل های بازیگری ایران در عرصه منطقه ای و بین المللی را فراهم خواهد کرد و سبب خواهد شد غرب، وارد روند تعامل با ایران در موضوع مختلف شود. فعال شدن ایران در عرصه دیپلماتیک مربوط به سوریه را می توان به همین موضوع مرتبط دانست.

عامل دوم، تحولاتی است که طی هفته های اخیر در عرصه میدانی سوریه رخ داده که مهمترین آن، وارد شدن مستقیم روسیه به عرصه درگیری های نظامی در این کشور است. حضور روسیه به عنوان متحد دولت دمشق، تا حد زیادی امیدهای باقی مانده در میان کشورهای غربی و متحدان منطقه ای آن ها را برای دستیابی تمام و کمال به اهداف خود در سوریه از میان برد و اکنون آن ها چاره ای جز ورود جدی به روند دیپلماتیک برای جلوگیری از شکست کامل ندارند و با توجه به تجربه ناموفق نشست های قبلی، اینک دعوت از ایران و برخی دیگر از بازیگران مؤثر، همچون عراق و لبنان برای آن ها ضروری جلوه کرده است.

به این ترتیب، می توان پیش بینی کرد که انجام این دعوت و پذیرش آن از سوی ایران، آن هم در سطح وزیر خارجه، زمینه ای جدی و واقعی را برای حل و فصل بحران سوریه در چارچوب منافع همه طرف های داخلی و خارجی درگیر در این بحران و با رعایت حقوق و امنیت مردم این کشور را فراهم خواهد کرد.