استراتژی اتحادیه اروپا برای دوران پساتوافق

نویسنده: الدار ممدوف *

دیپلماسی ایرانی: در حالی که در ایالات متحده بحث بر سر توافق هسته ای با ایران، بسیار داغ است و همچنان جریان دارد، اتحادیه اروپا به آرامی در حال تعیین استراتژی اش در قبال ایران پس از توافق است. برخلاف ایالات متحده، نیازی به بررسی توافق در پارلمان اروپا نیست. در همان روزی که شورای امنیت سازمان ملل از توافق حمایت کرد، شورای اتحادیه اروپا هم موضعی مشابه اتخاذ کرد.

نتیجه موفق توافق یک اراده بی سابقه در زمینه سیاست خارجی برای اتحادیه اروپا و دفاع از چنین رویکردی برای بحران های بین المللی بود: چند جانبه گرایی موثر و دیپلماسی نتیجه بهتری در مقایسه با یکجانبه گرایی و جنگ دارد. اما اتحادیه اروپا تنها به این افتخار نمی تواند بسنده کند. هنگامی که مذاکره می شد، مسئولیت این توافق بر عهده اتحادیه اروپا بود. حتی بدون صدور لایحه مخالفت با توافق توسط کنگره، ایالات متحده قدرت بهبود روابط با ایران را ندارد. چون بدبینی شدیدی میان سیاستمداران آمریکایی به رفتار ایران در منطقه و عملکرد حقوق بشری وجود دارد و میلی به لغو تحریم ها ندارند.

فرصت اروپا

این ممکن است خبر خوبی برای اتحادیه اروپا باشد. با وجود این که صندلی راننده در اختیار اتحادیه اروپا است، وقتی صحبت از روابط تجاری و اقتصادی و حقوق بشر می شود، ایالات متحده قدرت نفوذ بیشتری دارد. فدریکا موگرینی، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امنیتی، رئیس کمیسیون مشترک نظارت بر اجرای توافق است. موگرینی در سخنرانی ای که روز 9 سپتامبر در پارلمان اروپا داشت گفت اتحادیه اروپا می فهمد که نیاز به ایجاد اعتماد دوجانبه است چون این مسئله برای اجرای توافق و بهبود گسترده تر روابط حیاتی است.

موگرینی همچنین اعلام کرد که نیاز به ایجاد یک گروه ضربت بین سازمانی است که متفاوت با کمیسیون اروپا و سرویس اقدام خارجی برای اطمینان یافتن از هماهنگی درباره سیاست ایران اتحادیه اروپا باشد. موگرینی چند حوزه احتمالی همکاری با ایران را هم نام برده است: تجارت، محیط زیست، مبارزه با مواد مخدر و تروریسم، امنیت هوایی، گفتگوهای حقوق بشری.

اگر توافق بتواند پس از محدودیت های 10 ساله بر برنامه هسته ای ایران ادامه داشته باشد، موگرینی پیشنهاد می دهد که ایران باید چارچوب روابط گسترده تری را پیشنهاد دهد که وابستگی و انگیزه همه طرفین را افزایش می دهد و به همین دلیل نقض از سوی دو طرف سخت تر می شود.

برنامه بلندپروازانه

در زمانی که استراتژی پس از توافق اتحادیه اروپا در حال شکل گیری است، فقط روابط دوجانبه با ایران نباید مورد ملاحظه قرار بگیرد، بلکه این مسئله باید امنیت منطقه را هم در نظر بگیرد. موگرینی مشخص کرده است که فضای منطقه ای می تواند برای اجرای توافق، مفید باشد. این مسئله به این معنا است که ایران درباره مباحث مربوط به بحران های منطقه ای مشارکت کند: اول از همه سوریه، اما همچنین درباره لبنان، یمن و افغانستان.

به نظر می رسد که تعامل در مقایسه با مقابله بر سر مسئله حقوق بشر، سازنده تر است. همان گونه که موگرینی گفته بود، محمدجواد ظریف هم به احتمال گفتگو بر سر این موضوعات اشاره کرده بود. اتحادیه اروپا برای پیشبرد این برنامه بلندپروازانه نیاز به تقویت حضور نهادی و سیاسی در ایران دارد. حالا که توافق به دست آمده است، بزرگترین مانع بر سر بازگشایی نمایندگی بلندمدت اتحادیه اروپا در تهران برداشته شده است.

توافق هسته ای تنها آغاز راهی طولانی به سوی روابط اتحادیه اروپا و ایران است. اما سخنرانی موگرینی در استراسبورگ نشان داد که جهت گیری و هدف اتحادیه اروپا در این زمینه چیست. بحث بعدی که در این زمنیه وجود دارد این است که اکثریت پارلمان اروپا، به جز عده ای که حامی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) هستند، همین رویکرد را دارند. اگر کشورهای عضو و پارلمان اروپا نظر موگرینی را قبول داشته باشند، وی درباره استراتژی جدید در قبال ایران اطمینان پیدا خواهد کرد.

* دیپلمات اهل لتونی و مشاور سیاسی سوسیال دموکرات ها در کمیته روابط خارجی پارلمان اروپا

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند