آچمز کنگره آمریکا در برخورد با توافق هسته‌ای ایران

دیپلماسی ایرانی: بعد از نهایی شدن توافق هسته ای بین ایران و 1+5 ، بحث های زیادی پیرامون زمان اجرایی شدن این توافقنامه مطرح شده است. طبق قانونی که بین کنگره و کاخ سفید تصویب شد، کنگره ۶۰ روز فرصت داشته است توافق هسته ای ایران را بررسی کند و اگر با آن مخالف است، در این باره رای بگیرد و مخالفتش را ابلاغ کند. این مهلت حدود دو هفته دیگر (روز ۱۷ سپتامبر) به سر می آید و بنابراین گمانه زنی ها پیرامون تصمیم کنگره و تبعات آن بر توافق افزایش یافته است. جمهوری خواهان حاکم بر کنگره ایالات متحده استدلال می کنند که نتیجه توافق هسته ای سرازیر شدن میلیاردها دلار پول و سرمایه به سوی ایران است. از این منظر ماحصل عملی شدن این توافق چیزی نخواهد بود مگر تقویت مالی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران و مقید شدن ایالات متحده به مجموعه ای از تعهدات درازمدت. بر این اساس مخالفان توافق ایران اعلام کرده اند که از هیچ تلاشی برای بی اثر ساختن برجام کوتاهی نمی کنند و از جمله این که طرح هایی نیز برای وضع قوانین تحریمی بیشتر علیه ایران در دست دارند. لابی بانفوذ اسرائیل در آمریکا، آیپک، نیز در همراهی با این گروه و با هزینه حداقل ۲۰ میلیون دلار برای آگهی های تبلیغاتی علیه توافق ایران، پیگیرانه علیه توافق مشترک فعالیت داشته و اعضای کنگره را به رد آن تشویق کرده است.

البته در مقابل این موج منفی مخالفان، تاکنون تعداد 38 نفر از سناتورهای آمریکایی اعلام کرده اند که از توافق هسته ای با ایران حمایت می کنند. در این وضعیت شمار حامیان توافق در مجلس سنای آمریکا به بیش از یک سوم رسید و این امر بدین معناست که رئیس جمهور همانگونه که بعد از توافق وعده داد، می تواند رأی کنگره را وتو کند و دیگر امکان رد کردن وتوی وی نیز وجود ندارد. بر این اساس هر چند موضع مخالفان توافق در آمریکا تضعیف شده است، اما به نظر می رسد حتی در صورت موفقیت آنها و رد توافق هسته ای با ایران در کنگره، باز هم بازنده اصلی به چندین دلیل، ایالات متحده آمریکا خواهد بود.

در درجه نخست؛ رد توافق هسته ای در کنگره آمریکا از سوی جامعه جهانی به عنوان پیروزی رقابت های جناحی داخلی بر تلاش های بین المللی برای صلح و امنیت تعبیر شده و وجهه و اعتبار دولت و جناح های سیاسی در آمریکا را خدشه دار خواهد ساخت.

در درجه دوم؛ هماهنگی و اتفاق نظر موجود بین المللی پیرامون نحوه برخورد با برنامه هسته ای ایران از هم خواهد پاشید و با دلسرد شدن قدرت های جهانی از امکان دستیابی به یک توافق مشترک، برخوردهای انفرادی و مطابق با منافع ملی هر یک از قدرت ها، جای برخورد مشترک را خواهد گرفت که البته این امر تا حد زیادی به نفع جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

از منظر ادامه تحریم های اقتصادی نیز (در صورت عدم تصویب توافق در کنگره) با ایجاد گسست در جبهه کشورهای غربی، تحریمها دیگر به صورت قبل قابل اجرا نیستند، همانگونه که اوباما خود در مصاحبه ای با توماس فریدمن گفته بود، این فقط ایران نبود که بهای تحریم ها را می پرداخت. چین، ژاپن، کره جنوبی، هند و تقریبا هر کشور واردکننده نفت که قرارداد واردات نفت از ایران داشت خود را در موقعیتی یافت که حفظ تحریم ها به معنای میلیاردها دلار ضرر اقتصادی بود. بنابراین در چنین شرایطی به نظر نمی رسد کشورهای وارد کننده نفت بپذیرند که به دلیل رقابت های حزبی در آمریکا، بیش از این به منافع ملی خود لطمه وارد کنند.

از بعد سیاسی و امنیتی نیز، در صورت عدم تصویب این توافق در کنگره، باز هم موقعیت جمهوری اسلامی ایران تقویت خواهد شد چرا که این ایران نبوده است که نقض تعهد کرده، بلکه دیگر امضاکنندگان بوده اند. بنابراین ایران می تواند به تقویت مناسبات خود با دیگر کشورهای طرف مذاکره خصوصاً اتحادیه اروپا، روسیه و چین بپردازد و عملا مجاز به ادامه برنامه هسته ای خود نیز خواهد شد. اگرچه مقامات امریکایی می گویند که رای منفی کنگره و شکست توافق احتمال جنگ را افزایش می دهد، اما با تعهد و پایبندی ایران به توافق برجام، دیگر توجیهی برای حمله نظامی به ایران باقی نمی ماند و شورای امنیت که دربرگیرنده قدرتهای اروپایی و آسیایی نیز هست، مجوز دخالت نظامی در ایران را صادر نخواهد کرد.

در مجموع به نظر می رسد بعد از حصول توافق هسته ای ایران با 1+5، موضع کشورمان در عرصه بین المللی تقویت گردیده و ایالات متحده دیگر در وضعیتی قرار ندارد که بتواند با نقض قرارداد و یا تهدید به حمله و یا ادامه تحریم ها، امنیت و ثبات جمهوری اسلامی ایران را مورد تهدید قرار دهد.