تصویر نوین ایران پساتوافق

نویسنده: ریچارد جواد حیدریان*

دیپلماسی ایرانی: همانطور که انتظار می رفت، توافق هسته ای ایران موقعیت سختی در واشنگتن پیدا کرده، به گونه ای که کنگره غالبا جمهوریخواه تصمیم به رد بزرگترین میراث سیاسی خارجی دولت اوباما گرفته است. در بین مخالفان توافق دو تن از سناتورهای تاثیرگذار حزب دموکرات، رابرت منندز و چاک شومر نیز به چشم می خورند. بازتاب این اختلاف در حزب دموکرات نیز امیدها را در جهت جلوگیری از رد توافق در کنگره می کاهد. چنین فضایی احتمالا منجر به استفاده اوباما از قدرت وتو خود برای جلوگیری از کارشکنی علیه این توافق بین المللی خواهد شد.

اوباما برای بهره مندی از حق وتو به یک سوم از صد رأی سنا نیاز دارد که البته با 27 سناتور دموکراتی که در حال حاضر حمایت خود را از توافق ابراز داشته اند، دولت اوباما به اندازه لازم از حمایت کنگره برخوردار است. علاوه بر کارشناسان برجسته از جمله توماس فریدمن و فرید زکریا بسیاری از چهره های مطرح یهودی نیز حمایت خود را از این توافق اظهار داشته اند. 340 خاخام آمریکایی نیز به تازگی از کنگره درخواست کرده اند تا از این توافق حمایت کنند. با این تفاسیر، اوباما در جذب بیشترین حمایت ممکن از این برجام تاریخی تنها نمانده است.

تهران هم به نوبه خود تلاش کرده است نگرانی کشورهای منطقه از پیامد های استراتژیک این توافق را کاهش دهد و با بازگشایی مجدد سفارت بریتانیا نشان داد که فصل جدیدی از روابطش با دنیای بیرون را آغاز کرده است.

تأثیر ظریف

بدون شک حسن روحانی رئیس جمهور ایران و دولتش سرمایه دیپلماتیک قابل توجهی برای حفاظت از توافق صرف کرده اند. برای نخستین بار بعد از گذشت چندین دهه، تهران با واشنگتن پای میز مذاکره نشست. با بهره مندی از کابینه ای متشکل از فارغ التحصیلان دانشگاه های آمریکایی با مدرک دکترا، دولت روحانی بدون شک درک ظریفی از پیچیدگی های سیاست های واشنگتن و محاسبات استراتژیک اوباما دارد.

خوشبختانه روحانی از استعداد بی نظیر جواد ظریف وزیر خارجه اش نیز برخوردار است. ظریف چند دهه را در آمریکا سپری کرده و به عنوان سفیر ایران در سازمان ملل از سال 2002 تا 2007 فرصت توسعه گستره تماس هایش را داشته است. همانطور که از اسمش (در زبان فارسی) پیداست، ظریف با صحبت به زبان انگلیسی با لهجه آمریکایی و ذکاوت دیپلماتیک توانست تصویر بین المللی ایران را ارتقا بخشد. به دور از هر افراطی گری او هاله ای از عقلانیت و تمدن را در ستون نویسی های خود در نشریات نیویورک تایمز و فارن افرز منعکس کرد. او با مصاحبه های مختلف در رسانه ها و مجلات معتبر دنیا، نقطه نظرات تهران و تمایلش به راهکاری دیپلماتیک در رابطه با مسئله هسته ای ایران را با فصاحت بیان کرد. پایان بخشیدن به انزوای بین المللی ایران از جمله وعده های کلیدی روحانی در کمپین های انتخاباتی اش بود و برجام کلید تحقق این هدف بود. 

پایان انزوا

در حالی که اوباما در خانه خود در حال فرونشاندن مخالفان بود، تهران به مقامات ارشد کشورهای اروپایی خوش آمد می گفت: زیگمار گابریل معاون صدر اعظم آلمان، لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه، پائولو جنتیلونی وزیر خارجه ایتالیا، فیلیپ هاموند وزیر خارجه بریتانیا و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا. هاینس فیشر رئیس جمهور اتریش هم خواستار سفر به ایران در ماه آینده شده است. علاوه بر مقامات خارجی، گروه های تجاری بسیاری به دنبال کسب و کار در ایران و فرصت سرمایه گذاری در منابع هیدروکربنی و بازار مصرف ایران هستند. روحانی با دعوت از سران کشورهای اروپایی خواستار برقراری «اتحاد تمدن ها» با ایران بویژه در مبارزه علیه تروریسم شد.

تهران همچنین برای به دست آوردن دل رسانه ها تلاش هایی انجام داد. در ماه گذشته تهران به نهادهای رسانه ای 17 کشور از جمله بی بی سی و یک روزنامه یهودی در نیویورک، ویزای مطبوعات اعطا کرد؛ روزنامه ای که گزارشی درباره عدم تمایل ایران برای حمله به اسرائیل نوشت و اشاره کرد نگرانی ایران انزوای بین المللی و مشکلات اقتصادی است.

مهمتر از همه، دولت روحانی خواستار پیوندی سازنده با کشورهای همسایه شد. از سال 2013 ظریف در دیدار اعضای کلیدی شورای همکاری خلیج فارس بویژه امارات متحده عربی، قطر و کویت سردم دار ... بوده است.

با تلاش برای از بین بردن این ترس که توافق هسته ای ایران را طلیعه دار منطقه خواهد کرد، ظریف خواستار همکاری با عربستان سعودی بوده است. این در حالیست که معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور، به تازگی تمایل تهران به اشاعه همکاری ها در منطقه حتی با رقبای منطقه ای پیرامون منافع مشترک را یادآور شده است. با توجه به بحران در سوریه، یمن و خطرناک شدن وضع عراق، نیاز به روابط سازنده بین ایران و همسایگانش اهمیت بی سابقه ای یافته است. بدون شک دولت روحانی با چالش دیپلماتیک دیگری روبروست.

*کارشناس امور اقتصادی و ژئوپولتیک آسیا

منبع: الجزیره/ مترجم: پریسا فرهادی

انتشار اولیه: جمعه 6 شهریور 1394 / انتشار مجدد: شنبه 21 شهریور 1394