نظر مخالفان با خواندن متن توافق تغییر نمی‌کند

نویسنده: جاشوا کیتینگ

دیپلماسی ایرانی: نانسی پلوسی، رهبر نمایندگان دموکرات مجلس آمریکا، روز جمعه انگیزه مخالفان توافق هسته ای در کنگره آمریکا را زیر سوال برد و پرسید که آیا آنها اصلاً متن توافق را خوانده اند یا خیر. برخی ممکن است با این صحبت او به یاد اظهارات مشابه خودش در سال 2010 در مورد لایحه جنجالی خدمات درمانی دولت اوباما بیفتند که گفته بود نمایندگان باید اول لایحه را تصویب کنند تا بعد بتوانند بخوانند که چه چیزی داخل آن نوشته شده است. اما این استدلال به هر حال در بحث در مورد توافق هسته ای با ایران زیاد به کار می رود. رئیس جمهور اوباما در نشست خبری فردای توافق هم گفته بود: «حالا سندی در دست داریم که می توانید با خواندن آن متوجه شوید توافق چیست. نیازی به گمانه زنی یا تحریف نیست، می توانید راحت سند را بخوانید تا ببینید که چه گفته است و شرط و شروط توافق چه هستند.»

البته این کار باز هم مانع از آن نشد که منتقدان قبل از خواندن توافق به آن حمله نکنند. کمدین انگلیسی «جان اولیور» مخالفت زودهنگام دو رهبر جمهوریخواه، یعنی «جان بینر» و «لیندسی گراهام» را دست انداخت و انتقادات آنها را به غر زدن بچه ها در مورد غذاهای نامطلوبشان تشبیه کرد. بعضی از دموکرات های مردد هم می گویند که برای مطالعه بیشتر توافق به زمان نیاز دارند. سناتور «جو مانچین» از ایالت ویرجینیای غربی گفته است: «قبل از اینکه قضاوتی بکنیم باید توافق را در کلیتش بررسی بکنیم». بعد از صحبت رئیس جمهور، توماس فریدمن، ستون نویس روزنامه نیویورک تایمز نیز گفته بود که برای مطالعه توافق به زمان بیشتری نیاز دارد.

من توافق را خوانده ام. اما بعید می دانم که حتی خواندن توافق هم بتواند نظر کسی که از قبل تصمیمش را گرفته است عوض کند. شاید این مسئله عجیب باشد، به خصوص که رسیدن به نظر مشترک بر سر جزئیات این توافق زمان بسیار زیادی برده است. این نکات ریز قطعاً برای کسانی که می خواهند بدانند توافق چگونه اجرا خواهد شد اهمیت بسیار زیادی دارند، اما در بحث سیاسی که در مورد توافق صورت گرفته است، اهمیت آنها کم است.

همانطور که «استیو کول» در نشریه نیویورکر اخیراً مطرح کرده است، با اینکه توافق نقاط ضعف و قوت خودش را دارد و هر دو طرف برای رسیدن به آن از موارد زیادی کوتاه آمده اند، اما «استدلال اصلی اوباما این نیست که جزئیات توافق دقیق هستند، این است که توافق بهتر از هر گزینه واقعگرایانه دیگری است.» در واقع، استدلال مطرح شده از طرف دولت این است که شاید ایران در سیاست جهانی قدرت سازنده ای نباشد، اما رهبرانش بازیگرانی عقلانی هستند که به مشوق های ارائه شده پاسخ مثبت می دهند و کنار گذاشتن برنامه تسلیحاتی هسته ای در مقابل برداشته شدن تحریم ها را بهتر از قدم گذاشتن در راه انزوا یا تهدید جنگ می دانند. دادن امکان حفظ زیرساخت های هسته ای به ایران شاید مخاطره آمیز باشد، اما اگر باعث شود که ایران به سمت سلاح هسته ای نرود یا اگر باعث جلوگیری از حمله نظامی شود ارزشش را دارد.

منتقدان توافق این فرض را رد می کنند و می گویند ایران اگر امکانش را داشته باشد از زیر مفاد توافق شانه خالی می کند. آنها می گویند حتی اگر ایران این کار را هم نکند، عواید هنگفتی که از برداشته شدن تحریم ها به دستش می آید این امکان را می دهد که از گروه های متحد و دولت های ضدآمریکایی منطقه حمایت کند؛ پس بهتر است که تحریم ها را سر جای خودشان نگه داشت تا کشوری را که به تهدید اسرائیل و آمریکا می پردازد تضعیف کرد.

برداشت اولیه افراد هر چه که باشد، جزئیات توافق بر آن تأثیری نخواهد گذاشت. منتقدان نگرانی های مختلفی را مطرح کرده اند، از بروز تأخیر در عملیات بازرسی از مراکز هسته ای ایران تا لغو تحریم های تسلیحاتی. اما حتی اگر مذاکره کنندگان آمریکایی امتیازات بیشتری در این زمینه ها می گرفتند، باز هم بعید بود مخالفان توافق راضی به حمایت از آن می شدند. برای موافقان توافق، اینکه توافق مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته ای می شود مهم است. اما برای مخالفان توافق، هر توافقی که حاصل می شد باز هم ایران را در مسیر دستیابی به سلاح قرار می داد. دو طرف می توانند هر چقدر که خواستند متن توافق را مطالعه کنند، اما تا وقتی که پیش فرض های بنیادی شان با هم یکی نباشد، باز هم همان آش و همان کاسه است.

منبع: اسلیت/ تحریریه دیپلماسی/43