آیا داعش در افغانستان حضور دارد؟

دیپلماسی ایرانی: داعش نفوذش در افغانستان را گسترش داده است و  این مسئله به طور بالقوه چشم انداز مذاکرات صلح میان دولت افغانستان و طالبان را پیچیده خواهد کرد. هم موافقان و هم مخالفان مذاکرات میان دولت و طالبان به حضور داعش در این کشور اشاره می کنند، در حالی که هر کدام از دو گروه برآورد متفاوتی از قدرت داعش دارند.

به طور مثال یکی از نمایندگان داعش در پاکستان در روز 1 فوریه ادعا کرده است که این گروه توانسته بیعت بیش از 10 هزار مبارز افغانی را در مناطق قبایلی به دست بیاورد. اما عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت افغانستان روز 24 فوریه گفت: «برخی ممکن است این تهدید را اغراق آمیز جلوه دهند، در حالی که عده ای هم آن را کاملاً نادیده می گیرند.»

این غیر ممکن است که این آمار و ارقام را مورد بررسی قرار دهیم چون تمایز قائل شدن میان شبه نظامیان طالبان و مبارزان داعش کار آسانی نیست. ربودن 30 شیعه قوم هزاره در اتوبان کابل-قندهار توسط مردان نقاب زده، یکی از شواهد این مسئله است. ژنرال عبدالحمید از ارتش ملی افغانستان این ربایش را کار طالبان توصیف کرد و گفت آنها به زبان اصلی افغانستان یعنی دری و پشتو صحبت می کردند. بقیه می گویند آدم ربایان به زبانی غیر از زبان مردم محلی صحبت می کردند.

مذاکرات صلح میان طالبان و دولت های افغانستان و پاکستان و مقامات ارتش ادامه دارد. اما همه طرفین درباره نقشی که داعش می تواند در این بین ایفا کند، نگران هستند.

مذاکره با طالبان

داعش تنها تهدیدی نیست که پیش روی مذاکرات وجود دارد. به طور مثال، بسیاری از افغان ها نگران چشم انداز و میزان مشارکت احتمالی طالبان در دولت افغانستان هستند. عبدالله عبدالله قول داده و به مردم افغان اطمینان داده است که مذاکرات، منافع ملی را نادیده نخواهد گرفت.

نقش پاکستان هم مهم است. ژنرال راحیل شریف، رئیس ستاد مشترک ارتش در دیداری که 17 فوریه از کابل داشت گفت: «دشمنان افغانستان، دشمنان پاکستان هم هستند.» این دومین دیدار شریف از افغانستان پس از حادثه مدرسه پیشاور بود که در آن 134 کودک و 16 بزرگسال کشته شدند. آن گونه که آسیم بجوا، سخنگوی ارتش پاکستان گفته است، در زمینه این حمله میان دو کشور مبادله اطلاعاتی صورت گرفته است.

دهه ها بی اعتمادی میان افغانستان و پاکستان تبدیل به منبع تنش در مذاکرات شده است. برای کسانی که پاکستان را به عنوان دشمن و منبع بی ثباتی در افغانستان می بینند، دشوار است تا باور کنند پاکستان به طور ناگهانی نیات خوبی پیدا کرده است.

موفقیت مذاکرات با طالبان به موافقت رهبر طالبان، ملا محمد عمر هم بستگی دارد، ملاعمر از اواخر سال 2001، در انظار عمومی دیده نشده است و گمان می رود که در پاکستان مخفی شده است. با این حال شخصیت های برجسته طالبان مانند رئیس اسبق دیوان عالی و سفیر اسبق در پاکستان و عربستان سعودی به طور فعالانه از مذاکرات صلح حمایت کرده اند.

تفاوت های طالبان و داعش

چرخش به سوی داعش، تغییر ایدئولوژیکی بزرگی برای طالبان خواهد بود که در گذشته به جای مبارزه برای ایجاد خلافت اسلامی به دنبال بازگشت به قدرت در افغانستان بوده است. طالبان پس از شکست نیروهای شوروی در افغانستان و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با بهره گیری از اوضاع جنگ سرد توانست در اواسط دهه 1990، حمایت بسیاری از افغان هایی که به دنبال ثبات، قانون و نظم بودند را به دست بیاورد. ملا عمر در سال 1996 اعلام کرد که خواهان این است که افغانستان تبدیل به امارتی اسلامی شود که توسط یک امیر که به روحانیون وفادار است، اداره شود.

ملا عمر یک رهبر مذهبی نبود. وی زبان عربی را بلد نبود (زبان قرآن) و آشنایی با دیگر کتب مذهبی نداشت. او و بسیاری از فرماندهان طالبان در مدارسی که توسط مولانا سامی الحق، رهبر مذهبی پاکستانی اداره می شد، تحصیل کرده اند. طالبان میل کمی به جهاد جهانی دارد، برخلاف القاعده که در دهه 1990 در ازای کمک مالی توسط طالبان پناه داده شدند. طالبان هم مانند القاعده و داعش یک جنبش سنی است که وابسته به مکتب حنفی فقه اسلام است.

هنوز معلوم نیست که طالبان چگونه می خواهد با داعش متحد شود. یک مقاله جدید افغانی به این نکته اشاره می کند که طالبان هم اکنون به سه شاخه تقسیم شده است: حامیان داعش، حامیان مذاکرات و کسانی که ترجیح می دهند مستقل باشند و به مجهز شدن برای مبارزه با دولت افغانستان ادامه دهند. این تقسیم بندی هم می تواند به مذاکرات صلح کمک کند و هم به آن آسیب بزند، چون معلوم نیست که آیا آنها به اندازه کافی قدرت دارند تا حرف آخر را بزنند؟

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند