یمن به سرنوشت لیبی دچار می‌شود؟

نویسندگان: محمد حاتم، نفیسه سعید و گلن کری

دیپلماسی ایرانی: اندک زمانی پس از اینکه پادشاهی های عرب حاشیه خلیج فارس تصمیم گرفتند در حمایت از عبد ربه منصور هادی رئیس جمهور پیشین یمن، سفارتخانه های خود را در این کشور به شهر عدن، بندری واقع در جنوب کشور منتقل کنند، گروه مسلمان شیعه حوثی در راستای تقویت روابط خود با ایران اقدام کرد.

به گزارش شبکه تلویزیونی المسیره، روز یکشنبه - یک روز پس از امضای توافقنامه حمل و نقل هوایی میان ایران و یمن - پرواز ایرانی حامل تجهیزات پزشکی وارد صنعا پایتخت یمن شد که تحت کنترل جنبش حوثی است. در این حال، صالح الصمد یکی از مقامات سیاسی برجسته حوثی سرپرستی هیات فرستادگان این گروه را به تهران بر عهده دارد. مقامات حوثی در سفر به تهران قرار است در مورد همکاری های سیاسی و اقتصادی میان صنعا و تهران گفتگو کنند. با این حال، حتی پیش از اعلام همکاری در زمینه حمل و نقل هوایی و برنامه سفر هیات حوثی به ایران، نشانه هایی از همکاری میان دو طرف دیده می شد.

در شرایط کنونی یمن جدیدترین صحنه درگیری های نیابتی میان عربستان سعودی، بزرگترین صادر کننده نفت خام جهان و حامی عبد ربه منصور هادی و ایران شیعه که مقامات آن حمایت خود را از گروه حوثی اعلام کرده اند، محسوب می شود. دو کشور ایران و عربستان سعودی همچنین در درگیری های داخلی در سوریه نیز در دو جبهه مخالف رودرروی یکدیگر هستند: ایران از بشار اسد رئیس جمهور سوریه حمایت می کند و عربستان سعودی حامی شورشی های سنی مخالف دولت اسد است. عربستان سعودی جنبش حوثی را گروهی تروریستی می داند.

نجوا الداوسری یکی از اعضای پروژه دموکراسی خاورمیانه در واشنگتن در این باره گفت: «اگر درگیری میان گروه های سیاسی در یمن به طور صلح آمیز حل نشود، این کشور به صحنه جدیدی برای جنگ نیابتی میان عربستان سعودی و ایران تبدیل خواهد شد و این خبر وحشتناکی برای یمن است.»

حبس خانگی

حوثی ها که خود را قربانی چندین دهه تبعیض های دولت می دانند، از مقر اولیه خود در شمال یمن به جایی رسیدند که در سال گذشته میلادی صنعا پایتخت این کشور را تحت کنترل درآوردند. از آن زمان، القاعده و جنگجویان قبیله های سنی مبارزات خود را علیه گروه حوثی در سراسر کشور آغاز کردند. گفتگوهایی که توسط سازمان ملل متحد برنامه ریزی شده بود، هیچ تاثیری در پایان دادن به بحران نداشت و در مقابل، با اقدام حوثی ها به حبس خانگی هادی، درگیری ها تشدید شد.

رئیس جمهور پیشین ماه گذشته از پایتخت گریخت و از آن زمان تلاش های خود را برای جلب حمایت های داخلی در یمن و حمایت بین المللی از دولت خود در شهر بندری عدن، آغاز کرد. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی (در حمایت از هادی) اعلام کردند سفارت های خود را در یمن به شهر عدن منتقل خواهند کرد.

چارلز اشمیتز کارشناس یمن در دانشگاه توسان در مریلند تصریح کرد: «یمن کاملا تجزیه شده است. اگرچه حوثی ها شمال کشور را تحت کنترل دارند، اما حکومت هادی در جنوب کشور در پی فعالیت های القاعده و برخی نیروهای وفادار به علی عبدالله صالح رئیس جمهور پیشین یمن در منطقه، به شدت آسیب پذیر است.»

کامران بخاری مشاور امور خاورمیانه و جنوب آسیا در موسسه استرتفور در ایالت تگزاس در این باره گفت برای ایران، ایجاد روابط با حوثی ها که زیدی (یکی از شاخه های شیعه) هستند، به معنی گسترش نفوذ در جهان عرب خواهد بود و این در حالی است که ایران متحدانی در لبنان، سوریه و عراق نیز دارد.

گسترش ژئوپولتیک

بخاری در گفتگوی تلفنی با بلومبرگ تصریح کرد: «آنچه که به طور حقیقی موجب نگرانی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس شده است، گسترش ژئوپولتیک ایران در منطقه درست در زمانی است که جهان عرب با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کند.»

خبرگزاری سبا روز شنبه اعلام کرد طبق توافقنامه حمل و نقل هوایی، شرکت ماهان ایر ایران و خطوط هواپیمایی یمن هر یک می توانند در هفته 14 پرواز میان دو کشور داشته باشند.

شیلا کاراپیکو کارشناس علوم سیاسی که در دانشگاه ریچموند در ایالت ویرجینیا در مورد یمن مطالعه می کند، در این باره گفت: «چنین شرایطی بی سابقه است. اگر قرار باشد شمار پروازهای متداول میان دو کشور و تعامل مستقیم میان صنعا و تهران تا این اندازه زیاد باشد، مسئله قابل توجه است.»

ماجد السقاف مدیر روابط عمومی هادی گفت وی هیچ تعهدی به این توافقنامه ندارد، چرا که این توافقنامه توسط گروهی امضا شده است که هیچ هویت قانونی در کشور ندارد. وی در گفتگوی تلفنی به بلومبرگ تصریح کرد: «این توافقنامه بین ایران و یمن نیست، بلکه بین تهران و گروه حوثی است.»

سناریوی لیبی

تنش ها میان حوثی ها و دولت هادی نگرانی ها را در مورد تکرار شرایط لیبی در یمن تشدید کرده است؛ در لیبی دو دولت رقیب و نیروهای شبه نظامی تحت کنترل آنها برای تحت کنترل درآوردن شهرها، فرودگاه ها و میدان های نفتی با یکدیگر مبارزه می کنند. حوثی ها در ماه سپتامبر بخش اعظم شهر صنعا را تحت کنترل درآوردند و پس از محاصره کاخ ریاست جمهوری در ماه ژانویه، دولت هادی را که تحت حمایت عربستان سعودی بود، به حاشیه راندند.

ماجد المذحجی تحلیلگر مستقل در صنعا در گفتگوی تلفنی با بلومبرگ تصریح کرد: «حوثی ها اکنون با تقویت روابط خود با ایران از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس تحت فشار و در انزوای سیاسی و اقتصادی قرار می گیرند. از آنجایی که ایران در پی سقوط جهانی بهای نفت خام با مشکلات مالی مواجه است، نزدیک شدن بیشتر حوثی ها به این کشور احتمالا تاثیر چندانی در شرایط اقتصادی این گروه نخواهد داشت.»

منبع: بلومبرگ / مترجم: طلا تسلیمی