داعش ایران و مصر را به هم نزدیک می‌کند؟

دیپلماسی ایرانی: علی رغم این که بعد از کودتای مردمی ارتش مصر علیه حکومت اخوان المسلمین اوضاع در مصر به طور نسبی به سمت آرامش رفته اما خود مصری ها هم خیلی خوب می دانند که این آرامش متزلزل است و هر آن احتمال انفجار امنیتی و سیاسی می رود.

این در حالی است که مصر از انقلاب 25 ژانویه 2012 تا کنون آشفتگی روشن و به هم ریختگی آشکاری را تجربه کرده است. چه در بعد سیاست خارجی و چه در بعد سیاست داخلی قاهره با دست پاچگی رفتار کرده و این دست پاچگی سبب شده تا در برخی موارد حتی تندروی های بی سابقه ای را پیش بگیرد. صدور احکام عجیب و غریب در حق بیش از ششصد عضو اخوان المسلمین مثالی بر این ادعا است.

از سوی دیگر کاملا روشن است که درگیری داخلی با اخوان المسلمین تاثیر سلبی بر نگرش مصر نسبت به بعضی مسائل پیرامونی اش گذاشته است. مثلا می بینیم که در رسانه های مصری، آن چه در تحولات سوریه گذشته است را به درگیری میان بشار اسد با تروریسم تعبیر می کنند، اگرچه این برداشت صحیح است اما باید گفت که آن چه در سوریه می گذرد بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که بعضی ها تصور می کنند. اما به نظر می رسد که جنگ با اسلام گرایان از جمله اخوانی ها، مصری ها و حکومت مصر را بر آن داشته که از هر کسی که با جریان های اسلامی تندرو بجنگد، استقبال کنند و از آن به نیکی یاد کنند. رویکرد رسانه های مصری در برجسته کردن چهره بشار اسد نشان از تمایلی است که نهاد اصلی قدرت مصر به او دارد، و الا در نگاه بسیاری از کشورهای عربی و غربی بشار اسد، نخستین هم پیمان اسلام گرایان در منطقه است که از حکومت ایران تا حزب الله و گروه های اسلامی فلسطینی و عراقی و حتی حماس را شامل می شود.

به اعتقاد بسیاری از مخالفان بشار اسد، او از جمله افرادی است که در ظهور گروه های تندروی اسلامی در منطقه نقش داشته است. چه در زمانی که امریکایی ها عراق را در اشغال داشتند و ائتلاف حزب بعث - القاعده کمر به نابودی عراق بسته بود، چه در لبنان که متهم به حمایت از بنیادگرایان اسلامی با هدف تقویت جایگاه خود در لبنان شد، چه حتی در خود سوریه که متهم به دست داشتن در شکل گیری داعش و دیگر گروه های تندروی سنی از طریق صدور عفو برای افراد خاص نظیر شاکر العبسی داد که به لبنان رفت و به اعتقاد برخی شبکه فتح الاسلام را ایجاد کرد. با این حال دولت مصر به بشار اسد تمایل دارد و او را محق در برخورد با مخالفان و گروه های اسلام گرا در سوریه می داند. فضای ترس از گروه های اسلامی آن قدر در مصر بالا گرفته است که از هر کشور یا جریانی که با افراطیون اسلام گرا در جنگ باشند، استقبال می کنند و از رفتارهای دو گانه دولت امریکا در این زمینه نیز به شدت گله مندند. شاید به همین دلیل است که روزنامه العرب، چاپ لندن، گزارش می دهد که برخی منابع آگاه نزدیک به نهاد ریاست جمهوری مصر می گویند که رئیس جمهوری این کشور به حزب الله نیز متمایل شده و می خواهد با آن ارتباط بگیرد تا به کمک حزب الله بتواند به جنگ تکفیری ها برود. در عین حال برخی منابع عربی و مصری نیز می گویند که عبدالفتاح السیسی پی برده نقشه ای در کار است که می خواهد مصر را هم به سرنوشت سوریه و عراق دچار کند، برای همین می خواهد برای مهار شبکه های تروریستی دست به دامن جریان ها و گروه هایی شود که موفقیت های در خور توجهی در رویارویی با آنها داشته اند. از جمله حزب الله که هم در سوریه توانسته از پس داعش و گروه های متحد آن بر آید و هم در لبنان که در کنار ارتش توانسته نقشه تکفیری ها و گروه های اسلام گرا را در آن جا نقش بر آب کند. وزرات امور خارجه مصر تلاش دارد این ارتباطات را پنهان کند تا جنجال های رسانه ای باعث نشود که اهدافش در این زمینه به محاق برود. تمایل به این رویکرد بعد از اعدام 21 شهروند مسیحی مصری در لیبی افزایش یافته است.  

در عین حال مصر از رفتارهای کشورهای عربی نیز بیمناک شده و از این که در حمله به پایگاه های داعش در لیبی کسی از آن استقبال نکرده و بر عکس حتی علیه آن موضع گرفته اند و در برابر تحرکاتش در سازمان ملل و اتحادیه عرب ایستادند، بسیار خشمگین و نگران است. البته مصری ها پیش بینی کرده بودند که بعد از مرگ ملک عبدالله، پادشاه سابق عربستان اوضاع دیگر بر وفق مرادشان نباشد و عربستانی ها رویه دیگری را دنبال کنند و حتی بر کشورهای عربی دیگر نظیر امارات متحده عربی و اردن نیز فشار بیاورند که دیگر همانند سابق از حکومت مصر حمایت نکنند.

در همین رابطه گزارش هایی شنیده می شود مبنی بر این که گروه های امنیتی مصر به سوریه رفته اند تا ضمن کمک به حکومت بشار اسد برای مبارزه با گروه های تکفیری از تجربیات آنها در مبارزه با این گروه ها نیز استفاده کنند. مصری ها انتظار دارند با برقراری رابطه با نهادهای امنیتی سوریه بتوانند آسان تر به جنگ داعش و گروه های تکفیری که می روند به یک تهدید حیاتی برای مصر تبدیل شوند، بروند. به این ترتیب پیش بینی می شود که رفته رفته مصر نیز به جمع کشورهای متحد سوریه تبدیل شود و از محوری مغایر با دو محور اعراب شورای همکاری خلیج فارس منهای قطر به رهبری عربستان و قطر و ترکیه که با اخوان المسلمین عهد اخوت بسته اند، پشتیبانی کند.

آیا این مساله سبب خواهد شد تا تحولی در روابط مصر و ایران نیز به وجود آید؟ مصری ها خوب می دانند که اگر داعش نتوانسته است تا کنون دمشق و بیروت و بغداد و حتی صنعا را تصرف کند و تا کنون شکست های سنگینی را متحمل شود، حضور ایران در سوریه و لبنان و عراق و یمن است. آیا این مساله سبب خواهد شد تا حکومت مصر که از نزدیک شدن داعش به مرزهایش به وحشت افتاده است تغییر رویه داده و نزدیکی به ایران را هم در دستور کار خود قرار دهد؟