ناگفته‌هایی از درگیری لفظی در وین

دیپلماسی ایرانی: زمانی که جان کری، وزیر خارجه آمریکا و محمدجواد ظریف، همتای ایرانی اش در هتلی لوکس در نزدیکی سواحل معروف عمان مشغول مذاکره بودند، توافق طولانی مدتی که مانع از دستیابی دو رئیس جمهور اخیر ایالات متحده به عقبگرد برنامه هسته ای ایران می شد، به نظر غیرقابل دسترس بود. با نزدیک شدن به پایان مهلت مذاکرات، آقای کری احساس کرد که فرصت در حال از دست رفتن است، مگر این که ایرانی ها در نهایت یک پیشنهاد راهگشا ارائه دهند. اما محمدجواد ظریف با پیشنهادی «کمی جدید» آمد. آقای کری ناامید هم گفت: هیچ راهی وجود ندارد تا ایالات متحده توافقی را بپذیرد که در آن توانایی ایران برای تولید سوخت مورد نیاز برای ساخت بمب به یک سال محدود نشود.

مباحثات کم کم گرمتر شد. دو مرد نجیب زاده که با فریاد کشیدن نامانوس هستند، با شرایطی مواجه شدند که در طول جلسات متعدد یک سال گذشته سعی می کردند از آن دوری کنند. یکی از مقامات آمریکایی به شرط عدم افشای نامش می گوید: «این اولین باری بود که آن ها صدایشان را بلند می کردند و یک سری مسائل ناخوشایند مطرح شد.»

روز دوشنبه آخرین مهلت برای دستیابی به توافق فرا رسید و آقای کری مذاکره ای دیگر در وین را ترک کرد در حالی که در پر کردن شکاف ها شکست خورده بود. پیشنهادات دقایق پایانی که انتظار می رفت داده شود، هرگز مطرح نشد. با این حال دو دیپلمات موافقت کردند که شاید تا هفت ماه آینده بتوانند به رویکردی جدید برای حل این مسئله دست پیدا کنند. در چند هفته ی گذشته نتیجه گیری های بزرگتری درباره مذاکرات مطرح می شد. اگر بین آقای کری و آقای ظریف توافقی صورت گرفته بود، حتماً این اتفاق نهایی می شد. هر دو مرد همکاری شدیدی با هم داشتند و چند هفته پیش در عمان بر آنچه که می خواستند به آن دست پیدا کنند، تاکید کردند. اما نتوانستند توافق کنند.

هر دو طرف با فشارهای داخلی هم روبه رو هستند. آقای ظریف این هشدار را داده که تصمیم نهایی در این رابطه بر عهده ی آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی ایران است و ایشان هم به آمریکایی ها بی اعتماد هستند. وضعیت آقای کری هم با پیروزی اخیر جمهوری خواهان در انتخابات کنگره و ترس از این که شکست در این مسئله منجر به زدن برچسب رئیس جمهور ضعیف به اوباما شود، پیچیده تر شده است. بحث های فرا حزبی در کنگره مبنی بر تحریم های جدید می تواند منجر به فلج شدن تیم مذاکره کننده آمریکایی شود. رژیم اسرائیل هم مرتباً هشدار می دهد که اوباما در معرض ساده لوح بودن قرار دارد. اگر اسرائیل خروجی این مذاکرات را به عنوان توافق بد محکوم کند، همین برچسب توسط کنگره هم زده خواهد شد.

آقای اوباما مدت کوتاهی پس از تصدی پست ریاست جمهوری در سال 2009، چهار نامه به آیت الله خامنه ای نوشت و سال گذشته پس از روی کار آمدن حسن روحانی و آقای ظریف، در ها واقعاً باز شدند و اوباما کانالی محرمانه با این دو فرد در عمان باز کرد. ویلیام برنز و جیک سالیوان، دو تن از مقامات ارشد دولتی بودند که اغلب به تنهایی و یا با همراهان کم تعداد سفر می کردند و از درب پشتی هتل ها تردد می کردند تا ناشناس بمانند. اقداماتی که ماه ها، اسرائیلی ها و فرانسوی ها هم از آن ها خبر نداشتند.

مذاکرات در سپتامبر 2013 در نیویورک و در حاشیه نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد. آقای ظریف و آقای کری در آن زمان در اتاقی کوچک در کنار شورای امنیت با هم دیدار کردند و شماره های خصوصی و آدرس ایمیل به یکدیگر دادند و از این کانال بیشتر از کانال عمومی استفاده می شد. سپس آقای ظریف به برقراری تماس میان آقای اوباما و آقای روحانی کمک کرد، تماسی که اولین ارتباط مستقیم مقامات ایران و آمریکا از انقلاب 1979 بود. البته ظریف بعداً گفته بود: «این اقدام برای ما در داخل هزینه داشت.»

در دور نهایی مذاکرات در وین، آقای کری روز پنجشنبه وارد مقر مذاکرات شد. آمریکایی ها احساس کردند که آقای ظریف کمی تغییر موضع داشته است. آقای ظریف و معاونانش هشدار داده بودند که پس از اولین دیدار، وزیر خارجه برای مشورت و نتیجه گیری باید به تهران بازگردد. آمریکایی ها هم گفتند که آقای کری وین را ترک می کند و به خبرنگاران گرفتند که وسایلشان را جمع کنند. اما در جلسه آغازین آقای ظریف به آقای کری گفت اگر در پیشنهاد آمریکایی ها موضوع جدیدی نباشد، به تهران باز نخواهد گشت. آقای ظریف در مصاحبه با ایرنا با صدایی ناامیدانه گفت «هیچ پیشنهاد و ایده قابل توجهی وجود ندارد که به تهران ببرم.»

از دید آمریکایی ها تاکتیک آقای ظریف همانند یک بازی بود که در لحظات آخر برای امتیاز گرفتن بیشتر طراحی شده بود. در تیم آقای کری این بحث شکل گرفت که چگونه باید به این مسئله پاسخ داد. برخی از مقامات معتقد بودند که وزیر خارجه باید بلوف ظریف را اعلام کند و به هر ترتیبی باید به پاریس برود، اما وی این کار را نکرد. در نهایت موفقیت چشمگیری به دست نیامد و مجموعه ای از ایده های جدید برای بحث در آینده مطرح شد.

منبع: نیویورک تایمز/ مترجم: حسین هوشمند