شش بازيگر اصلى صحنه سياسى لبنان

پس از ماهها درگیری سیاسی در لبنان که کار به درگیری نظامی نیز کشیده شد، سرانجام سران گروه های مختلف این کشور همگی با یک پرواز راهی دوحه پایتخت قطر شدند، تا با گفت و گو به بحران سیاسی پایان دهند، بحرانی که کشور را تا مرز جنگ داخلی پیش برد.

 

طبق توافقی که با میانجیگری هیئتی از اتحادیه عرب به ریاست نخست وزیر قطر به دست آمد، دولت لبنان که از حمایت غرب برخوردار است مصوبات خود مبنی بر غیرقانونی اعلام کردن شبکه مخابراتی حزب الله و برکنار کردن فرمانده امنیتی فرودگاه بیروت را لغو کرد. بعد از لغو این مصوبات که با هدف محدود کردن قدرت حزب الله تصویب شده بود، این گروه موافقت کرد که وارد گفتگوهای تشکیل دولت وحدت ملی شود.

 

این مصوبات جنجالی باعث بروز شدیدترین خشونت های داخلی بعد از جنگ داخلی لبنان طی سال های 1975 تا 1990 شد. درگیری بین گروه های طرفدار دولت و گروه های مخالف به رهبری حزب الله در دست کم80 کشته بر جا گذاشت.

 

پیش بینی می شود در عرض کمتر از یک هفته در گفتگوهای قطر توافقاتی بر سر انتصاب رئیس جمهور لبنان، پستی که از 5 ماه خالی بوده، ترکیب دولت وحدت ملی و قانون انتخاباتی جدید به دست آید. دو طرف پیش از این توافق کرده اند که ژنرال میشل سلیمان، فرمانده ارتش را به ریاست جمهوری منصوب کنند، اما ابتدا باید دیگر مسائل را حل کنند.

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران و ناظران سیاسی، لبنان از زمان استقلال تاکنون نتایج انتخابات ریاست جمهوری این کشور از خارج به این کشور دیکته شده است.

 آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی از یک سو با حمایت از گروه حاکم موسوم به ائتلاف 14 مارس در برابر حزب الله و از سوی دیگر حمایت سوریه از ائتلاف 8 مارس سعی دارند بر سرنوشت انتخاب رییس جمهوری لبنان تاثیر بگذارند.

 

هر یک از طرف های خارجی سعی دارند با به قدرت رساندن هم پیمانان خود در لبنان زمام امور را در منطقه به دست گیرند، به ویژه که در حال حاضر منطقه در بحران ترین شرایط خود به سر می برد.

بنابراین در نشست دوحه که در سطح سران گروههای سیاسی، به استثنای عدم حضور سید حسن نصرلله رهبر حزب الله به دلایل امنیتی، برگزار می شود؛ شناخت سران گروهها با توجه به پیشینه و وزن سیاسی آنها در لبنان می تواند به درک بهتر شرایط سیاسی این کشور کمک کند در زیر نگاهی گذرا به آنها می اندازیم.

 

آخرین نظرسنجی که توسط موسسه زاگبی، دانشگاه مریلند و موسسه تحقیقاتی بروکینگز در واشنگتن انجام شده نشان می دهد که شیخ حسن نصرالله رهبر حزب الله لبنان محبوب ترین شخصیت در جهان عرب است.

پسر میوه فروشی که به خاطر فقر به همراه خانواده اش دیار خود را ترک و به منطقه «الکرنتینا» دریکی از محلات جنوبی بیروت کوچ کرد، شاید هرگز فکر نمی کرد با چنین سرعتی پله های سیاست را طی کند، بطوری که امروز دنیا با دقت صحبت های او را دنبال و جدی می گیرد.

 

 حسن نصرالله دربیروت با جنبش امل به رهبری امام موسی صدر آشنا می شود و به آن می پیوندد، و تحت تاثیراندیشه های امام موسی صدر قرار می گیرد. تا اینکه امام موسی صدر در لیبی به صورت مرموزی ربوده شد و اختلافات بسیاری در سطح رهبری جنبش امل به وجود آمد که در اثر آن و خروج عده‌ای از رهبران از این جنبش، حزب‌الله لبنان تأسیس شد.

 

در سال 1992 و پس از ترور سید عباس موسوی، دبیرکل وقت حزب‌الله لبنان، با اجماع شورای رهبری حزب‌الله، سید حسن نصرالله، دبیرکل جدید این جنبش شناخته شد.

 

سید حسن نصرالله همواره از روابط خود را با ایران و سوریه دفاع می کند و آن را مایه افتخار حزب الله می داند، مساله ای که غرب به ویژه آمریکا بارها نارضایتی خود را از آن اعلام کرده اند.

 

حزب الله پس از رهبری سید حسن نصرلله وارد مرحله تازه ای شد، حزب الله در دوران رهبری حسن نصرلله دو پیروزی بزرگ را در کارنامه خود به ثبت رساند. حزب الله لبنان با مقاومت بی نظیر خود موفق شد درسال 2000 نیروهای اشغالگر اسرائیلی را مجبور به ترک جنوب لبنان ( به استثنای مزارع شبعا) کند.

 

آخرین دستاورد بزرگ حزب الله، جنگ 33 روزه تابستان 2006 بود که اسرائیل باهمه توان نظامی خود نتوانست به اهداف نظامی خود برسد و شکست خود را پذیرفت.

 

سیدحسن نصرالله در دنیای عرب، تبدیل به یک چهره نمادین و اسطوره ای شده است. پوسترهای عکس حسن نصرلله با نگاهی آرام و نافذ این روزها در بسیاری از کشورهای عرب دیده می شود و حتی بسیاری محبوبیت او را با جمال عبدالناصر مقایسه می کنند.

 

مساله ای که به اعتقاد بسیاری موجب خشم و دشمنی سران عرب را به همراه آورده است، آنها معتقدند که حمایت علنی چند کشور عربی از دولت لبنان در مقابل مخالفان به همین دلیل است.

 

زمانی که سید حسن نصرلله در مورد مساله ای اظهارنظر می کند و یا اینکه پیرامون موضوعی وعده ای می دهد، تردیدی نیست که به آن عمل می کند. تهدیدات سید همواره از جانب اسراییلی ها جدی انگاشته می شود، به طوری که در اسراییل گفته می شود که دولت اسراییل باید سخنان حسن نصرالله تحلیل شود چرا که وی بدون حساب سخن نمی‌گوید.

 

در حال حاضر مساله سلاح خط قرمز حسن نصرلله و حزب الله به شمار می رود که بر سر این مساله با کسی یا جناحی بی توجه نمی گذرد، به طوری که در بحران اخیر لبنان همین مساله موجب واکنش شدید حزب الله شد.

 پس از اینکه دولت لبنان اخیرا اعلام کرد که قصد دارد شبکه مخابراتی حزب الله را مسدود کند، حسن نصرالله این شبکه قدرتمندترین سلاح این جنبش علیه اسرائیل توصیف کرد و گفت"من در بنت جبیل سخن گفتم و به دنبال رای مردم نبودم و ولید جنبلاط نیز نشسته بود و من گفتم دستی که به سمت سلاح مقاومت دراز شود، از هر کجا که باشد آن را قطع می کنیم، دست اسراییلی در جنگ تموز(تابستان 2006) به سمت سلاح مقاومت دراز شد و ما آن را قطع کردیم.

 

همه برادران ما هستند ولی هر کسی حتی پدر من بخواهد دست خود را به سمت شبکه مخابراتی دراز کند (و من معذرت می‌خواهم از پدرم) دست او را قطع می‌کنم."

 

سید حسن در پاسخ به نگرانی برخی نسبت به استفاده سلاح مقاومت در داخل و سیطره بر لبنان می گوید"ما به دنبال دولت و حکومت نیستیم و همه دنیا هم بیایند از ما بخواهند که دولت را در اختیار بگیرید ما نمی‌خواهیم.

 

 ما نمی‌خواهیم کودتا کنیم و بر حکومت سیطره یابیم. اگر می‌خواستیم این کار را بکنیم شما صبح از خواب که بیدار می‌شدید، یا در اسارت ما و یا در دریا بودید. ما امروز می‌گوییم که درگیری سیاسی وجود دارد و راهی سیاسی نیز می‌خواهد و هیچ وقت از سلاح سخن نگفتیم. "

به اعتقاد برخی تحلیلگران نظامی، تاکیتیک های نظامی حزب الله نوعی انقلاب در تاکتیک های جنگی محسوب می شود و این نخستین بار است که یک نیروی نظامی غیر رسمی این چنین سلاح ها و تاکیتیک های نظامی پیشرفته ای را به کار می گیرد.

 

 توانایی نظامی نیروهای چریکی مثل حزب الله بسیار بیشتر از نیروهای نظامی عادی است چرا که آنان انگیزه بیشتری برای مبارزه و انجام اقدامات ابتکاری دارند.

 

تاکنون شخصیت های سیاسی بسیاری در اسراییل خواستار قتل حسن نصرالله شدند، اما رهبر حزب الله لبنان زندگی مخفی دارد و معمولا از طریق صفحات بزرگ تلویزیونی با مردم ارتباط برقرار می کند و در مجامع علنی ظاهر نمی شود، و در موارد نادری درمیان مردم حضور می یابد.

 

نبیه بری یکی از شخصیت های با نفود شیعی در لبنان است که نزدیک به چهار دوره ریاست پارلمان این کشور را بعهده دارد. نبیه بری فردی میانه رو به شمار می رود که رابطه بسیار خوبی با کشورهای عربی و اروپایی دارد.

 

نبیه بری در جریان انتخاب رییس جمهور لبنان به علت اختلاف گروه های سیاسی 19 بار جلسه انتخاب را به تعوبق انداخته است. گروه حاکم در لبنان او را بارها متهم کرده است که پارلمان را تعطیل کرده است.

 

نبیه بری رهبری جنبش امل یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین حزب شیعی لبنان را بعهده دارد. جنبش امل در سال های اخیر از متحدان نزدیک حزب الله بوده است به طوری که نبیه بری در موارد بسیاری، عملا به نمایندگی از سوی حسن نصرالله رهبر حزب الله در عرصه دیپلماتیک مانند جنگ 33 روزه با طرف های خارجی مذاکره و رایزنی می کند.

 

اما بری بر خلاف حسن نصرالله، فردی با گرایش های سکولاریستی محسوب می شود، و در سفرهای خارجی، معمولا سخنانی متفاوت از سخنان حسن نصرالله می زند. وی همچنین روابط نزدیکی با سوری ها دارد.

نبیه بری که 70 سال سن دارد متولد شهر فری تاون پایتخت سرالئون است، پدر وی از شخصیت های محترم جنوب لبنان به شمار می رفت.

 

 بری فارغ التحصیل در رشته حقوق از دانشگاه سوربن فرانسه است. بری در دهه نود با امام موسی صدر آشنا می شود و به سرعت میان آنها روابط نزدیکی برقرار می شود، بری از دستیاران اصلی امام موسی صدر بوده است.

 

میشل عون ژنرال بازنشسته 73 ساله، سه سال پیش در چنین روزهایی بعد از 15 سال تبعید از پاریس به بیروت بازگشت. آخرین ماموریت ژنرال پیش از ترک لبنان تشکیل دولت در اواخر سال های جنگ داخلی بود، او زمانی از سوی امین جمیل (یکی از ارکان گروه 14 مارس) مامور تشکیل کابینه شد که لبنان ها بر سر تعیین جانشین جمیل که دوره آن به سر رسیده بود، به نتیجه ای نمی رسیدند.

 

 در آن زمان میشل عون فرمانده ارتش لبنان بود و در حالی دولت تشکیل داد که دولت دیگری در لبنان به ریاست سلیم الحص بر سر کار بود، همین مساله باعث شد که لبنان وارد بحران سیاسی شود.

 

به دنبال این بحران طرف های درگیر برای پایان دادن به اختلافات خود توافقنامه ای را در طائف به امضا رساندند، که بر اساس آن قدرت را در لبنان به طور مساوی میان طوائف مختلف تقسیم می شد.

 

همچنین برای برقراری امنیت در این کشور و اجرای مفاد توافقنامه، ارتش سوریه مامور شد که وارد خاک لبنان شود، اما ژنرال عون در مخالفت با حضور نظامی سوری ها، به جنگ آنها رفت که در پایان شکست را پذیرفت و ناچار شد که به سفارت فرانسه در بیروت پناه ببرد و مدتی را آنجا سپری کند تا اینکه اجازه یافت لبنان را به مقصد فرانسه ترک کند.

 

میشل عون رهبری بزرگ ترین گروه مسیحی(با داشتن۲۱ کرسی) را در پارلمان لبنان به عهده دارد و از جمله مخالفان دولت فواد سنیوره، نخست وزیر لبنان به شمار می رود.

پیوستن ژنرال عون به حزب الله توازن قدرت در لبنان را برهم زد و منجر به یک شکاف عمیق سیاسی در لبنان شد.

 

سعد حریری که در لبنان به شیخ سعد معروف است، به شدت از سوی عربستان، فرانسه و آمریکا حمایت می شود. سعد پسر رفیق حریری، نخست وزیر سابق لبنان است، که در حادثه بمب گذاری کشته شد.

 

 او یکی از وارثان رفیق حریری است که ثروت زیادی اندوخت، ثروتی که او را در فهرست نشریه "فوبرز" در بین یکصد مرد ثروتمند جهان قرار داد. برآوردها ثروت حریری را در حدود 2 میلیارد دلار برآورد کرده اند. او در لبنان همچنین دارای یک امپراطوری خبری است.

 

سعد حریری همچنین وارث جریان المستقبل، تشکیلات سیاسی بانفوذ در میان سنی های لبنان شد که در حال حاضر یکی از فراکسیون های قدرتمند پارلمان این کشور را تشکیل می دهد.

سعد حریری که به اعتقاد برخی ناظران به دلیل نداشتن تجربه کافی هنوز زود بود وارد دنیای سیاست شود و جای پای پدر نهد، رهبری گروه 14 مارس بعهده دارد، که مخالف نفوذ سوریه در لبنان و خواهان خلع سلاح حزب الله است.

 

کسب 72 کرسی از مجموع 128 کرسی از سوی ائتلاف سعد حریری برای اولین بار پس از 30 سال حضور نظامی واطلاعاتی سوریه در لبنان ترکیب و آرایش فراکسیون های پارلمانی را تغییر داد و کفه ترازو را به نفع مخالفان نفوذ سوریه سنگین کرد. این فراکسیون فؤاد سینیوره را برای نخست وزیری برگزید.

 

سعد حریری علاوه بر تابعیت لبنانی دارای تابعیت فرانسه و عربستان سعودی نیز می باشد. وی دارای مدرک مدیریت بازرگانی از دانشگاه جرج تاون واشنگتن است.

 

آقای حریری تا پیش از ناآرامی های اخیر دو ماهی بود که در خارج از لبنان و در «ریاض» به سر می برد و در این مدت کمتر اظهار نظری درباره تحولات لبنان داشت و خود را از چشم رسانه‌ها به دور نگه داشته بود.

 

گفته می شود سعد الحریری سیاست های خود را تحت تاثیر جناحی در خاندان آل سعود اتخاذ می کند که همسو با سیاست های کاخ سفید در خاورمیانه است. واشنگتن فعالیت گروه هایی چون حزب الله در لبنان و حماس و جهاد اسلامی در فلسطین را تروریستی می داند، که باید از بین بروند، چرا که آنها موانع اصلی پیشرفت صلح خاورمیانه هستند.

 

عربستان که در جریان تسلط مخالفان بر بیروت احساس می کند که جناح مورد حمایت آن در بیروت به شدت در موضع ضعف قرار گرفته است، تلاش های زیادی در نشست وزیران خارجه عرب در قاهره برای موضع گیری علیه حزب‌الله و ایران (به عنوان حامی حزب الله) صورت داد که به نتیجه نرسید.

 

کار بدان جا کشیده شد که سعود الفیصل مجبور به اعلام موضع یکجانبه علیه ایران و حزب الله شد. حتی در نشست وزیران خارجه عرب سعودی ها با طرف سوری درگیری لفظی شدیدی پیدا کردند.

 

ولید جنبلاط معروف به ولید بیک کسی است که مخالفان دولت او را مسوول بحران کنونی لبنان می دانند. سید حسن نصرلله لحظاتی پیش از شروع درگیری های اخیر لبنان در مصاحبه ای مطبوعاتی، جنبلاط را کارمند کاندولیزا رایس و نخست‌وزیر واقعی لبنان خواند که فواد سنیوره فردی بیچاره و ناتوان و کارمند اوست.

 

ولید جنبلاط 61 ساله، رهبر حزب سوسیالیست پیشرو و یکی از رهبران برجسته درزی های لبنان است، که پس از ترور پدرش کمال جنبلاط در سال 1977 جانشین وی در حزب شد و در سال 1983 در جریان جنگ داخلی لبنان، شبه نظامیان این حزب با نیروهای لبنانی تحت رهبری سمیر جعجع، درگیری خونین پیدا کرد.

 

ولید بیک در جریان جنگ داخلی و پس از آن هم پیمان دمشق به شمار می رفت، اما بر سر مساله تمدید ریاست جمهوری امیل لحود با این کشور دچار اختلاف شد. وی در کنار سعد حریری و سمیر جعجع از ارکان اصلی گروه 14 مارس به شمار می رود که پایگاه اصلی او منطقه جبل است.

 

درزی ها 8 کرسی از 128 کرسی های پارلمان را می توانند در انتخابات به خود اختصاص دهند، که در میان این طائفه ولید جنبلاط و طلال ارسلان یکی دیگر از رهبران درزی( هم پیمان با حزب الله ) بر سر رهبری درزی ها با هم رقابت می کنند.

 

در جریان حوادث اخیر لبنان که درگیری ها به جبل کشید، طلال ارسلان موفق شد با فشار بر جنبلاط، وی را وادار به خلع سلاح نیروهایش کند. این مساله موجب شد که توازن قوا در جبل که تا پیش از این به نفع حزب جنبلاط بود، دوباره به این منطقه بازگردد. ارتش لبنان در حال حاضر سرگرم جمع آوری سلاح های این منطقه است که بیشتر از جنگ داخلی این کشور به جا مانده است.

 

خاندان جنبلاط مانند دیگر خاندان های معروف سیاسی در لبنان نقش به سزایی در تحولات این کشور داشته است. خاندان کرد تبار جنبلاط پس از آنکه در دوران عثمانی ها تحت فشار قرار گرفتند، حلب سوریه را به مقصد منطقه لبنانی جبل ترک کردند. خانواده جنبلاط از نیمه دوم قرن نوزدهم نقش برجسته ای در صحنه سیاست لبنان ایفا می کنند.  

 

جنبلاط با حملات تند خود در هفته های اخیر علیه حزب‌الله، این حزب را متهم به زیر نظر قرار دادن فرودگاه بیروت با استفاده از دوربین‌های مدار بسته با هدف حمله به فرودگاه و همچنین ایجاد خطوط تماس ویژه و استراق سمع مکالمات تلفنی در لبنان کرد.

 

 به دنبال این اظهارات دولت لبنان در جلسه ای 12 ساعته که در تاریخ این کشور بی سابقه بود، شبکه مخابراتی حزب‌الله را غیرقانونی اعلام کرد و پرونده این موضوع را به دستگاه قضایی احاله داد و همچنین مسئول امنیتی فرودگاه بیروت را برکنار کرد.

 

که این مساله حزب‌الله به شدت خشمگین کرد و به دنبال آن نیروهای مخالف دولت به رهبری حزب‌الله بیروت را تحت کنترل خود درآوردند. لبنانی ها به شنیدن هر از چند گاهی اظهارات جنجالی و بحث برانگیز ولید جنبلاط در موضوع های مختلف عادت دارند.

عده ای اظهارات ولید بیک را در پذیرفتن مسوولیت گفته هایش پیرامون شبکه مخابراتی حزب‌الله و مسئول امنیتی فرودگاه بیروت و اقرار به اشتباه بودن برآوردهایش را اقدامی شجاعانه خوانده اند که در فروکش کردن بحران نقش مهمی داشت.

 

 حزب سوسیالیست پیشرو و اعضای این حزب در بسیاری از مناطق وارد مذاکره مستقیم با ارتشی شدند که نمی‌دانست باید دست به چه اقدامی بزند، و سلاح های خود را تحویل دادند.

 

جنبلاط در پیامی که از طریق حمد بن جاسم بن جبر آل‌ثانی نخست‌وزیر قطر به سید حسن نصرالله فرستاد، گفت" اختلافات و دشمنی میان ما موقت است و جبل لبنان از مقاومت حمایت کرده و بیروت نیز مقاومت و حزب‌الله را در آغوش خود می‌گیرد."

 

سمیر جعجع 56 ساله معروف به حکیم سه سال پیش در پی تصویب قانونی در پارلمان ملی لبنان سمیر جعجع رئیس حزب نیروهای لبنانی مشمول بخشودگی شد و پس از ۱۱ حبس در زندان وزارت دفاع این کشور آزاد، و از آن پس تبدیل به یکی از ارکان اصلی گروه 14 مارس مورد حمایت غرب شد. وی در حال حاضر رهبری بخشی از مسیحیان بعهده دارد.

 

حکم اولیه جعجع بعد از دستگیرى، اعدام بود، اما مدتى بعد به حبس ابد تغییر یافت،سمیر جعجع همزمان به چند بار حبس ابد به جرم ارتکاب قتل های سیاسی، از جمله قتل رشید کرامی، نخست وزیر لبنان در سال 1987، و سایر جرایم جنگی محکوم شد.

او همچنین یکی از بازیگران اصلی جنگ داخلی لبنان است که در دهه 1970 آغاز شد و در سال 1990 با مداخله سوریه خاتمه یافت و در جریان آن، نبرد بین گروه های مختلف قومی و دینی این کشور صدها کشته برجای گذاشت.

 

نیروهای سمیر جعجع در طول جنگ داخلی علاوه بر درگیری با نیروهای ولید جنبلاط همچنین برای در اختیار گرفتن زمام امور مسیحیان لبنان با میشل عون که در آن زمان عهده دار دولت لبنان بود، درگیر شدند، که نتیجه آن نیز صدها کشته و زخمى در صفوف دو طرف بود. از سویی سمیر جعجع متهم است که از ماجرای چهار دیپلمات ربوده شده ایرانی در جریان جنگ داخلی مطلع است.

 

سمیر جعجع در آخرین اظهارات خود در جریان درگیری های اخیر لبنان حملات تندی علیه فرمانده ارتش کرده و از عملکرد ارتش در جریان این درگیری‌‌ها انتقاد کرده و با لغو قوانین جنجالی نیز مخالف بوده است.

وی همچنین گفته است که نسبت به میانجیگری های کمیته وزرای عرب خوش بین نیست و در مورد مکان برگزاری گفت‌وگو ها در دوحه ترجیح می‌داد در بیروت باشد.