نقش هوش مصنوعی در سیاست خارجی

نویسنده: شقایق متقی، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل 

دیپلماسی ایرانی: در سال های اخیر، هوش مصنوعی به یکی از عوامل بنیادین شکل دهنده در حوزه سیاست خارجی تبدیل شده است. هوش مصنوعی نه تنها به عنوان یک ابزار کمکی، بلکه نقشی به عنوان یک متغیر ساختاری در حوزه هایی از جمله موازنه قدرت و الگوهای تعاملات بین المللی ایفا می‌کند. فناوری هوش مصنوعی از طریق ظرفیت پردازش حجم گسترده‌ای از داده های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی، این توانایی را دارد که فرایندهای تصمیم سازی در حوزه سیاست خارجی را تغییر بدهد.

در دنیای امروز علاوه بر گزارش های دیپلماتیک و تحلیل‌های انسانی، دولتها این توانایی را دارند تا با استفاده از الگوریتم های یادگیری ماشین، شبکه های عصبی و پردازش زبان طبیعی، سناریوهای مختلف در زمان آینده را شبیه سازی و پیامدهای بالقوه اقدامات خود را پیش بینی کنند. این دگرگونی نه تنها دقت تحلیل را افزایش داده بلکه سرعت واکنش در برابر تحولات ژئوپلیتیک را نیز به صورت قابل توجهی بالا برده است.

علاوه بر این، هوش مصنوعی ماهیت رقابت قدرت‌های جهانی را در دو حوزه امنیت و دفاع تغییر داده است. کاربرد هوش مصنوعی در سیستم های شناسایی پیشرفته، فرماندهی و کنترل هوشمند و حتی تسلیحات خودمختار، معادلات بازدارندگی را نیز بازنویسی می‌کند. این قابلیت هوش مصنوعی از یک طرف می‌تواند امنیت ملی را به طرز چشمگیری تقویت کند، اما از طرف دیگر، خطر شتابزدگی در حوزه تصمیمات نظامی و تشدید مسابقه تسلیحاتی را هم افزایش می‌دهد. در محیط سایبری، هوش مصنوعی هم به عنوان سپر دفاعی قدرتمند در مقابل تهدیدات ایفای نقش می‌کند و هم ابزاری برای طراحی حملات پیچیده‌تر است. همین ایفای نقش دوگانه، رقابت راهبردی کشورها را به حوزه‌ای کاملا دیجیتال و هوشمند کشانده است.

در حوزه ی قدرت نرم، هوش مصنوعی ابزارهای نوینی برای شکل دهی به افکار عمومی و روایت های بین المللی ایجاد کرده است. فناوری های تولید محتوا، توانایی ایجاد پیام هایی منطبق با فرهنگ، زبان و حساسیت های جوامع هدف را فراهم می‌کند. این امر این فرصت را برای کشورها فراهم کرده است تا تصویر مطلوب تری از خود ارائه دهند یا حتی فضای اطلاعاتی رقبای خود را نیز تحت تاثیر قرار دهند. با این اوصاف، همین قابلیتها خطر گسترش اخبار جعلی و نادرست، دستکاری افکار عمومی و تضعیف اعتماد به منابع رسمی را هم به دنبال دارد و میتواند به بی ثباتی سیاسی و دیپلماتیک دامن بزند.

شایان ذکر است که کنترل بر زیرساخت های هوش مصنوعی، از تراشه های پیشرفته تا مراکز پردازش داده‌های بزرگ، تبدیل به عامل قدرتمندی کشورها شده است. از این رو، کشورهایی که دسترسی به این منابع دارند، نه تنها در حوزه فناوری، بلکه در حوزه های سیاسی و اقتصادی هم دست بالاتر را خواهند داشت. این وضعیت، نوعی از شکاف فناورانه را میان کشورهای پیشرفته و کشورهای وابسته ایجاد میکند که خود بر جهت گیری های سیاست خارجی کشورها تاثیر می‌گذارد.

می‌توان گفت که نقش هوش مصنوعی در حوزه سیاست خارجی ترکیبی از فرصت ها و تهدیدهاست. از یک سو، فناوری هوش مصنوعی به شفاف تر شدن تصمیمات، پیش بینی دقیق بحران ها و افزایش کارایی سیاستگذاری کمک قابل توجهی می‌کند. از سوی دیگر، فناوری هوش مصنوعی می‌تواند به تشدید رقابت‌های تسلیحاتی، پیچیده‌تر شدن جنگ‌های اطلاعاتی و افزایش وابستگی فناورانه منتهی می‌شود.

شایان ذکر است که مدیریت پدیده هوش مصنوعی نیازمند این است که کشورها به صورت هم‌زمان ظرفیت‌های بومی فنی و انسانی خود را تقویت کنند، در تدوین هنجارها و قواعد بین المللی پیشگام باشند و با استفاده از دیپلماسی چندجانبه، خطرات و تهدیدات ناشی از رقابت بی‌مهار در حوزه هوش مصنوعی را کاهش دهد.