مانور قدرت شانگهای در کوران هیاهوی ترامپ

دیپلماسی ایرانی: سازمان همکاری شانگهای ده کشور عضو و ۱۶ کشور ناظر یا شریک را گرد هم آورده و تقریباً نیمی از جمعیت جهان و سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی جهانی را نمایندگی می‌کند. این سازمان اغلب به عنوان وزنه تعادلی در برابر ناتو معرفی می‌شود. 

سازمان همکاری شانگهای در حالی که بحران‌های متعددی اعضای خود را تحت تأثیر قرار داده، امروز و فردا چین میزبان بزرگترین اجلاس شانگهای از زمان تأسیس آن در سال ۲۰۰۱ میلادی است که طی آن سه موضوع مهم جنگ تجاری ایالات متحده با چین و هند، جنگ در اوکراین، مناقشه هسته‌ای ایران در کنار دیگر موضوعات بررسی می شود. 

شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، میزبان رهبران چندین کشور هدف تحریم‌های غرب، از جمله کره شمالی، ایران، میانمار و بلاروس، در اجلاس سازمان همکاری شانگهای است و نارندرا مودی، نخست وزیر هند، پس از غیبت در جلسه سال گذشته، نیز در این جلسه شرکت می‌کند. 

روابط هند و ایالات متحده در این ماه پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، تعرفه ۵۰ درصدی بر کالاهای هندی به دلیل خرید نفت روسیه اعمال کرد، به پایین‌ترین حد خود رسیده است؛ هم چنین در مراسم رژه چین، علاوه بر رهبر روسیه و کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، رابرت فیکو، نخست وزیر اسلواکی و الکساندر ووچیچ، رئیس جمهوری صربستان نیز حضور خواهند داشت. 

ولادیمیر پوتین که شنبه شب به چین رفته، انتظار می‌رود تقریباً یک هفته در این کشور بماند؛ سفری که برای رهبر روسیه به طور غیرمعمولی طولانی است. وی ضمن شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای با شی جین پینگ مذاکره خواهد کرد و در رژه نظامی روز پیروزی در پکن به مناسبت هشتادمین سالگرد شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم شرکت خواهد کرد، جایی که قرار است پوتین به همراه کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی و رهبران ایران و کوبا، مهمان اصلی باشند. 

رئیس کاخ کرملین همچنین روز دوشنبه در مورد درگیری در اوکراین با همتای ترکیه‌ای خود و موضوع هسته‌ای ایران با رئیس جمهور پزشکیان گفت‌وگو کند. روسیه در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به سازمان‌های منطقه‌ای رو به رشد کرده و بر تمام مزایایی که سازمان همکاری شانگهای در صحنه جهانی ارائه می‌دهد و به حمایت دومین اقتصاد بزرگ جهان نیاز دارد؛ تاکید ویژه دارد؛ پوتین همچنین  می‌خواهد هند را به سمت خود سوق دهد به‌طوری که  اختلافات تجاری هند با ایالات متحده کاهش تعاملات دهلی و مسکو را موجب نشود. در همین رابطه آقای پوتین قبل از ترک مسکو گفت که مسکو و پکن موضع مشترکی علیه تحریم‌های تبعیض‌آمیز که مانع توسعه اجتماعی – اقتصادی اعضای بریکس و کل جهان می‌شود، اتخاذ کرده‌اند.

به نظر می رسد موضوع اصلی  دستور کار دیدار شی و پوتین هماهنگ کردن مواضع در مورد جنگ اوکراین، در بحبوحه تلاش‌های ایالات متحده برای پایان دادن به جنگ، خواهد بود. مسکو می‌خواهد بداند که آیا می‌تواند انتظار کمک بیشتری از چین داشته باشد و اگر ایالات متحده از پکن بخواهد که روسیه را برای پایان دادن به جنگ تحت فشار قرار دهد، پکن چگونه واکنش نشان خواهد داد. پوتین می خواهد دیدگاه‌های خود را ارائه و مطمئن شود دو طرف در یک راستا هستند زیرا این جنگ به یکی از ارکان اصلی روابط آنها تبدیل شده است. بر کسی پوشیده نیست که چین در طول جنگ اوکراین به یک شریان اقتصادی برای روسیه تبدیل شده و کی‌یف به طور فزاینده‌ای در مورد آنچه حمایت مستقیم چین از تلاش‌های جنگی مسکو می‌نامد، صریح بوده است.

در حال حاضر  تجارت دوجانبه  به بیش از ۲۴۰ میلیارد دلار افزایش یافته که چهار برابر بیشتر از قبل از حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲ است و پکن اکنون بزرگترین خریدار نفت و زغال سنگ روسیه است و به زودی از اروپا به عنوان بازار اصلی گاز طبیعی مسکو پیشی خواهد گرفت. به طور خاص، انتظار می‌رود دو طرف در مورد خط لوله گاز قدرت سیبری-۲ که مدت‌هاست پیشنهاد شده و برنامه‌هایی برای گسترش خط لوله نفت موجود به چین، بحث کنند. این مذاکرات همچنین احتمالاً به تعمیق همکاری نظامی بین پکن و مسکو می‌پردازد، تحولی که دولت‌های غربی را نگران کرده است. موضوع مهم این که چین ادعا می‌کند که در جنگ اوکراین میانجی بی‌طرفی است، اما از زمان آغاز تهاجم، روابط دو کشور نزدیک‌تر شده و در حالی که چین می گوید کمک نظامی مستقیمی ارائه نکرده است، مقامات آمریکایی می‌گویند پکن حدود ۷۰ درصد از ماشین‌آلات و ۹۰ درصد از نیمه‌رساناهایی را که روسیه برای بازسازی ماشین جنگی خود نیاز دارد، تأمین کرده است و در عوض چین در زمینه فناوری‌های حساس دفاعی کمک دریافت می‌کند. 

سفر پوتین در حالیست که از طرفی فریدریش مِرز، صدراعظم آلمان، روز شنبه گفت که انتظار دارد روسیه جنگ علیه اوکراین را متوقف کند، زیرا دیگر نمی‌تواند به دلایل اقتصادی و نظامی جنگ را ادامه دهد البته که تلاش‌های دیپلماتیک در هفته‌های اخیر شکست خورده است. وی در یک رویداد منطقه‌ای محافظه‌کاران در ایالت نوردراین-وستفالن افزود تمام تلاش‌ها در هفته‌های اخیر با رویکردی تهاجمی‌تر از سوی این رژیم در مسکو علیه مردم اوکراین روبه‌رو شده است و این جنگ تا زمانی که با هم مطمئن نشویم که روسیه، حداقل به دلایل اقتصادی و شاید هم به دلایل نظامی، نمی‌تواند به این جنگ ادامه دهد، متوقف نخواهد شد. 

از طرفی روز شنبه، ژنرال والری گراسیموف، رئیس ستاد کل روسیه، گفت که نیروهایش تقریباً در تمام خط مقدم در حالت تهاجمی دائمی هستند و آنها ابتکار عمل استراتژیک را در دست دارند هم‌زمان روسیه از تابستان امسال حملات هوایی خود را به شهرهایی بسیار فراتر از خط مقدم تشدید کرده است. موضوع مهم این که تلاش‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، برای دستیابی به یک توافق دیپلماتیک برای این درگیری که اکنون در چهارمین سال خود است، تاکنون شکست خورده است و متحدان اروپایی او، از جمله آلمان، تحریم‌های اقتصادی شدیدتر علیه مسکو را خواستار هستند. 

در همین حال، چندین وزیر امور خارجه اتحادیه اروپا روز شنبه از ایالات متحده خواستند تا با اروپا همکاری کند تا پوتین را برای مذاکره برای پایان دادن به جنگ اوکراین قبل از مهلت تعیین شده توسط دونالد ترامپ تحت فشار قرار دهد.

به نظر می رسد اجلاس سازمان همکاری شانگهای که بزرگترین از نوع خود از زمان ایجاد است، فرصتی مهم برای کنشگری و رایزنی رهبران حاضر در اجلاس به‌ویژه پنج‌گانه روسای جمهوری ایران، چین، روسیه، هند و ترکیه باشد که هر کدام اهداف خاص خود را دنبال می کنند. به‌طور طبیعی دکتر پزشکیان از این فرصت برای تعمیق روابط دوستانه با روسای جمهوری مذکور و همچنین دیگر روسای جمهوری شرکت کننده استفاده خواهد کرد و رایزنی در موضوعات مهم به‌ویژه برنامه صلح آمیز هسته‌ای کشورمان، فعال‌سازی مکانیسم ماشه و تحریم‌های غیرقانونی غربب در کنار تقویت روابط همه‌جانبه با کشورهای عضو شانگهای خصوصا پکن که دارای روابط سیاسی و اقتصادی قابل توجه با تهران است نقش مهمی خواهد داشت.