دورخیز دیپلمات های سابق آمریکا برای بهبود رابطه با ایران

نویسنده: لورا روزن

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی رئیس جمهور ایران، ماه گذشته نشستی بدون حضور خبرنگاران در نیویورک با گروهی از نخبگان و مقامات سابق ایالات متحده داشت. در میان مهمانان سه نفر از مشاورین سابق امنیت ملی و وزیر خارجه اسبق آمریکا هم حضور داشتند. روحانی به صورت کلی درباره ی پتانسیل همکاری احتمالی ایران و آمریکا در صورتی که توافق هسته ای به دست بیاید صحبت کرد، اما به جزئیات مذاکرات هسته ای میان ایران و شش قدرت جهانی که در حال انجام است و مهلتش تا 24 نوامبر می باشد، اشاره ای نکرد.

یک کارشناس آمریکایی که در جلسه ی روز 23 سپتامبر حضور داشته است به المانیتور می گوید در مقایسه با جلسه ی سال گذشته که روحانی تازه به ریاست جمهوری انتخاب شده بود و جلسه ای پر از امید و شور هیجان بود و احساسی مبنی بر این که تاریخ ساز است وجود داشت، اما حسی که امسال وجود داشت این بود که روابط ایران و آمریکا در حال عادی شدن است.

اگر مسیر مثبتی که بعد از روی کار آمدن حسن روحانی به جای محمود احمدی نژاد منکر هلوکاست، به وجود آمده، ادامه پیدا کند، بخشی از اعتبار آن مدیون تلاش های ویلیام لوئرز، سفیر سابق آمریکا در چکسلواکی سابق و ونزوئلا می باشد. لوئرز در کنار دیگر دیپلمات های سابق ایالات متحده همچون توماس پیکرینگ، ویلیام میلر و فرانک ویسنر سال هاست که مشغول فعالیت در راستای گفتگوی مقامات سابق و محققین آمریکایی و ایرانی می باشد که هم اکنون بعضی از آنها جزو مقامات دولت روحانی می باشند.

لوئرز و همکارانش تاکنون چندین گزارش درباره ی چشم انداز بهبود روابط میان آمریکا و ایران نوشته اند. از جمله گزارش جدید که توسط ایران پراجکت منتشر شده است  و در آن به این نکته اشاره شده است که اگر توافق هسته ای بلند مدت با ایران به دست بیاید، در آن صورت ایران و ایالات متحده می توانند بر روی نگرانی ها مشترکشان همچون مبارزه با داعش و ثبات در افغانستان با هم همکاری کنند.

با وجود موانعی که در راه رسیدن به توافق وجود دارد، لوئرز همچنان خوشبین است. وی روز 24 سپتامبر به المانیتور گفته است «من باور نمی کنم که دو طرف در حال دور شدن از دستیابی به توافق باشند. آنها به حصول توافق بسیار نزدیک هستند» پیکرینگ در جلسه ی 18 سپتامبر ایران پراجکت در نیویورک درباره ی جدیدترین اقدامات گروه می گوید «بدون انرژی، رهبری، هدایت و تعهد لوئرز این اقدامات صورت نمی گرفت. او در تمام لحظات خوب و بد ما را در کنار هم نگه داشته است» لحظات بد شامل مسائل ژئوپولتیک نمی شود، بلکه مربوط به بیماری لوئرز 85 ساله می شود که بعد از چند ماه بهبود یافت.

استیون هینتز رئیس صندوق برادران راکفلر و عضو ایران پراجکت درباره ی لوئرز می گوید «تمام زندگی لوئرز درباره ی هنر و هدف دیپلماسی برای کاهش تنش و جلوگیری از منازعه و درگیری بوده است و همین مسئله او را تبدیل به یکی از بزرگترین استادان دیپلماسی کرده است» تلاش برای برقراری روابط دیپلماتیک میان ایران و آمریکا برگرفته از تجربه ی لوئرز و همکارانش در مصالحه با اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد می باشد.

لوئرز سال 2013 به المانیتور گفته بود «من اساساً به این خاطر وارد سرویس خارجی شدم که می خواستم با اتحاد جماهیر شوروی توافق کنم. من درباره ی روس ها و مارکسیسم مطالعه کرده بودم و به این خاطر دیپلمات شدم که ببینم چگونه می توان بهتر با شوروی کار کرد» لوئرز پس از بازنشستگی در سال 1986 رئیس موزه ی هنر متروپولیتن نیویورک شد و در سال 1999، رئیس انجمن سازمان ملل ایالات متحده شد. در آن سال ها محمد جواد ظریف، دیپلمات کاریزماتیک و تحصیل کرده ی آمریکا، نماینده ایران در سازمان ملل بود.

در دوران تصدی لوئرز در انجمن سازمان ملل، ظریف نماینده ی ایران بود و برنامه ی «مسیر 2» که گفتگوی غیررسمی میان مقامات سابق و محققین ایالات متحده و ایران بود، به جریان افتاد و در آن زمان ایران پراجکت به وجود آمد. تلاش ایران پراجکت برای گفتگو با ایرانیان شروعی سخت و دشوار داشت. موسسه تحقیقاتی صلح بین الملل استکهلم پیشنهاد میزبانی این نشست را در مارس 2002 داد، اما ایرانی ها به خاطر اظهارات جورج دبلیو بوش در رابطه با «محور شرارت» از شرکت در این نشست خودداری کردند. نشست دوم هم که در ژوئن 2002 برنامه ریزی شده بود از طرف ایرانی ها به خاطر اظهارات کاخ سفید مبنی بر این که منافعی در برقراری رابطه با ایران ندارد، لغو شد.

سرانجام اولین نشست در دسامبر 2002 در هتلی کوچک در خارج از استکهلم برگزار شد. هینتز درباره این نشست می گوید «جلسه ی بسیار پر تنشی بود و ایرانی ها در آن بسیار محتاط بودند» هینتز می گوید از سال 2002 تا 2006، 12 نشست برگزار شد که دلیل توقف آنها هم روی کار آمدن احمدی نژاد بود. در دوران احمدی نژاد، این موسسه تمرکزش را بر روی انتشار کتاب و مقاله قرار داد و در سال 2008، کتاب «یک راه حل برای مناقشه هسته ای ایران و آمریکا» را منتشر کردند. پنج سال پس از انتشار این کتاب، روحانی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شده و ظریف هم وزیر خارجه شده است. لوئرز در این باره می گوید «وقتی روحانی انتخاب شد و من فهمیدم که ظریف وزیر خارجه می شود، به خودم گفتم دوباره شروع می کنیم»

منبع: المانیتور/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/20