برجام توازن قوا را در خاورمیانه تغییر نداده است

دیپلماسی ایرانی- زکیه یزدان شناس: بیش از یک سال از پایان ماراتون مذاکرات هسته ای می گذرد. مذاکراتی سخت و فشرده که سه دولت جمهوری اسلامی را درگیر خود کرده بود. دولت حسن روحانی با وعده پایان دادن به این روند طولانی و بستن این پرونده قطور روی کار آمد و با قرار دادن سکان در دست وزارت امور خارجه، محمد جواد ظریف و تیم وی را مسئول حفظ حقوق هسته ای ایران و در عین حال پایان دادن به تحریم های ظالمانه کرد. به تعبیر حسن روحانی قرار بر این بود که چرخ زندگی مردم هم به موازات سانتریفیوژها بچرخد. اما با گذشت یک سال از امضای توافق، هنوز بحث و گفتگوها پیرامون نکات مثبت و منفی توافق پایان نیافته است.

در آستانه آغاز دومین سال توافق هسته ای ایران و 5+1 دیپلماسی ایرانی مصاحبه ای با پل پیلار در مورد برجام انجام داده است.

پل پیلار استاد دانشگاه جورج تاون و دانش آموخته دانشگاه پرینستون است. وی تا سال 2005  عضو جامعه اطلاعاتی آمریکا بوده است. از جمله مسئولیت های پیلار می توان به مدیریت بخش های تحقیق و تحلیل در سی. آی.ای مربوط به امور خاور نزدیک، خلیج فارس و آسیای جنوبی اشاره کرد. وی همچنین از اعضای اصلی شورای اطلاعات ملی بوده است. مقالات وی هم اکنون در نشنال اینترست، اندیشکده بروکینگز و رسانه های معتبر به چاپ می رسد.

دیپلماسی ایرانی: به طور کلی هم اکنون که یک سال از امضای توافق هسته ای می گذرد، نظر شما در مورد برجام چیست؟

پیلار: توافق به همان اندازه که سال گذشته به نفع همگان بود، همچنان همه را منتفع می کند. همان طور که بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به موجب اختیارات خود بر اساس توافق تایید کرده اند، پایبندی ایران به تعهدات خود عالی بوده است. این توافق از نظر منع اشاعه تسلیحات هسته ای گام بسیار مهمی بوده است و فعلا دلیلی وجود ندارد که در مورد آن تردید کنیم.

دیپلماسی ایرانی: به نظر شما کدام طرف توانسته منافع بیشتری کسب کند؟ آیا شما برجام را یک توافق برد-برد می بینید؟

پیلار: برجام یک توافق برد- برد است. توافق فرض را بر این می گذارد که ایران به دنبال تسلیحات هسته ای نیست و شواهد نیز نشان می دهد که این فرضیه صحیح است. به علاوه، در هر صورت برخورداری از تسلیحات هسته ای نیز چندان جایی در منافع ایران ندارد.

دیپلماسی ایرانی: ایران آمریکا را به تخطی از توافق و عدم پایبندی به تعهدات خود در رفع تحریم های هسته ای متهم می کند. آیا شما فکر می کنید که حق با ایران است؟

پیلار: دولت آمریکا در حال تخطی از توافق نیست، بلکه همه تلاش خود را می کند که به تعهدات خود طبق توافق پایبند باشد. با این حال دولت، بخش خصوصی یا کسانی که خواهان از میان بردن توافق و منزوی نگاه داشتن ایران هستند و تلاش می کنند تجارت با ایران و سرمایه گذاری در آن را منع کنند، کنترل نمی کند. برخی از عناصری که مخالف توافق بودند، همگی با هم سعی دارند که بانک های بین المللی و دیگران را از کار کردن با ایران بازدارند.

دیپلماسی ایرانی: نظر شما در مورد پیامدهای منطقه ای توافق هسته ای ایران و 5+1 چیست؟ آیا تاثیرات مثبت یا منفی داشته است؟ آیا فکر می کنید که برجام توازن قدرت را در خاورمیانه تغییر داده است؟

پیلار: در مورد پیامدهای منطقه ای توافق همواره مبالغه شده است، به ویژه از سوی آنهایی که با توافق مخالف بوده اند و سعی داشتند القا کنند که برجام باعث به راه انداختن خشونت در منطقه از سوی ایران می شود. هدف ویژه و انحصاری این توافق، توانمندی هسته ای ایران بود. تا اندازه ای که توافق، تحریم های ایران را برطرف کرده و آن را از انزوا خارج می کند، به ایران اجازه می دهد که در شرایط عادلانه تری با رقبای خود بر سر نفوذ در منطقه رقابت کند. اما تا کنون تاثیری روی توازن قوا در منطقه نداشته است.

دیپلماسی ایرانی: آیا فکر می کنید که توافق هسته ای رقبای ایران در منطقه را تحریک می کند که پس از پایان زمان محدودیت های اعمال شده بر برنامه ایران، به سوی ارتقای توانمندی هسته ای خود حرکت کنند؟

پیلار: خیر. هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم تصمیم ایران در حوزه برنامه هسته ای با پایان یافتن محدودیت های نوشته شده در توافق تغییر خواهد کرد. همه کشورها از جمله ایران، مادامی که احساس کنند توافق های بین المللی منافع آنها را تامین می کند، به آن پایبند خواهند بود و وقتی برداشتی متفاوت داشته باشند، رفتار دیگری از خود نشان می دهند. همان ملاحاظاتی که ایران را به پای میز مذاکره نشاند، ده یا پانزده سال دیگر هم برقرار خواهد بود. بنابراین دلیلی وجود ندارد که محاسبات دیگر کشورهای منطقه هم در آینده تغییر کند.

دیپلماسی ایرانی: نظر شما در مورد آینده توافق هسته ای با توجه به تغییرات سیاسی پیش رو در واشنگتن و تهران چیست؟

پیلار: چنین تغییراتی می تواند خطراتی را متوجه توافق کند. صرف نظر از این که انتخابات در آمریکا چگونه پیش رود، رئیس جمهور آتی به اندازه باراک اوباما از توافق حمایت نخواهد کرد، با وجود آن که هیلاری کلینتون رسما برجام را تایید کرده است. در تهران هم مبارزات سیاسی پیش روی است و در آینده رخ خواهد داد. اگر روحانی نتواند به منافع اقتصادی بیشتری نسبت به آن چه تا کنون بدست آورده، برسد این احتمال وجود دارد که عناصر مخالف توافق بتوانند قدرت بیشتری بدست آورند.

انتشار اولیه: دوشنبه 28 نیر 1395 / انتشار مجدد: یکشنبه 10 مرداد 1395