نوسان تاکتیک های آمریکا در مقابل هجوم داعش به عراق

نویسنده: مهدی رسا*

دیپلماسی ایرانی : ورود نیروهای داعش از سوریه به عراق آغازی بود بر ماجراهای گوناگون.این گروه مناطق شمالی عراق را که عمدتا سنی نشین بود مکان مناسبی برای فعالیت خود در نظر گرفته بود.

دولت نوری المالکی که پیش بینی چنین اقدامی را از سوی داعشی ها نکرده بود بسیار سردرگم شروع به عکس العمل هایی کرد. نوری المالکی از تمام کشورهای منطقه و از جمله آمریکا خواستار کمک رسانی برای دفع تجاوز داعش شد. مالکی داعش را خطری نه تنها برای عراق بلکه برای کل منطقه میخواند.

اما آمریکا بطور رسمی اعلام کرد هرگونه حمایت در مقابله با داعش منوط به برکناری مالکی از پست نخست وزیری است. مالکی نخست وزیر شیعه در منطقه بیشترین نزدیکی را به ایران دارد و از متحدین اصلی ایران در منطقه است. همچنین اختلافات و تعارضاتی بین اقوام سنی و کرد با دولت شیعه مالکی وجود داشت. مجموع این شرایط موجب این درخواست آمریکا برای استعفای مالکی بود که هماهنگی لازم را با منافع آمریکا نداشت.

مالکی در ابتدا به تشویق و تشکل نیروهای نظامی و داوطلب برای مقابله با داعش پرداخت وبه درخواست آمریکا بی اعتنا بود تا اینکه بحران عمیق تر گشت و داعش هر روز بر مناطق تحت سیطره ی خود می افزود و به بغداد نزدیکتر می شد. علاوه بر این در بین گروه های مختلف شیعه هم بر سر ادامه نخست وزیری مالکی اختلاف افتاد عده ای از شیعیان مخالف ادامه نخست وزیری وی بودند. در نهایت با فتوای ایت الله سیستانی و عدم حمایت ایران از ادامه کار مالکی وی کناره گرفت تا راه برای تشکیل دولت جدید هموار شود.

مجموع شرایط فوق هدف اول آمریکا یعنی برکناری دولت نوری لمالکی را به سرانجام رساند و این امر در جهت منافع آمریکا در عراق بود.

از سال 2011 که جنگ داخلی سوریه رفته رفته جریان گرفت گروه های مختلف تروریستی همانند القاعده و جبهه النصره و داعش اقدامات خود را در این کشور پی می گرفتند. اما این نوع تروریسم که نوعی تروریسم مثبت در جهت منافع آمریکا در سوریه بود مورد بی توجهی آمریکا و متحدین غربی اش واقع شد.

داعیه دار اصلی حقوق بشر در عرصه بین المللی در واقع خود استفاده ابزاری از گروه های تروریستی را دنبال کرد هم چنانکه سابقه این کار را در افغانستان و عراق هم داشت.

جبهه بندی در عرصه بین المللی در واکنش به جنگ داخلی سوریه مانع از دخالت مستقیم آمریکا در سوریه می شود. در یک طرف امریکا و متحدان غربی اش و متحدان منطقه ای آنها، ترکیه و عربستان و در طرف دیگر روسیه و چین و متحد اصلی منطقه ای آنها ایران قرار داشتند. این جبهه گیری بین الملی در مقابل جنگ سوریه منجر به شکل گیری یک جنگ فرسایشی تمام عیار در این کشور شد که همچنان هم پس از گذشت سه سال ادامه دارد.

اما ورود داعش به عراق امری است که می تواند ابزار لازم جهت مداخله بیشتر و به سرانجام رساندن جنگ سوریه را برای آمریکا فراهم کند.

بعد از تصرف موصل و سد آبی مهم آن توسط داعش این گروه به اربیل هرچه بیشتر نزدیک شد. این امر برخلاف منافع آمریکا رقم می خورد که از روابط نزدیکی با اقلیم کردستان عراق برخوردار است.

در این زمان بود که قتل و غارت ایزدی ها  در رسانه های غربی بصورت گسترده پوشش داده شد و بعد دولت امریکا بصورت رسمی حملات هوایی به مواضع داعش را اعلام کرد.

در این مورد هم دیپلماسی عمومی و اثرگذاری بر افکار عمومی قبل از اقدام رسمی دولت آمریکا شکل گرفت همچنانکه در زمان حمله به عراق در سال 2003 شاهد این امر بصورت گسترده تر بودیم.

بعد از حملات پراکنده آمریکا به مواضع داعش وزیر دفاع این کشور(چاک هیگل) اعلام کرد برای از بین بردن این گروه تروریستی نمی توان عملیات را صرفا محدود به عراق کرد زیرا اعضای این گروه بعد از مورد حمله قرار گرفتن به راحتی می توانند به سوریه پناه برده تجدید قوا کنند و حمله مجددی را به عراق پی ریزی کنند.

در این اثنا کمک های تسلیحاتی زیادی به اکراد اقلیم کردستان در حال انجام گرفتن است که این امر اقلیم کردستان را از نظر نظامی قویتر می کند.

بحران سوریه و متعاقبا بحران عراق در یک منطقه حساس راه را برای پیگیری استراتژی خاورمیانه بزرگ باز می کند. اگر قائل به این باشیم که این استراتژی از طرف آمریکا پیگیری می شود؛ داعش ابزاری است که در حال حاضر مشروعیت لازم برای دخالت گسترده تر آمریکا در سوریه را فراهم می کند. به بهانه مقابله با تروریسم و این گروه تروریستی .

این وضع مانع از دخالت روسیه و چین در مقابل دخالت در سوریه می شود زیرا هم اکنون با رسانه ای شدن هرچه بیشتر اقدامات داعش یک خواست عمومی در عرصه بین المللی و هم چنین در سطح دولت ها برای مقابله با داعش شکل گرفته است. این موجی است که امریکا سوار آن است و بنظر نمی رسد که روسیه یا چین یارای مقابله با آن را داشته باشد.

در روز های اخیر اخبار پیدا و پنهانی مبنی بر همکاری اطلاعاتی امریکا و کشورهای غربی با دولت بشار اسد برای مقابله با پایگاه های داعش در سوریه انجام گرفت. این امر می تواند مقدمه ای برای متقاعد کردن بشار اسد برای مداخله بیشتر امریکا در سوریه باشد اما آنچه هویداست مداخله گسترده تر آمریکا در خاک سوریه در آخر به زیان بشار اسد و زوال حکومت او منتهی خواهد شد.

اما واکنش ایران هم در این بین مهم به شمار می رود.  بعد از روی کار آمدن دولت جدید در ایران سیاست خارجی هرچه بیشتر درگیر مسئله هسته ای شده است و با وقت کشی از طرف آمریکا در این مسئله قدرت ایران در منطقه که در موارد بسیاری خلاف منافع آمریکا عمل می کرد تا حدودی نرم یا خنثی شده در واقع امریکا از  پرونده هسته ای ایران به عنوان یک عامل بازدارنده علیه جمهوری اسلامی ایران در حال استفاده کردن است.

نزدیک شدن مواضع ایران و امریکا در عراق راه را برای ادامه کار آمریکا در سوریه فراهم می کند زیرا امریکا همواره اعلام  می دارد که دخالت احتمالی در سوریه در ادامه مقابله با داعش در عراق است .

مجموع این موارد شرایط را برای مداخله مستقیم آمریکا در سوریه فراهم می کند.

اگر آمریکا وارد سوریه شود تنها هدفش داعش نخواهد بود بلکه هدف اصلی می تواند خود بشار اسد و تغییرات ژیوپلیتیکی باشد. در فرض ورود امریکا به سوریه و با مسلح شدن هرچه بیشتر اقلیم کردستان عراق شرایط می تواند برای اتحاد کردهای دو کشور فراهم شود.

اما برای مقابله با این وضعیت ایران باید از نفوذ خود در عراق برای حفظ تمامیت ارضی این کشور نهایت استفاده را بکند. در واقع تجزیه عراق به سه کشور ناامنی را در مرزهای غربی ایران گسترش خواهد داد و این امر به هیچ وجه در جهت منافع و امنیت ملی ایران نیست.

همچنین در مورد سوریه خود این کشور و حکومت بشار اسد می بایست با کمک متحدانش فعالیت تبلیغاتی و عملیاتی علیه داعش را گسترش دهد و با این کار نوعی هم ذات پنداری با احساسات و افکار عمومی در سطح منطقه و جهان داشته باشند. این عمل هم مشروعیت حکومت بشار اسد را در اذهان عمومی بیشتر می کند هم اینکه بهانه امریکا برای مداخله مستقیم در خاک سوریه را تا حدودی خنثی خواهد کرد.

در پایان ذکر این نکته اساسی است که فرض اصلی این مقاله حمله مستقیم امریکا به سوریه است چه به صورت هوایی یا زمینی. بنابراین در صورت عدم وقوع این امر به هر دلیلی مطالب فوق الذکر موضوعیت پیدا نخواهد کرد.

* دانشجوی علوم سیاسی