5 موضوع کلیدی روی میز مذاکرات وین

دیپلماسی ایرانی: در حالی که 20 جولای( 29 تیرماه) تا کمتر از یک هفته دیگر از راه می رسد و طرفین مذاکرات هسته ای فرصت کوتاهی برای دستیابی به توافق جامع دارند، 5 موضوع کلیدی همچنان در مذاکرات مطرح است که باید حل شود.

غنی سازی

بزرگترین مانع پیش روی مذاکرات تعریف گسترده فعالیت های هسته ای ایران است. در این بین اصلی ترین موضوع ظرفیت غنی سازی در ایران است. گروه 1+5 از ایران می خواهند محدودیت قابل توجهی در تعداد 19 هزار سانتریفوژ نصب شده و 10 هزار سانتریفوژ فعال در کشور ایجاد کند. این یک موضوع بسیار حساس است زیرا هرچه ظرفیت غنی سازی محدود تر باشد، زمان مورد نیاز برای هسته ای شدن ایران نیز طولانی تر می شود. به این ترتیب جامعه بین المللی اعتماد به نفس بیشتری برای برخورد با انحراف احتمالی در برنامه های هسته ای ایران خواهد داشت.

این در حالی است که ایرانیان می گویند چنین محدودیتی نقض حقوق ایران برای دنبال کردن برنامه های هسته ای صلح آمیز شامل تولید سوخت برای راکتورهای هسته ای است. رهبری علی جمهوری اسلامی نیز اخیرا اعلام کرده اند که ایران به 190 هزار دستگاه سانتیفوژ نسل اول نیاز دارد. دیپلمات های غربی با اشاره به اینکه ایران قراردادی با روسیه برای تامین سوخت مورد نیاز راکتور بوشهر دارد، ادعا می کنند که با توجه به این قرار داد ایران دست کم تا سال 2021 نیازی به تولید میله های سوخت ندارد. اما تهران می گوید با توجه به درس هایی که از گذشته گرفته است، نباید به دولت های خارجی در برنامه های هسته ای تکیه کند.

این دشوارترین شکافی است که باید بر آن غلبه کرد. برخی گمانه زنی ها حاکی از آن است که برای چند سال یک سقف محدود از غنی سازی اورانیوم برای ایران تعیین شود و سپس با توجه به میزان همکاری و شفافیتی که ایران به خرج می دهد، این سقف بالاتر برود. یک نظریه دیگر نیز این است که روسیه برای سال های بیشتری سوخت مورد نیاز راکتور بوشهر را تامین کند.

راکتور اراک

برای بیش از 12 سال، ایران سرگرم احداث راکتور آب سنگین اراک بوده است که مراحل پایانی ساخت آن در حال انجام شد. به طور رسمی این راکتور قرار است ایزوتوپ هایی برای کاربری های صنعتی، کشاورزی ، دارویی و علمی تولید کندو با این حال مقامات غربی ادعا می کنند این راکتور می تواند در تولید پلوتونیوم نیز نقش داشته باشد که ماده مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای است.

ایران باتوجه به سرمایه گذاری کلان انجام شده در این پروژه می گوید که از آن دست نمی کشد. اما تغییر کاربری این راکتور امکانپذیر است. این راکتور را می توان به نحوی بازطراحی کرد که کمتر از یک کیلوگرم پلوتونیوم در سال تولید کند. در حالی که طراحی کنونی این راکتور به گونه ای است که می تواند سالانه 9 کیلوگرم پلوتونیوم تولید کند که برای ساخت دو کلاهک هسته ای کفایت می کند.

فعالیت های هسته ای در گذشته

ابهام در مورد برنامه های هسته ای ایران تا پیش از سال 2003 که گفته می شود اهداف تسلیحاتی در آن دنبال می شده و لزوم پاسخگویی به پرسش های مطرح در این زمینه یکی دیگر از موانع پیش روی مذاکرات است که حل نشده باقی مانده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی سال هاست که به دنبال دریافت پاسخ پرسش های اش در این زمینه است. اما تا کنون پیشرفت های اندمی در این زمینه انجام شده است. آژانس در چارچوبی جداگانه از مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5 به دنبال رفع ابهام ها در مورد فعالیت های هسته ای سابق ایران است و اینکه این دو روند مذاکره ای برای یکدیگر مانع ایجاد نکنند یکی از چالش های بزرگی است که در کوتاه مدت پیش روی روند مذاکرات قرار دارد.

نظارت

دسترسی گسترده و طولانی مدت بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی باید بخشی از توافق جامع با ایران باشد. این نظارت ها شامل برقراری رژیمی قاطع و ارتقاء یافته از بازرسی ها و نظات هایی است که آژانس آن را در چارچوب پروتکل الحاقی تعریف می کند. این شامل دسترسی بازرسان به تمامی بخش های چرخه هسته ای در ایران است. اغلب دیپلمات های غربی بر این باورند که حتی باید نظارت هایی فراتر از پروتکل الحاقی بر برنامه های هسته ای ایران انجام شود. اما ایران می گوید نباید در رفتاری که با ایران می شود در مقایسه با دیگر کشورها، رویکرد دوگانه وجود داشته باشد.

تحریم ها

لغو تحریم ها یک اهرم معامله ای اصلی در چانه زنی ها پای میز مذاکرات هسته ای است و یکی از حساس ترین موضوعات به شمار می رود چرا که تعدیل تحریم ها برای غرب بسیار دشوار است. در طی سال ها آمریکا و اروپا فراتر از چارچوب های مصوب سازمان ملل برای اعمال تحریم ها علیه ایران تلاش کرده اند و تا کنون سخت ترین تحریم ها را علیه ایران اعمال کرده اند. این درحالی است که لغو بخش گسترده ای از این تحریم ها به مجوز کنگره بستگی دارد. در همین حال بسیاری از جمهوریخواهان در کنگره اینگونه وانمود می کنند که علاقه ای به لغو تحریم های علیه ایران ندارند. در این صورت رئیس جمهور می تواند از معافیت های موقت برای تعدیل تحریم ها استفاده کند. اما ایران می گوید که به دنبال لغو تحریم ها به طور کامل است.

منبع: گاردین/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10