ایران پرونده هسته ای را در زمان اوباما ببندد

دیپلماسی ایرانی: سال گذشته دو سناتور مجلس سنا طرح" ایران عاری از سلاح هسته ای " را به کنگره ارایه کردند که گفته می شد با تصویب آن، روند مذاکرات با چالشی جدی مواجه خواهد شد. "مارک کرک" و "باب منندز" سناتورهای اصلی ارائه کننده طرح موسوم به "ایران عاری از سلاح هسته ای"  بودند. گرچه این اقدام آنها با مخالفت اوباما مواجه شد و حتی رییس جمهوری آمریکا اعلام در صورت تصویب چنین لایحه ای آن را وتو خواهد کرد، اما این دو سناتور آمریکایی نه تنها از تلاش خود برای تشدید ها علیه ایران با هدف قطع درآمدهای نفتی و ایجاد اختلال در صنایع استراتژیک از جمله کشتیرانی ایران عقب نشینی نکرده اند، بلکه درصدد بودند تا حمایت بیش از نیمی از سناتورها را نیز کسب نمایند و طرح خود را به تصویب رسانند. لایحه ای که حتی با حمایت آیپک ارایه شده بود. اما پس از مدتی آیپک در اقدامی اعلام کرد این سازمان نیز در شرایط فعلی خواهان تشدید تحریم ها نیست. حال اینک باب منندز طراح اصلی لایحه نیز در اقدامی که مایه تعجب بسیاری در کنگره آمریکا شد، لایحه همکاری های راهبردی آمریکا و اسرائیل را از بیم تضعیف مذاکرات هسته ای، از دستور کار خارج کرد. او مهمترین دلیل این کار را احتمال پیوست متممی به لایحه از سوی باب کراکر دانست. دلایل این چرخش نود درجه ای در سیاست های این سناتور را از دکتر علی بیگدلی تحلیلگر مسایل بین الملل جویا شدیم . متن این گفتگو به شرح زیر است :

سناتور «باب منندز» رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا که سابقه ای طولانی در حمایت از اسرائیل داشته و از جمله دموکرات های حامی تقابل با ایران است، لایحه همکاری های راهبردی آمریکا و اسرائیل را از بیم تضعیف مذاکرات هسته ای، از دستور کار خارج کرد. دلیل تغییر موضع این سناتور جمهوری خواه که خود ارایه کننده طرح به کنگره بود چیست؟

در میان سناتورها رسمی است که می توانند لایحه ای را ارایه یا پیشنهاد خروج آن از دستور کار را بدهند. البته پیشنهاد یک نماینده نیز به معنی تایید قطعی نیست. از طرفی دولت اوباما نیز علاقه مند به فسخ مذاکرات نیست. شاید دولت اوباما در این انتظار است که موافقت نامه  به نفع دو طرف پایان یابد. موافقت نامه ای که در راستای منافع عمومی اوباما در سال های آخر ریاست جمهوری باشد. اوباما در دور دوم ریاست جمهوری خود اعلام کرد که سه مشکل در خاورمیانه وجود داشته که آنها را حل خواهد کرد. یکی مساله پرونده هسته ای ایران، دیگری مساله سوریه و سوم، مساله صلح فلسطین با اسرائیل. اوباما تا کنون نتوانسته هیچ کدام از این موارد را به مرحله عمل برساند. این نقطه ضعفی است که در آینده نزدیک که انتخابات کنگره برگزار خواهد شد، گریبانگیر او خواهد شد و اوباما نیز نگران است که مبادا اکثریت مجلس سنا بر خلاف وضع فعلی که دموکرات هستند، به سمت جمهوری خواهان سنگین تر شود که کار را برای دولت او مشکل می کند. بنابراین دولت اوباما به دنبال این است که حداقل یکی از سه مورد وعده داده شده را عملی کند. بر همین اساس نظر یک سناتور که ممکن است متممی اضافه یا لایحه ای را اضافه کند، نمی تواند جنبه تصمیم گیری عمومی برای سیاست خارجی کاخ سفید داشته باشد.

اما لایحه ارایه شده توسط سناتور منندز از سوی کمیته امور عمومی آمریکا و اسرائیل_ آیپک _ که اصلی ترین لابی رژیم صهیونیستی در آمریکا به شمار می آید نیز مورد حمایت قرار گرفته بود و حتی برخی از سناتورهای دموکرات نیز از این لایحه حمایت کرده بودند.

پیش از این نیز چنین وضعی را شاهد بودیم. اول اینکه آیپک سازمان رسمی که بتواند در سیاست خارجی آمریکا تاثیرات قطعی بگذارد، نیست. البته در تصمیم گیری های آمریکا خیلی موثر است اما به هر حال لایحه باید به تصویب دو- سوم نمایندگان برسد.  پیش از این نیز وقتی نمایندگان خواستند چنین لایحه ای را به تصویب برسانند اوباما جلوی آنها را گرفت و حتی آیپک نیز اعلام کرد که در حال حاضر با افزایش تحریم ها موافق نیست. اختلافی میان کاخ سفید و دستگاه دیپلماسی اسرائیل وجود دارد که شاید بتوان گفت نتیجه مذاکرات در نتیجه فشار این لابی ها امروز به مرحه کنونی رسیده است. به طور ذاتی آمریکایی ها موافق نیستند که مذاکرات به شکست بیانجامد زیرا جنبه حیثیتی دارد. از طرفی آمریکا نگران فاصله گرفتن اتحادیه اروپا از آنها است. اتفاقی که در مورد اوکراین به وجود آمد و اروپا مقداری از آمریکا فاصله گرفت. از این رو بیم بیشتر شدن فاصله می رود. دراقع آمریکا نگران از دست دادن و فاصله گرفتن اتحادیه اروپا از سیاست خارجی آمریکا است و به همین دلیل از آتش زدن بیشتر به این بحران جلوگیری می کند.

منندز این اقدام را پس از آن انجام داده که اطلاع یافته باب کراکر قصد دارد حین تصویب این لایحه، متممی را به آن بیافزاید که دولت باراک اوباما را ملزم می کند در مورد توافق هسته ای نهایی با ایران، با کنگره رایزنی کرده و نظرات نمایندگان را جویا شود. این متمم همچنین به نمایندگان اجازه می دهد تا از نمایندگان دولت بخواهند که برای ادای توضیحات در مورد توافق، در جلسات استماع حضور یابند. آیا شکست مذاکرات در حال حاضر دغدغه بخشی از جمهوری خواهان هم است؟

آنچه مورد اهمیت بوده و در راس امور قرار دارد، مساله رضایت کاخ سفید است. آقای اوباما موافق این موضوع نیست و همانطور که گفتم تجربیاتی در این زمینه وجود دارد. در عین حال بر اساس وعده ای که رییس جمهور آمریکا مبنی بر حل شدن یکی از سه مساله خاورمیانه به مردم خود داده، درصدد آن است که با حل این پرونده، برگ درخشانی در پرونده حزب دموکرات قرار دهد. بنابراین فشارها بیشتر جنبه انتخاباتی دارد که در آینده نزدیک برگزار می شود. شاید بتوان از این دید نگاه کرد که این فشارها بیشتر مربوط به جمهوری خواهان بوده که می خواهند کرسی بیشتری را به دست آورند.

تا چه میزان بیان چنین اظهاراتی را می توان یک اقدام تلبیغاتی دانست؟ با توجه به این که این دور از مذاکرات به نتیجه نرسیده و بر همین اساس و با استناد به اینکه ممکن است فرایند مذاکرات طولانی شود و در برخی موارد به نتیجه نرسد، پس نیازی به ارایه چنین لایحه ای هم نیست.

این موضوع دارای دو جنبه است. یکی اینکه کاخ سفید نمی خواهد این روند متوقف شود و دیگری سیاست کنگره که تحت تاثیر لابی صهیونیست، تلاش می کند با تحت فشار قرار دادن حزب دموکرات، آرای بیشتری را برای جمهوری خواهان کسب کند. این دو مساله در کشاکش یکدیگر است.  اما با توجه به اینکه سال های پایانی دوره آقای اوباماست، کمی مشکل است بتوان قضاوت قطعی مبنی بر اینکه مذاکرات به چه سمت و سویی کشیده می شود، داشت. بین دو نهاد یعنی کنگره و کاخ سفید هم مناظراتی برای حل مذاکرات وجود دارد که این نیز به سطح انتظارات آمریکا برمی گردد. مشکل ایران از ابتدا با آمریکا بود نه طرف های دیگر. آمریکایی ها انتظارات زیادتری از ایران داشتند و مواردی مانند موشک ها و دخالت های ایران در کشورهای منطقه را مطرح کردند؛ مواردی که در متن توافقنامه قرار نداشت. این موضوع باعث نگرانی و ناخشنودی اعضای 1+5 شده ولی چون تصمیم گیر نهایی آمریکا بوده و آنها نفوذ بیشتری در روند مذاکرات دارند، اختلاف میان کنگره و دولت برای نحوه نتیجه مذاکرات وجود دارد.

جمهوری خواهان با توجه پایان عمر دولت اوباما و تعیین نامزد ریاست جمهوری امید دارند که نامزد آنها بر مسند ریاست دولت بنشیند. بر همین اساس سعی می کنند از ارایه لوایحی که به چالش بین کنگره و دولت کنونی بیانجامد، خودداری کنند، تا این لوایح را در دوره ریاست جمهوری جمهوری خواهان مطرح کنند.تا چه اندازه جابه جایی قدرت در کاخ سفید می تواند برای پرونده مذاکرات هسته ای ایران مخرب باشد؟

پیش از این در یکی از گفت وگوی های خودم به دولت پیشنهاد کردم که مساله ای هسته ای را در زمان ریاست جمهوری اوباما خاتمه دهد، زیرا اگر به دوره جمهوری خواهان برسد که احتمال بالای 80 درصد ریاست جمهوری آینده از آن جمهوری خواهان خواهد بود، کار ما مشکل تر می شود. با توجه نفوذ لابی صهیونیست ها در میان جمهوری خواهان، کار برای مشکل تر شده و آثار این مشکل نیز از هم اکنون نمایان شده است. در آن دوره ما بیشتر تحت فشار خواهیم بود زیرا خشونت جمهوری خواهان و تفکرات ضد ایرانی و اسلامی آنها بیشتر از دموکرات ها است. 

انتشار اولیه: چهارشنبه 31 اردیبهشت 1393/ باز انتشار: دوشنبه 5 خرداد 1393