نظامیان از پس اسلام‌گرایان بر می‌آیند؟

دیپلماسی ایرانی: اتفاقی که در لیبی افتاد در دنیای امروز جهان عرب اتفاق تازه ای نیست. قیام نیروهای نظامی یا ارتش برای سرنگون اسلام گرایان یا تحرکات آنها یا به عبارتی دیگر مهار جریان های اسلامی ای که در پی بهار عربی به قدرت رسیدند، مدتی است که در کشورهای عربی آغاز شده و اگر بخواهیم کمی به تجربه تاریخی آن رجوع کنیم سابقه آن به الجزایر باز می گردد. بیش از یک دهه پیش اسلام گریان خیز برداشته بودند تا قدرت را در این کشور قبضه کنند که با ورود نظامیان به کارزار جلوی خیزش آنها گرفته شد و به دنبال آن سرکوب شدید آنها آغاز شد. مشابه همین اتفاق سال گذشته در مصر افتاد. ورود نظامیان به کارزار سیاسی مصر و ایستادن در کنار جمع مخالفان به ظاهر یکپارچه محمد مرسی، رئیس جمهوری اخوانی سابق (که تحولات بعدی نشان داد بر خلاف ظاهر به هیچ وجه هم یکپارچه نیستند) نمونه دیگری از ورود نظامیان برای برخورد با اسلام گرایان برآمده از بهار عربی بود. امروز مشابه همان اتفاق در لیبی رخ داده است. حمله نظامیان به بنغازی و طرابلس و تصرف پارلمان و رادیو و تلویزیون این کشور نشان از تکرار همان سناریویی است که در مصر و سال ها قبل از آن در الجزایر و با شکلی دیگر در یمن بعد از علی عبدالله صالح پیاده شد.

آن چه این روزها از وضعیت جاری در لیبی می بینیم حاکی از آن است که این کشور به پایگاه تولید تروریسم و ایجاد گروه های تکفیری نه تنها برای لیبی بلکه برای دیگر کشورهای جهان تبدیل شده است. کشوری که به دلیل هرج و مرج و کش مکش های سیاسی با وجود گذشت نزدیک به سه سال از سقوط سرهنگ معمر قذافی، دیکتاتور سابق لیبی هنوز روی آرامش را به خود ندیده است. این مساله سبب شده است تا جریان های اسلام گرای افراطی مجالی برای توسعه و گسترش بیابند و به تهدیدی برای جامعه دموکراتیک نوپای لیبی تبدیل شوند. رد پای گروه های تروریستی را در سراسر لیبی می توان دید. جریان های سلفی در بنغازی، طرابلس، مصراته، مناطق جنوبی و دیگر نقاط این کشور به شدت فعال هستند و تلاش می کنند به هر نحوی شده به حکومت های محلی ضربه بزنند.   

حال با قیام ارتش به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر علیه آنها و تلاش برای پاکسازی کشور از وجودشان سوال های متعددی به وجود آمده است. نخستین سوال این است که آیا ارتش به اراده خود اقدام به پاکسازی کشور از جریان های افراطی کرده یا این که از حمایت خارجی برخوردار است؟ آیا می توان تحولات جاری در لیبی را به سناریوی مصر متصل کرد؟

در این میان خیزش بلند نظامیان علیه اسلام گرایان سبب شده تا ده ها هزار نفر از آنها راهی مرزهای لیبی با مصر شوند که این مساله در سایه وضعیت ناامن سراسری موجود در لیبی می تواند زمینه ای برای تبدیل شدن این مکان به پایگاهی برای آنها با هدف انتقام گرفتن از کسانی که می خواهند آنها را از قدرت دور کنند، شود. مشابه این اتفاق در مصر نیز افتاد، اسلام گرایان وقتی که از قدرت به زیر آمدند به مناطق مرزی این کشور گریختند و تلاش کردند تا آن مناطق را به پایگاهی امن برای ادامه فعالیت های خود تبدیل کنند اما عبدالفتاح السیسی و با هماهنگی با الجزایر و کشورهای غربی توانست علیه آنها وارد عمل شود و فعالیت های آنها را ناکام بگذارد.

مساله دیگری که در لیبی مطرح می شود سطح توانایی های ارتش در مقابله با نیروهای اسلام گرایی است که ارتباطات تنگاتنگی با همتایان خود در دیگر کشورهای جهان دارند. سال ها انزوا توسط حکومت معمر قذافی از یک سو و کشتاری که در صف افسران آنها توسط اسلام گرایان بعد از سرنگونی حکومت قذافی شده است از سوی دیگر، سبب شده تا نسبت به توانایی های آنها در مقابله با اسلام گرایان شبهات بسیاری به وجود آید.

اگر چه بسیاری بر این اعتقادند خیزشی که اخیرا ارتش در مقابله با اسلام گرایان حاکم بر بنغازی برداشته در حقیقت انتقامی است از سال ها سرکوب و انزوایی که در دوران حکومت قذافی و پس از آن در زمان قبضه قدرت توسط اسلام گرایان متحمل شدند اما برای بسیاری این پرسش مطرح است که آیا آنها در پیشبرد اهداف خود می توانند موفق شوند؟

اتفاقی که در طرابلس افتاد شاید ادامه کودتایی باشد که ژنرال خلیفه حفتر از طریق تلویزیون در فوریه گذشته اعلام کرد. در آن موقع کسی کودتای وی را باور نکرد برای این که اثری از نیروهای نظامی در خیابان ها و میدان های شهرهای مختلف لیبی نبود. اما اکنون واقعا نیروهای وفادار به او عملا وارد خیابان ها شده اند و تحت عنوان عملیات «کرامت لیبی» تلاش دارند تا کشور را از زور اسلحه و شورش ها و گروه های اسلام گرای تندرو نجات دهند.

این در حالی است که طرف مقابل تحرکات وی را حمایت شده از جریانی خارجی برای رسیدن به اهدافی دیگر می داند و وی را متهم به توطئه چینی مطابق با دستور العملی خارجی می کند.  

به گزارش روزنامه الاخبار، چاپ لبنان، آمار غیر رسمی نشان می دهند که شمار نیروهای مسلح در خارج از لیبی به 300 گروه شبه نظامی گوناگون که سلاح های متنوعی در اختیار دارند، می رسد که برخی از آنها وابسته به افراد و جریان های سیاسی ای مثل جماعت اخوان المسلمین و القاعده هستند و حتی شهرها و مناطق و قبایلی را نیز تحت کنترل خود دارند. در سایه نبود ارتشی قوی و سازمان امنیتی وابسته به دولت همه این جریان ها آزادانه فعالیت کرده و به نوعی تلاش دارند هرج و مرج را در کشور یا مناطق تحت کنترل خود گسترش دهند.

با این حال گفته می شود که ژنرال خلیفه حفتر عملیات گسترده خود را با حمایت بعضی از قبایل و افسران سابق پیش می برد و در حال حاضر نیز عملیات گسترده ای را در مناطق مرزی انجام داده است.