علیرغم لبخندها در وین، شکاف‌ها بسیار است

 

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از اکونومیست، تا چندی پیش از این دورنمای توافق جامعی که به بلندپروازی های هسته ای ایران در قبال لغو تحریم ها پایان دهد، کاملا آرزومندانه بود. هنوز هم باید بر برخی موانع جدی غلبه شود اما این حس فوریت و انعطاف پذیری عملی (به خصوص در مورد برخی مسائل فنی) که از سوی مذاکره کنندگان ایرانی و در راس آنها جواد ظریف، وزیر خارجه این کشور دیده شد، امیدها را افزایش داد. این مسئله در تضاد کامل با پا پس کشیدن های خشونت آمیز قبلی است.

 

ایران به تعهداتی که نوامبر گذشته (با امضای توافق موقت) در ازای کاهش تحریم ها داده بود، پایبند بوده است. ایران تولید اورانیوم 20 درصد را متوقف کرد و غنای نیمی از ذخایر اورانیوم خود را کاهش داده و بر اورانیوم با غنای 5 درصد تمرکز کرده است؛ تا پایان جولای نصف دیگر این ذخایر به اکسید تبدیل خواهند شد.

 

پس از برگزاری مجموعه ای از جلسات فنی، توافقاتی صورت خواهد گرفت که دستیابی به یک توافق دراز مدت را نزدیک می کند. ایران پیشنهاد طراحی مجدد راکتور تحقیقاتی اراک که قرار بود طی سال جاری آغاز به کار کند را مطرح کرده است. آنها پیشنهاد کرده اند که سوخت آن از طریق اورانیوم با غنای پائین تامین شود و همین مسئله پتانسیل تولید پلوتونیوم که به تولید بمب کمک می کند را تا 80 درصد کاهش خواهد داد. اگر کارشناسان غربی بر این عقیده باشند که این طراحی مجدد را می توان به سادگی تغییر داد، پیشنهاد ایران کافی نخواهد بود. 

 

فرآیند مشابهی نیز در مورد تاسیسات غنی سازی فردو که در اعماق یک کوه طراحی شده و نگرانی اسرائیلی ها به دلیل غیرقابل دسترسی بودن در زمان حمله هوایی را برانگیخته، صورت گرفته است. ایران به جای پذیرش تعطیلی کامل فردو، پیشنهاد تبدیل آن به یک سایت تحقیق و توسعه کوچک را ارائه کرده است که بر اساس آن سانتریفیوژها به نطنز که مرکز اصلی فعالیت های غنی سازی ایران محسوب می شود، منتقل خواهد شد.

 

هیچ یک از این اقدامات بدون اعمال گسترده رژیم بازرسی ها فایده ای ندارند اما آژانس بین المللی انرژی اتمی از تمایل فعلی ایران برای فراهم آوردن امکان نظارت سرزده بیشتر، به وجد آمده است.

 

با این حال این آژانس از همکاری ها در مورد تحقیقات مربوط به «ابعاد احتمالی نظامی» برنامه هسته ای گذشته ایران رضایت کمتری دارد. این آژانس طی هفته جاری از اینکه هنوز به پارچین دسترسی ندارد ابراز نارضایتی کرد. دیپلمات های غربی می دانند که حتی اگر ایران در تمام مسائل دیگر با آنها به توافق برسد، توافق در این زمینه برایش سخت خواهد بود.

 

گری سامور که برای چهار سال مشاور ارشد اوباما در زمینه کنترل تسلیحات بود، سه مانع بزرگی که همچنان وجود دارند را اینطور نام می برد: توافق در مورد میزان توانمندی ایران در غنی سازی اورانیوم و نوع تحقیقاتی که می تواند انجام دهد؛ طول زمانی که یک توافق ادامه خواهد داشت؛ و نحوه برداشتن تحریم ها.

 

شکاف میان مذاکره کنندگان ایران و غرب در این سه مورد بسیار زیاد است. کنگره ای که هم اکنون نیز از تصدیق آنچه ایران حق غنی سازی خود بر اساس ان پی تی می داند، ناراضی است، تنها در صورتی یک توافق را خواهد پذیرفت که تعداد سانتریفیوژها در آن بسیار پائین باشد؛ افراد نزدیک به مذاکرات در بهترین شرایط تعداد سه تا چهار هزار سانتریفیوژ قدیمی تر از نوع IR-1 را پیشنهاد می کنند.

اکونومیست در ادامه نوشت: اما ایران خواهان حفظ تمام 19 هزار سانتریفیوژی است که تاکنون مستقر کرده و قابلیت رساندن این تعداد به 50 هزار دستگاه طی چند سال آینده یا جایگزین کردن سانتریفیوژهای IR-1 با نوع جدیدتر IR-2 است که کارایی شان شش برابر بیشتر از نوع قدیمی است. ضمن اینکه هرگونه صحبت در مورد توقف تحقیقات و توسعه هسته ای خود را توهین آمیز می داند. 

 

غرب به دنبال توافقی است که 10 تا 20 سال تداوم داشته باشد. اما ایران از توافقی با دامنه پنج ساله صحبت می کند که پس از پایانش به عنوان یک عضو عادی ان پی تی با آن برخورد شود.

 

نهایتا اینکه ایران و آمریکا در مورد روند کاهش تحریم ها نیز با هم اختلاف دارند. ایران می خواهد همزمان با امضای توافق، تمام تحریم ها برداشته شود. شاید سازمان ملل و اتحادیه اروپا این مسئله را بپذیرند اما آمریکایی ها نه. بهترین پیشنهاد باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا می تواند تعویق دوره ای تحریم ها باشد. وی نمی تواند قانون تحریم ها را بدون حمایت کنگره حذف کندو به هرحال غرب ترجیح می دهد که تحریم ها را به صورت مرحله ای کاهش دهد تا ایران را ترغیب به پاینبدی و اجرای تعهدات خود کند.

 

این در حالی است که جواد ظریف و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در داخل تحت فشار شدید تندروهایی هستند که معتقدند تا همین جا هم امتیازات زیادی داده اند. با این حال هر دو طرف مذاکره از پیامدهای شکست مذاکرات بیم دارند. سامور در مورد ایرانیان می گوید: «آنها کنار نمی کشند.» بهترین حالت تمدید شش ماهه مذاکرات است. با وجود جود امیدوارانه ای که در وین شکل گرفته، هنوز هم راه طولانی در پیش است.