ایران نیازی به حمایت از یک جریان خاص ندارد

دیپلماسی ایرانی: مردم عراق فردا برای شرکت در چهارمین دور از انتخابات پارلمانی این کشور به پای صندوق های رای خواهند رفت. انتخاباتی آمیخته به شک و تردید. با توجه به اینکه انتخابات پارلمانی عراق در حوزه های رای گیری خارج از این کشور دو روز زودتر صورت گرفته است، منابع از استقبال مردم عراق از این انتخابات خبر می دهند. زنگ ها برای برگزاری انتخابات در این کشور در حالی به صدا درآمده است که موج ناامنی در این کشور همچنان سیر صعودی خود را طی می کند و در عین حال بسیاری از انتخاب مجدد نوری مالکی نخست وزیر فعلی عراق برای یک دوره 5 ساله دیگر بسیار نگران هستند. از  نخستین روزهای روی کار آمدن دولت شیعی در عراق تا به امروز بسیاری از رسانه های غربی ادعا کرده اند که ایران به واسطه حضور نوری مالکی در قامت نخست وزیر در این کشور ، از نفوذ بالایی در ساختار سیاسی بغداد برخوردار است. هرچند در چند هفته اخیر برخی رسانه های منطقه ای مانند الشرق الاوسط ادعا کردند که تهران به دلیل سومدیریت های مالکی چندان به حمایت از او در این انتخابات فکر نمی کند، با اینهمه هنوز در بسیاری از تحلیل ها از رد پای تهران در انتخابات بغداد سخن به میان می آید. پرسش هایی در خصوص برگزاری این انتخابات و نگاه ایران و دیگر کشورهای منطقه به آن را با حسین کاظمی قمی سفیر پیشین ایران  در عراق درمیان گذاشتیم:

ماهیت انتخابات و دسته بندی گروه های سیاسی در انتخابات عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟

نخستین مساله که باید در مورد عراق مورد توجه قرار داد، جوان بودن انتخابات و دموکراسی در این کشور است. مدت زیادی از دموکراسی در عراق نمی گذرد. شاهدیم که از سال 2003 _ سرنگونی رژیم دیکتاتوری صدام_ تا به امروز، انتخابات متعددی برگزار شده از جمله انتخابات پارلمانی که اکنون سومین دوره آن است. برگزاری انتخابات در این کشور در شرایطی که رژیم های اشغالگر از یک طرف و از طرف دیگر موج نابسامانی های متاثر از تروریسم و سلایق سیاسی صورت گرفته،از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. با توجه به این مسایل، جوان بودن دموکراسی و روند حرکت سیاسی و برگزاری انتخابات موضوع مهمی است. اگر روند برگزاری انتخابات را مورد ارزیابی قرار دهیم، هر دوره نسبت به دوره قبل از ویژگی هایی برخوردار بوده است. مثلا در این دوره، نوع تبلیغات، شعارهای مطرح شده، فضای سطح شهر و رسانه ها و همچنین تجمع های بزرگ حاکی از یک نوع پختگی بوده که نشان می دهد، مردم در یک فضای سیاسی در حال حرکت هستند. نزاکت انتخاباتی در این دوره بیشتر از دوره های قبل، نمود دارد. تعداد نامزدها نسبت به دوره های قبل بیشتر شده است. آمارها و نظرسنجی ها از میزان بالای مشارکت مردم حکایت دارد و اینکه هم احزاب و گروهای سیاسی هم اندیشمندان و هم مرجعیت، بر حضور و مشارکت مردم تاکید دارند. اینها ویژگی های مهمی است در کنار این مساله که انتخابات این دوره، نخستین انتخابات بدون حضور اشغالگران است. در عین حال آرایش سیاسی نیروها نشان می دهد، در دوره های قبل شاهد ائتلاف میان گروه ها بودیم، یعنی با توجه به تنوع طایفه ای و مذهبی در عراق، گرچه احزاب نیز حضور داشتند اما نگاه طایفی ای و مذهبی گروه های سیاسی موجب شکل گیری ائتلاف می شد. البته این مختص به عراق نیست.  تفاوت این است که در دوره سوم، رقابت در درون جریانات سیاسی است. یعنی در دوره قبل همه جریانات سیاسی کرد در یک فهرست قرار داشتند اما در این دوره جریانات کرد، چند فهرست ارایه کرده که نشان از رقابت در درون خود آنهاست. این مساله بیانگر بلوغ سیاسی و حرکت به سمت انتخابات شایسته است. به عبارتی مردم در حال دور شدن از نگاه طایفه ای هستند. گرچه در درون یک طایفه ای مردم رای می دهند اما رقابت در درون همان طایفه است که این راه را برای ائتلاف در جریان داخل حکومت بازتر می کند. نکته دیگر ورود برخی از جریانات جدید سیاسی در عرصه انتخابات است. در مجموع، انتخابات عراق در مسیری درست که حکایتگر بلوغ سیاسی است، پیش می رود و اینکه جامعه عراق برای گذار از دوره دیکتاتوری به دموکراسی در فضایی که هنوز ثبات لازم را ندارد، در حال حرکت است. به همین دلیل می توان گفت برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق در شرایط کنونی بسیار مهم است و طبیعی هم خواهد بود که تاثیرات آن هم بر عرصه داخلی، هم  منطقه ای و هم بین المللی مهم باشد.

برخی از نامزدها، جریانات سیاسی و همچنین رسانه ها مدعی هستند ایران در انتخابات پارلمانی و حتی پست نخست وزیری از گزینه ای خاص حمایت می کند. به نوعی ایران تنها یک گزینه _ مالکی _  را برای آینده عراق مناسب می داند. موضع ایران در این باره چیست و آیا ایران گزینه مناسبی را برگزیده و اساسا گزینه مناسب از دید ایران کدام جریان یا فرد است؟

اتهاماتی که مطرح می شود تازگی ندارد. اگر به گذشته نیز نگاهی بیاندازید، در هر مقطع انتخاباتی اینگونه اتهام ها علیه ایران مطرح شده است.چه آن زمان که اشغالگران، عراق را اشغال کردند و موج این اتهام ها، فضاسازی ها و علملیات روانی علیه ایران بود و چه امروز که البته  کمتر شده است. اما آنچه برای جمهوری اسلامی ایران مهم بوده، هست و خواهد بود، حرکت عراق به سمت دموکراسی مردمی و مردم سالاری مبتنی بر عقاید آنهاست. چرا؟ زیرا اگر حکومتی بر پایه خواست مردم حرکت کند، به طور حتم به دنبال ایجاد رابطه و بهبود روابط با کشورها از جمله ایران خواهد بود. به همین دلیل جمهوری اسلامی نیازی ندارد که به سمت حمایت از طیفی حرکت کند.  کارنامه و پرونده ایران در تعامل با عراق نشان می دهد که با همه جریانات از یک رابطه مبتنی مشروط و قانونی بودن برخوردار است. ایران به دنبال حمایت از یک جریان خاص نیست. آنچه برای ایران اهمیت دارد، حمایت از اراده سیاسی مردم عراق است. اینکه مردم به کسی رای می دهند و دولت از مبنای رای مردم شکل بگیرد. نفس دموکراسی و انتخابات دارای پیامدهای مثبتی هم برای مردم و آینده سیاسی عراق و هم برای کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران است. نگرانی جمهوری اسلامی ایران از این است که عراق به شرایط گذشته آنچه در رژیم دیکتاتوری عراق می گذشت، بر نگردد که هم جنگ را به ملت خودش و هم ایران تحمیل کرد. اما ایران از حکومتی که بر پایه آرا مردم شکل بگیرد، حمایت می کند. طبیعی است که حرف ایران ورای حمایت از یک جریان خاص باشد. مصالح و منافع ایران در حمایت همه جانبه از مردم عراق خواهد بود. اتهام زنی ها اولین بار نیست که زده و مشخص است توسط چه کسانی مطرح می شود.

بعضا عده ای از جریانات و همچنین مراجع مدعی هستند که مالکی از طرف ایران مورد حمایت قرار می گیرد. این در حالی است که عملکرد نخست وزیر عراق طی سال های اخیر موجب بروز مخالفت ها از سوی برخی علما شده است. از جمله بشیر النجفی و آیت الله سیستانی که هرچند بر مشارکت مردم تاکید کرده اما گفته اند که به مالکی رای ندهند. حال ایران چگونه می خواهد میان موافقان و مخالفان مالکی که برخی مراجع بلندپایه هستند، توازن ایجاد کند؟

آنچه در بیان مواضع بیوت مراجع مشاهده می شود، تاکید بیش از پیش بر مشارکت مردم در انتخابات و انتخاب فرد اصلح است.  این مبنا است. از طرف دیگر، وقتی قاعده بازی در انتخابات را بر پایه آرای مردم قبول می کنیم، برای جمهوری اسلامی نیز آنچه حایز اهمیت خواهد بود، رای مردم است. رای مردم عراق برای ایران محترم است. این بدان مفهوم نیست که ایران قصد دخالت در کشور عراق را دارد، نه از این منظر که حکومت برآمده از نگاه مردم باشد. طبیعی است که هر دولتی از سوی طیف های مختلف مورد نقد  قرار گیرد. از طرفی با توجه به اینکه هنوز جامعه عراق دارای بافت دینی و متکی بر آن است، گروه مراجعان مردم، مرجعیت دینی است و مردم که همان مقلدان هستند نگاه می کنند که ببینند مرجعشان چه می گوید و دیدگاهش را بیان می کند. اگر مرجعی بار تکلیفی بر دوششان بگذارد، مقلدان هم باید به تکلیفشان عمل کنند. آما آنچه ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران می توانیم مطرح کنیم، مشارکت هر چه بیشتر مردم در انتخابات است که به سرنوشت سیاسی، این کشور و به دنبال آن آینده منطقه ارتباط دارد. هرچه مشارکت بیشتر باشد، بهتر خواهد بود. از نگاه جمهوری اسلامی ایران نیز نگاه مرجعیت،  حمایت از اراده سیاسی و مشارکت مردم در انتخابات است.

آمریکا در این انتخابات به طور حتم مواضعی دارد، از این رو تا چه میزان ایران به مواضع آمریکا در قبال عراق توجه می کند؟

درباره مواضع آمریکا اطلاع دقیقی ندارم اما آن چیزی که در حال روی دادن است، همه دولتمردان، جریانات سیاسی و مراجع دینی بر برگزاری انتخابات در موعد مقرر تاکید دارند و با توجه به فضای ناامنی، خواستار انجام انتخابات هستند و این اراده مافوق هر اراده ای است. دولت فضا را برای حضور مردم در پای صندوق های رای آماده کرده است. این اراده بالاتر از هر نوع اراده ای است که بخواهد در مسیر برگزاری انتخابات مانع تراشی کند.

اتفاقات روی داده در عراق موجب بروز چالش میان این کشور و عربستان شده است. اتهام هایی که از سوی دولت مالکی متوجه عربستان شده و همچنین بالعکس و به خصوص حمایت های عربستان از برخی گروهای متعصب اهل تسنن موجب شده که مواضعی درباره نقش این گروه ها در انتخابات مطرح شود. نگاه ایران به مواضع عربستان در قبال عراق چیست؟

با توجه به اینکه نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر مردم سالاری دینی یعنی جمهوریت و اسلام است، طبیعتا از هر نوع نظامی که بر آمده از نگاه و خواست مردم باشد، حمایت می کند. کشورهایی هم که فاقد دموکراسی هستند، از تجربه دموکراسی در عراق نگرانند. موضع ایران در قبال دموکراسی و انتخابات در عراق روشن است. حمایت ایران از مشارکت مردم و شکل گیری از یک نظام سیاسی و دولت برآمده از خواسته های مردم است. کشورهای فاقد دموکراسی نگران هستند که مبادا دموکراسی در عراق شکل بگیرد و این به دیگر کشورها از جمله خودشان نیز تسری پیدا کند. زیرا در کشورهای دیگر مردم خواهان تعیین سرنوشت سیاسی خود به دست خویش هستند.

تا به امروز دولت عراق حامی و همپای سیاست های ایران در مساله سوریه بوده است. چنانچه شاهد تغییر در ساختار سیاسی عراق باشیم، استراتژی ایران در قبال همراهی کشوری مانند عراق در مساله سوریه چه خواهد بود؟

تحولات سیاسی و امنیتی در سوریه بر عراق نیز اثر می گذارد. اگر دولت عراق تا به امروز در موضع مخالفت با جریانات تکفیری و تروریسم در سوریه قرار گرفته و از دولت قانونی آن حمایت کرده، به دلیل مصالح و منافع خودش است. با توجه به همجواری و هم مرز بودن عراق گسترش ناامنی و تروریسم در سوریه می تواند عراق را دچار مشکلات اساسی کند، کما اینکه اکنون نیز شاهد آن هستیم. پس از آنکه دولت سوریه توانست توفیقاتی در برخورد با تروریست ها به دست آورد و جریانات تروریستی متحمل شکست شدند، بخشی از آنها به برخی مناطق عراق سرریز شدند. بنابراین مواضع عراق در قبال سوریه نه به خاطر ملاحظاتش با ایران بلکه به خاطر مصالح و منافع خودش بوده است. به نظرم چنانچه هرگونه تغییری پس از انتخابات پیش بیاید، نباید موضع عراق را نسبت به سوریه تغییر دهد، زیرا مغایر با منافع خودش خواهد بود.

انتشار اولیه: سه شنبه 9 اردیبهشت 1393/ باز انتشار: دوشنبه 14 اردیبهشت 1393