تولید سانتریفیوژ در ایران متوقف نمی شود

عضو تیم مذاکره کننده هسته ای در آستانه مذاکرات وین با بیان اینکه کار دشواری پیش رو داریم، گفت: استفاده از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته و راکتور آب سنگین اراک از مهمترین موضوعات مورد بحث برای توافق نهایی هستند.

«حمید بعیدی نژاد» مدیر کل سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه روز یکشنبه در گفت و گوی اختصاصی با ایرنا اظهار داشت: استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته و جدید یکی از مهمترین مواردی است که در توافق جامع و دراز مدت باید بررسی و حل شود چرا که بطور قطع نمی پذیریم ایران امکان جایگزینی سانتریفیوژهای موجود خود با انواع پیشرفته و جدید را نداشته باشد.

وی تصریح کرد: موضوع راکتور آب سنگین اراک نیز یکی از مهمترین و سخت ترین موضوعات مورد بحث و بررسی در روند مذاکرات خواهد بود و ما بطور قطع به دنبال حفظ این راکتور هستیم.

این عضو تیم مذاکره کننده هسته ای اظهار داشت: اگر راه حلی باشد که برای سوخت تولید شده (پولوتونیوم) ترتیباتی فنی اتخاد شود که بدون تغییر ماهیت رآکتور نگرانی های مربوط به گسترش سلاحهای هسته ای برطرف شود، می توان این راهها را بررسی کرد.

ایران و گروه 1+5 قرار است از روز سه شنبه 29 بهمن ماه جاری دور جدید مذاکرات خود را در وین اتریش برای حصول به توافق نهایی آغاز کنند.

مشروح این گفت و گوی تفصیلی به شرح زیر است:

***از مفاد توافق ژنو دفاع می کنم

**ایرنا: بسیاری ایرادات مطرح شده به توافق ژنو را سیاسی می دانند تا فنی و تخصصی؛ آیا شما تاکنون انتقاد فنی و تخصصی درستی در میان حجم بسیار انتقادات که به پیشبرد مذاکرات کمک کند، یافته اید؟

++بعیدی نژاد: واقعیت این است که در میان این حجم عظیم از اظهارنظرهای مخالف و انتقادات تند، جدا از موضع گیریهای سیاسی، مواردی از تذکرات فنی و کارشناسی صحیح مشاهده نکرده ایم که با دیدن آن بگوییم که ای کاش به این مساله هم می پرداختیم و یا چرا آن را نادیده گرفتیم. این عین واقعیت و بدون هر گونه اغراق است.

از زمان توافق ژنو تا امروز که مطالب و انتقادات بسیاری در رسانه ها درباره متن توافق مطرح شده است و من به عنوان یکی از کارشناسان حاضر در جریان مذاکرات، بیشتر آنها را می خوانم و برای اطلاع از وضعیت افکارعمومی در جریان آنها هستم اما واقعیت این است که تا امروز انتقادات فنی صحیح را شاهد نبوده ایم.

متن توافق ژنو به گونه ای است که من به سهم خود بعنوان یک کارشناس از آن حمایت می کنم. بنده به موضع گیریهای سیاسی کاری ندارم، به عنوان کارشناسی که در مذاکرات حضور داشته ام، از مفاد آن حمایت می کنم. اگر منتقدان ایرادات سیاسی از متن بگیرند، آن بحث مجزایی است اما از منظر کارشناسی، و از نظر ادبیات بحث هسته ای و خلع سلاح متن برنامه أقدام مشترک یکی از متون قوی بوده و متن کاملا قابل دفاعی است. بسیاری از کارشناسان و محققان بین المللی نیز مقالات زیادی در مورد مباحث فنی و تخصصی تفاهم ژنو منتشر کرده اند و از آن بعنوان یک متن مهم حرفه ای در قاموس مباحث عدم گسترش سلاحهای هسته ای یاد کرده اند.

***ترک جلسات کارشناسی هشدار جدی به آمریکا بود

** ایرنا: هیات کارشناسی ایران در میانه مذاکرات بر سر نحوه اجرای توافق ژنو به دلیل اقدام آمریکا مبنی بر افزودن نام 19 فرد و شرکت به فهرست تحریم ها، به تهران بازگشت. اخیرا هم به فهرست تحریم ها افزوده اند؟ انگیزه آمریکایی ها از این اقدامات چیست؟ آیا می خواهند میزان استقامت و ایستادگی هیات مذاکره کننده را بسنجند؟ از وزیر امور خارجه آمریکا نقل شد که دفعه قبل وزارت خزانه داری آمریکا بدون هماهنگی با وزارت خارجه اقدام به این کار کرده، آیا چنین توجیهی قابل پذیرش است؟

++ بعیدی نژاد: آمریکا با وجود اینکه می داند در روند مذاکرات نباید تحریم جدیدی علیه ایران وضع کند، اما در مواجهه با مجموعه ای از فشارها از سوی مخالفان داخلی تصمیم گرفت که برای توجیه سیاست خود در ادامه مذاکرات ، بخشی از تحریم های موجود را به مرحله اجرا بگذارد اما چون زمان وقوع این رخداد نامناسب بود، پیام منفی دیگری برای پیشبرد مذاکرات داشت. ایران هم موضع سختی در واکنش به عمل آنها در مرتبه اول داشت تا به آمریکایی ها نشان دهد فضای مذاکرات دارای اهمیت بسیاری است و نباید درشرایطی که در حال انجام مذاکره هستیم ،تصمیمی اتخاذ شود که با اهداف کلی تعریف شده متضاد باشد. در واقع ایران با ترک مذاکرات کارشناسی قصد داشت به قوی ترین شکل پیام خود را به اطلاع طرف مقابل برساند. ما جلسات کارشناسی را به این دلیل ترک کردیم که به مذاکرات لطمه نخورد و آمریکایی ها هوشیار شوند که باید جلوی فشارهای داخلی خود را بگیرند و از اقداماتی که می تواند روند مذاکرات را با مشکل روبرو کند، خودداری کنند. البته آنها انتظار واکنش شدید ایران را نداشتند.

*** قرار نیست ذخیره اورانیوم 20 درصد را دور بریزیم

**ایرنا:برخی ابهامات در fact sheet که آمریکایی ها پس از مذاکرات شفاهی درباره نحوه اجرای توافق ژنو ( non paper ) منتشر کردند، دیده می شود. از جمله اینکه بر اساس توافق ژنو بخشی از ذخیره 196 کیلویی اورانیوم با غنای 20 درصد ایران ، اکسید و بخش دیگر آن رقیق سازی شود. از نظر فنی، مواد اکسید شده را می توان به سوخت و مواد رقیق سازی شده را می توان به اورانیوم غنی شده تبدیل کرد اما آمریکایی ها اعلام کرده اند که «ایرانی ها همه فعالیت خود را در ارتباط با فعالیت های 20 درصدی را متوقف کرده و همزمان عملیات رقیق سازی نیمی از ذخیره اورانیوم با غنای 20 درصد خود را آغاز به رقیق سازی کند تا جایی که دیگر این مواد قابلیت غنی سازی مجدد نداشته باشد». توضیح شما دراین باره چیست؟

++ بعیدی نژاد: اینها تعابیری هستند که باید دقیقا در متن بررسی شوند. پیش از آن لازم است توضیح دهم که ما مواد با غنای 20 درصد را تولید می کنیم تا در صفحه سوخت قرار دهیم . به اشتباه عده ای تصور می کنند که قرار است این مواد به صفحه سوخت تبدیل شود، در حالیکه اینطور نیست؛ صفحه سوخت، محفظه ای فلزی است که مواد داخل آن ریخته می شود؛ پس این اورانیوم به صفحه سوخت تبدیل نمی شود بلکه داخل صفحه سوخت ریخته می شود. بعد صفحه سوخت را داخل بخشی به نام مجتمع سوخت/ feul assembly می گذارند و آن را داخل قلب رآکتور جای می دهند تا پروسه بعدی آن آغاز شود.

ایران اورانیوم 20 درصد را تولید می کند برای اینکه مواد را داخل صفحه سوخت بریزیم و بعد در قلب رآکتور تهران قرار دهیم. مواد با غنای 5 درصد را هم برای این تولید می کنیم که وارد صفحه سوخت برای استفاده در نیروگاهی مثل بوشهر شود؛ بنابراین به صورت خلاصه، اورانیوم 5 درصد برای نیروگاه بوشهر و 20 درصد برای رآکتور تهران مورد نیاز است.

از چند ماه قبل از تفاهم ژنو، ایران روند اکسید سازی را آغاز کرده بود تا مواد اکسید شده داخل صفحه سوخت قرار گیرند. این همان ادامه برنامه ماست؛ این مواد را دور نمی ریزیم. آن بخش از مواد غنی شده هم که به 5 درصد رقیق می شود، وارد فرآیند اکسید 5 درصد شده و به این ذخایر اضافه می شود. در واقع وارد صفحات سوخت 5 درصدی وارد می شود. این به معنی این است که ابتدا ماده 5 درصد به اکسید اورانیوم موسوم به UO2 تبدیل می شود، در حالیکه اورانیومی که وارد رآکتور تهران می شود، اکسید دیگری است که نام آن U3O8 است؛ اینها دو اکسید متفاوت هستند.

ما ذخایر 5 درصدی را به اکسید تبدیل می کنیم تا از آن برای تولید سوخت نیروگاه بوشهر استفاده کنیم؛ بعضی ها فکر می کنند قرار است این مواد رقیق یا اکسیدشده را دور بریزیم؛ اما اینطور نیست. این همان فرآیندی است که ما از قبل هم داشته ایم. ما براساس برنامه توسعه و تولید خود پیش می رویم. در واقع کاربرد مواد 20 درصدی مجزا از مواد رقیق شده است. ضمن اینکه تاکید می کنم قرار نیست هیچ ماده ای از بین برود و یا دور ریخته شود. برخی تصور می کنند هرچه ما در مذاکرات می پذیریم، تحت فشار طرف غربی و به معنی عقب گرد ماست و یا قرار است سرمایه های کشور به هدر برود، در حالیکه این برنامه عادی کشور برای تولید سوخت راکتور تهران و همچنین نیروگاه بوشهر است.

**ایرنا: به عبارت دیگر آنچه آنها در fact sheet آورده اند مبنی بر اینکه مواد رقیق سازی شده ،امکان بازگشت مجدد ندارد، صحیح نیست؟

++ بعیدی نژاد: به این فرآیند دیگر غنی سازی یا Enrichment گفته نمی شود.در متن اصطلاح For Further Enrichment به معنی غنی سازی بیشتر آمده است. دلیل اشاره به این بحث هم این است که قرار شده که ما اورانیوم با غنای 20 درصد تولید نکنیم و 20 درصد های موجود را نیز به کمتر تبدیل کنیم. در واقع وقتی 20 درصد را رقیق می کنیم و به 5 درصد می رسانیم، متعهد می شویم که دستگاه مبدلی نصب نکنیم که 5 درصد دوباره به 20 درصد تبدیل شود، چرا که نقض غرض است. البته اینکه در آینده توافق برهم بخورد و اختلافات احتمالی بروز کند و غیراز این عمل کنیم، آن صحبت دیگری است اما تا زمانی که تفاهم داریم براساس این بند برنامه اقدام مشترک، نیمی از مقدار اورانیوم اکسید شده و نیمی دیگر رقیق شده را نباید غنی سازی مجدد کرد. بنابراین منظور از این عبارت غنی سازی بیش از 5 درصد است.

** ایرنا: براساس برنامه اقدام مشترک ایران متعهد شده است که هم نیمی از ذخیره 20 درصد را به 5 درصد تبدیل کند و هم مواد UF6 جدید غنی شده تا 5 درصد را طی شش ماه آینده به اکسید تبدیل کنیم.چرا این دو مورد را پذیرفتیم؟

++ بعیدی نژاد: این پذیرش به دلیلی حفظ توازن در اجرای تعهدات از سوی دو طرف می باشد. فراموش نکنیم که در گذشته مذاکراتی با سه کشور ترکیه، برزیل و آفریقای جنوبی صورت گرفت و حتی توافق شد که ذخایر مواد به خارج از ایران منتقل شود که اعضای دائم شورای امنیت اجازه این کار را ندادند، وگرنه این کار انجام شده بود. امروز هیچ فردی از این اتفاق سخنی به میان نمی آورد،اما ذخایری که امروز داریم و قرار است به اکسید تبدیل شود، مورد انتقاد بسیاری قرار می گیرد در حالیکه برای تولید سوخت نیاز به اکسید کردن داریم. این اتفاق که ذخایرمان از کشور خارج نمی شود، یک اهمیت کاملا اساسی برای کشور دارد. همه ما می دانیم که اگر چنین می شد، دیگر محال بود که بتوان آنها را به کشور بازگرداند. در واقع ما برای رسیدن به این نقطه که امروز هستیم جنگ بسیار کرده ایم و در مقابل خواست غربی ها ایستاده ایم.

*** برخی تصور می کنند تولید مواد غنی شده شبیه تولید خودرو است که تولید هر چه بیشتر آن، مطلوب است

** ایرنا: یکی از انتقادات به تیم مذاکره کننده این است که وقتی شما توقف تولید غنی سازی 20 درصد را بر برای 6 ماه پذیرفته اید، در واقع آن را برای مدتی طولانی پذیرفته اید چون 1+5 در توافق نهایی نیز حاضر نخواهد شد که بپذیرد ایران تولید غنی سازی 20 درصد داشته باشد و در صورت نیاز به این غنی سازی باید از غربی ها اجازه بگیریم که آنها نیز چنین اجازه ای را نخواهند داد. نظر شما چیست؟

++بعیدی نژاد: تولید ٢٠ درصد بر اساس نیازی واقعی در کشور است که انجام می گیرد. نباید فراموش کرد که توقف غنی سازی 20 درصد تنها برای 6 ماه است و حتی اگر این زمان تمدید هم شود برای یک سال خواهد بود.

مساله بسیار ساده است، یا ما با گروه 1+5 به توافق می رسیم و یا نمی رسیم. اگر چه حتی انجام مذاکرات هسته ای مخالفانی دارد و آنها ترجیح می دهند هر چه زودتر این مذاکرات به بن بست برسد اما باید دید که عمده مردم، نخبگان، کارشناسان چه نظری دارند. متاسفانه گاهی به واقعیت ها توجه نمی شود که اصلا دلیل انجام غنی سازی چیست.آیا غیراز این است که ما می خواهیم به سوخت دسترسی داشته باشیم؟ در حال حاضر به گفته جناب آقای صالحی رییس سازمان انرژی اتمی برای هفت یا هشت سال ما ذخایر سوخت داریم، بنابراین اگر شش ماه هم متوقف شود، خللی در روند برنامه هسته ای کشور ایجاد نمی کند. برخی به دلیل عدم شناخت کافی از فرآیندهای فنی تصور می کنند مواد غنی سازی چیزی شبیه خودرو است که هرچه بیشتر تولید شود به نفع کشور است. در حالیکه لازم است یک ارتباط ارگانیک و سازمانی از وقتی که مواد خام از معدن استخراج و به سوخت تبدیل می شود، وجود داشته باشد. بنابراین نمی توان بدون توجه به تمامی عناصر چرخه کامل سوخت هسته ای دست به غنی سازی زد. این امر به یک مهندسی منابع و طراحی و برنامه ریزی بسیار دقیق نیاز دارد که توسط مدیران و مهندسان خلاق ما در سازمان انرژی اتمی له بهترین نحو در جریان است. این موضوع امری نیست که بتوان با توجه به جهت گیریهای سیاسی و بدون توجه به واقعیتهای فنی و علمی در میدان برای آن تصمیم گرفت. تحمیل برداشتهای سیاسی بر الزامات فنی و علمی یا ما را بی دلیل به بحران می رساند یا به مواردی دیگر مثل اتلاف منابع و سرمایه ها می أنجامد. طراحی یک برنامه دقیق نیازمند دقتهای کارشناسی توسط آگاهترین افراد است و امری نیست که رسانه های جمعی در مورد آن تصمیم بگیرند.

از این رو در حال حاضر در کل برنامه چرخه سوخت و اجزای آن برنامه، ما تنها یک سیستم اتصال تبدیل اورانیوم 5 درصد به 20 درصد را برداشته ایم و هر زمان هم که اراده کنیم ،می توانیم آن را به جای خود بازگردانیم. ابعاد دیگر برنامه بدون هیچگونه تغییری به کار خود ادامه میدهند.

***تولید سانتریفیوژ متوقف نمی شود

** ایرنا:نکته دیگری که وجود دارد مربوط به عبارتی است که در Fact sheet منتشر شده از سوی آمریکا آمده مبنی براینکه:...«همچنین برمبنای این متن ایران متعهد می شود که تولید سانتریفیوژهای جدید را متوقف کند و تلاشی برای جایگزین کردن سانتریفیوژهای جدید با آنها که از کار افتاده اند، نکند و به این ترتیب در پایان 6 ماه زمان اجرای برنامه توافق مشترک ایران ذخیره ای جدیدی از سانتریفیوژهای جدید نخواهد داشت». برخی به استناد این عبارت می گویند که ایران دیگر نخواهد توانست سانتریفیوژ جدید تولید کند. پاسخ شما چیست؟

++بعیدی نژاد: این ترجمه دقیق متن انگلیسی نیست.در متن اصلی آمده است. «ایران تولید سانتریفیوژهای خود را به آن هایی که برای جایگزینی ماشین های آسیب دیده نیاز دارد، محدود کندˈ ، این به این معناست که ایران از این دوره شش ماهه برای انبار کردن بیش از نیاز خود برای سانتریفیوژ استفاده نکند. در واقع به صورت واضح تر یعنی ایران می تواند سانتریفیوژ های جدید را با قصد جایگزینی موارد آسیب دیده تولید کند. بنابراین ترجمه های انجام شده صحیح نیست. در واقع آنچه در Fact Sheet آمده است هیچ تناقضی با متن برنامه اقدام مشترک ندارد. در متن مورد توافق (برنامه اقدام مشترک) آمده است: «ایران تولیدات سانتریفیوژ خود را به مواردی که برای جایگزینی موارد آسیب دیده نیاز دارد، محدود می کند.»

برای اینکه متوجه این موارد شویم باید باز گردیم به اصلی که در کل برنامه اقدام مشترک بر آن تاکید شد و آن حفظ وضع موجود بوده است. بنابراین اگر سانتریفیوژی داشته ایم که در حال چرخش است و گاز به آن تزریق می شود، به کار خود ادامه می دهد و یا اگر سانتریفیوژی داریم که در وضعیت خلاء است در وضعیت خود باقی می ماند.

نکته مهم این بند این است که تولید سانتریفیوژها متوقف نمی شود. از آنجا که ما نمی توانیم منتظر بمانیم که هر زمان سانتریفیوژی آسیب دید یا از رده خارج شد، برای آن جایگزین تولید کنیم، بنابراین تولید را به میزانی که مورد نیاز این بخش است انجام می دهیم. برای درک بهتر این بخش باید بدانیم که ما میانگینی برای آسیب دیدگی سانتریفیوژهای موجود داریم، به عنوان مثال از میان 100 نمونه 15 یا 20 سانتریفیوژ به طور متوسط دچار نقص می شود که برای آن تعداد می توانیم به تولید دست بزنیم. برسرتمام این موارد نیز با 1+5 توافق کامل شده است.

**ایرنا: پس بنابرگفته شما ما میانگین متوسط دستگاه های آسیب دیده را به آژانس بین المللی انرژی اتمی ارائه می کنیم؟

++ بعیدی نژاد: بله اتفاقا برای امکان تولید سانتریفیوژهای مورد نیاز این کار را انجام می دهیم.

**ایرنا:از آنجایی که سانتریفیوژهای نسل جدید به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه ترند و تمام دنیا به این سمت می روند که از نمونه هایی با سوی بیشتر استفاده کنند، آیا در توافق اشاره شده است که اگر ایران به تولید نسل های پیشرفته شود، می تواند این ماشین ها را جایگزین موارد قبلی کند؟

++ بعیدی نژاد: طبق آنچه توافق شده است، سانتریفیوژهایی را که جایگزین موارد آسیب دیده می کنیم باید با همان نوع تعویض شود. البته نباید فراموش کرد که این موارد تنها برای شش ماه است. در واقع همه این اقدامات برای این است که طی شش ماه دو طرف از پیشبرد سیاست های خود دست بکشند تا بررسی کنند که آیا امکان توافق در دراز مدت وجود دارد یا نه. اگر قرارباشد که امکان جایگزینی موارد آسیب دیده با نمونه پیشرفته تر آن فراهم شود، این نقض غرض است. بنابراین این عدم امکان تنها برای شش ماه است. البته بحث وتحقیق و توسعه فرق می کند.

*** استفاده از سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته یکی از مهمترین موارد مورد بحث در توافق جامع است

**ایرنا: اگر توافقات جامع صورت گرفت و تا زمان مشخصی به تفاهم رسیدیم، برخی معتقدند که این موضوع در درازمدت به ضرر ما خواهد بود؟

++ بعیدی نژاد: به طور قطع این موضوع از مواردی است که در توافق جامع و درازمدت باید بررسی و حل شود.چرا که به طور قطع ما نمی پذیریم که ایران امکان جایگزینی سانتریفیوژهای موجود خود با نوع های پیشرفته و جدید را نداشته باشد. برای اطلاع عموم باید توضیح بدهم که از نظر فنی با سانتریفیوژهای موجود و با سرعتی که غنی سازی انجام می شود، دست یابی به تولید سوخت بوشهر در زمان بسیار درازمدتی قابل انجام خواهد بود. بنابراین همان طور که مسوولان تاکید می کنند ما نیاز به نصب سانتریفیوژهای جدید برای رسیدن به هدفمان داریم. فعلا تنها برای شش ماه امکان جایگزینی محدود می شود. اما واقعیت این است که به طور قطع یکی از مشکل ترین موارد در بحث توافق جامع همین بحث خواهد بود.

**ایرنا: بنابراین علاوه بر موضوع غنی سازی با درصد بالا، یکی دیگر از موضوعات توافق جامع استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته خواهد بود؟

++ بعیدی نژاد: بله این مورد هم از مباحث مذاکرات جامع است. البته واقعیت این است که ما هیچ موضوع پنهانی در مذاکرات نداریم و اگر فردی متن برنامه اقدام مشترک را دقیق بخواند به همه موضوعات پی خواهد برد.

*** ایران از راکتور آب سنگین اراک صرف نظر نخواهد کرد

**ایرنا: با توجه به بدبینی که ما نسبت به طرف غربی داریم و نیز از آنجا که آنها همواره خواستار متوقف شدن فعالیت راکتور آب سنگین اراکه به دلیل سوء استفاده احتمالی از آن بوده و درحالیکه ما بر تکمیل این پروژه به دلیل استفاده از آن در مصارف پزشکی و نیز فرسوده بودن راکتور تهران تاکید داریم، برخی می گویند ممکن است طرف غربی امکان استفاده از راکتورآب سنگین اراک را به ما ندهد؛ به نظر شما ایران چه اقدامی خواهد کرد؟

++ بعیدی نژاد:همان طور که شما اشاره کردید موضوع راکتور اراک یکی از مهمترین و سخت ترین موضوعات مورد بحث و بررسی در روند مذاکرات خواهد بود. ما به این تاسیسات به عنوان دستاورد ملی نگاه می کنیم اما طرف غربی از راه اندازی آن احساس نگرانی می کند. به دلیل سوءنیتی که طرف غربی نسبت به فعالیت های هسته ای ما و همچنین نگرانی از دسترسی ایران به سوخت پلوتونیوم دارند، بنابراین ترجیح می دهند که به هیچ وجه این راکتور راه اندازی نشود. به طور قطع ما به دنبال حفظ این راکتور خواهیم بود. درعین حال اعلام کردیم به طرف غربی که آمادگی داریم برای رفع نگرانی راه حل های فنی درنظر بگیریم. البته طبیعی است که گروه 1+5 به دنبال این است که ایران از راکتورآب سنگین اراک صرف نظر کند، که به طور قطع چنین نخواهد شد. بنابراین برای رسیدن به توافق بر سر این موضوع باید یک سری اقدامات و روش های فنی و مهندسی را در نظر بگیریم که نگرانی های مشروع را برطرف نماید. جناب آقای صالحی برای همین موضوع ایده هایی را مطرح فرموده اند که خیلی ارزشمند هستند.

البته مجموعا جمهوری اسلامی ایران مایل است این موضوع با دقت و آرامش مورد توجه قرار گیرد. در بررسی این موضوع فوریت خیلی زیاد هم وجود ندارد چون راکتور هنوز راه اندازی نشده است.

** ایرنا: به نظر شما چقدر امکان رسیدن به توافق وجود دارد؟

++ بعیدی نژاد: واقعیت این است که کار دشواری دراین زمینه پیش روی ما در مذاکرات آینده است . ما بر این موضوع تاکید خواهیم کرد که ایران برنامه ای برای تولید سلاح هسته ای ندارد و بنابراین اگر راه حلی باشد که برای سوخت تولید شده (پولوتونیوم) ترتیباتی فنی اتخاد شود که بدون تغییر ماهیت رآکتور نگرانی های مربوط به گسترش سلاحهای هسته ای برطرف شود، می توان این راهها را بررسی کرد.

*** اگر کشور تصمیم به اجرای پروتکل الحاقی گرفت، هیچ مشکلی ایجاد نمی کند

**ایرنا: برخی از منتقدین درباره پروتکل الحاقی این برداشت را دارند که منظور از آن بازدید سرزده از هر مکانی است که مدنظر آژانس بین المللی انرژی اتمی است.

++ بعیدی نژاد: می دانید که پروتکل الحاقی را ایران دو سال و نیم اجرا کرد و هیچ مشکلی هم برای مملکت ایجاد نشد، اما به خاطراینکه آنها پرونده ما را به شورای امنیت بردند و صحنه را عوض کردند، کشور ما هم اجرای پروتکل را متوقف کرد.

بنابراین کشور ما با قدرت و توانمندی که دارد قدرت جذب اقداماتی از این دست را دارد. در پروتکل بازدیدها قدری گسترده تر و با ابزارهای دقیق تر خواهد بود و چیزی فراتر از این نیست. این حد دلیلی ندارد که باعث وحشت ما شود. مشکل پروتکل الحاقی این نیست که ما نگران اجرای آن هستیم، تنها مسئله این است که ایران می خواهد پروتکل الحاقی را در شرایطی اجرا شود که توازن بین دو تعهدات طرف برقرار شود.

***در فضای توام با حسن نیت قطعا مجلس همراه می شود

**ایرنا:اعضای تیم مذاکره کننده قبل از توافق نهایی حق وتویی به مجلس شورای اسلامی داده اند که پیش از قطعی شدن توافق نهایی اگر نمایندگان مجلس این پروتکل را براساس منافع و مصالح کشور تشخیص ندادند، می توانند آن را تصویب نکنند،حال سوال این است که اگر مجلس شورای اسلامی پروتکل الحاقی را تصویب کرد، اما همان زمان کنگره آمریکا تحریم ها را لغو نکرد و یا تحریم های جدید وضع کرد ،چه باید کرد؟

++بعیدی نژاد: یک اصل مهم در مذاکرات آن بوده است که هم درگام های ابتدایی و هم گام های نهایی قدم های دو طرف باید با یکدیگر متوازن شوند.

**ایرنا:اما واقعیت این است که اختیار دو مجلس شورای اسلامی و کنگره آمریکا مجزا از تیم مذاکره کننده و یا روسای جمهوراست؟ شما اراده سیاسی دولت ها را در این می بینید که پارلمان های خود را برای این گام های متوازن مجاب کنند؟

++بعیدی نژاد: این مطلب در جریان مذاکره بارها بحث شد، هم سوال ما از طرف غربی بود و هم آنها این را از ما پرسیدند که چه تضمینی وجود دارد که پارلمان ها جور دیگری رفتار نکنند. دو طرف جواب مشابه داشتند که اگر توافقات به سطحی برسد که کشورها احساس کنند که در فضای همکاری قرار دارند و مثلا ما مشاهده کنیم که به سمت رفع تحریم ها حرکت می کنیم و آنها هم اعتمادسازی و شفاف سازی فعالیت های هسته ای ایران را مشاهده کنند، نمایندگان دولت آمریکا معتقد بودند که می توانند کنگره را متقاعد کنند که اقدامات لازم را اتخاذ کند. ما هم عنوان کردیم که اگر مجلس شورای اسلامی مشاهده کند که طرف غربی حسن نیت دارد و رفتار پیشین خود را تغییر داده است این امید وجود دارد که مجلس شورای اسلامی هم امکان بررسی تصویب پروتکل الحاق را مد نظر قرار دهد. در واقع برای تحقق این شرایط فضا باید مبتنی برتفاهم باشد نه تخاصم. به طور قطع در فضای درگیری و بی اعتمادی طبیعی است که مجلس به پروتکل الحاقی رای نخواهد داد. اگر در گام نهایی بتوانیم در شرایط مثبتی قرار گیریم کاملا امیدواریم که مجلس شورای اسلامی هم همراهی خواهد کرد.

***پرداخت دو قسط اضافه به خاطر توافق بر روی ترتیبات زمان رقیق سازی بود

**ایرنا:ابتدا قرار بود که وقتی ما رقیق سازی را در 6 نوبت انجام می دهیم ،آمریکا نیز درآمدهای بلوکه شده ایران از فروش نفت ایران را طی شش قسط پرداخت کنند، چرا این زمان بعد به 8 قسط افزایش یافت؟

++ بعیدی نژاد: وقتی توافق شد که 4.2 میلیارد دلار از درآمدهای بلوکه شده ایران آزاد شود ،بحث زمانبندی آن مطرح شد، چون می دانید که در متن برنامه اقدام مشترک به جزءیات زمانبندی این موضوع اشاره ای نشده است. و اینها در توافقات سند اجرایی بحث شده است. از طرف دیگر ایران پذیرفته است که نیمی از ذخایر 20 درصد را اکسید و نیم دیگر را رقیق کند که به زمان این کار هم اشاره نشده است. وقتی که در مذاکرات بعدی درباره نحوه زمانبندی اجرای این دو تعهد به بحث پرداختیم، طرف مقابل اعلام کردند که ما مبلغ 4.2 میلیارد را طی شش ماه آزاد می کنیم و ما هم به طور طبیعی اعلام کردیم که رقیق سازی را در طول شش ماه انجام خواهیم داد اما بحثی که مطرح بود به لحاظ فنی این بود که اکسید کردن را می پذیرفتند که در شش ماه انجام شود چرا که کار تخصصی، دشوار و زمانبری است اما چون رقیق سازی از نظر تخصصی کار راحت تری است برای آنها سوال بود که چرا ایران قصد دارد که این کار را نیز در طول شش ماه انجام دهد. پاسخ ایران این بود که ما عجله و البته تعهدی برای این کار نداریم. درنهایت مذاکراتی شکل گرفت که آنها اصرار داشتند که زمان برای رقیق سازی را کوتاه کنیم اما زمان برای اکسید کردن را به دلیل دشواری اش پذیرفتند. مجموعه توافقاتی که شکل گرفت ما را به فرمولی رساند که ایران زمان رقیق سازی را از شش ماه به سه ماه کاهش دهد، در مقابل نیز آنها دو قسط اضافه برای این کار در نظر بگیرند، یعنی به جای شش قسط، مبلغ درآمدهای بلوکه شده در هشت قسط آزاد می شود. به عبارت دیگر هر ماه یک مبلغ مشخص آزاد می شود اما دو قسط نیزدر بین این شش قسط برای اجرای تعهد ایران در زمینه رقیق سازی پرداخت می شود.

***در سه ماه نخست 2.550 میلیارد دلار آزاد می شود

** ایرنا: اینکه این مبلغ به جای شش قسط در هشت قسط آزاد شود، چه سودی برای ایران دارد؟ در واقع به نظر می رسد پولی که برای ایران در نظر گرفته شده در زمان طولانی تری پرداخت می شود.آیا به مبلغ پرداختی اضافه کرده اند؟

++ بعیدی نژاد: خیر.مبلغ درآمدهای آزاد شده از ابتدا 4.2 میلیارد دلار بود اما تفاوت آن نیاز به توجه دارد.ابتدا قرار بود این مبلغ در شش قسط 700 میلیون دلاری پرداخت شود.اما در فرمول جدید مقرر شد که اقساط شش ماهه 550 میلیون دلار باشد اما دو قسط 450 میلیون دلاری در سه ماه اول اضافه پرداخت می شود.به عبارت دیگر در فرمول قبلی در سه ماه نخست 2.1میلیارد دلار به ایران پرداخت می شد اما با فرمول جدید در سه ماه نخست ایران مبلغی بالغ بر 2.550 میلیارد دلار دریافت می کند .

بنابراین با وجود اینکه تعداد اقساط افزایش یافته، وجهی که در سه ماه نخست پرداخت میشود بیشتر از فرمول نخست است.

در فرمول نخست گفته می شد که این مبلغ ماهانه پرداخت میشد یعنی اگر زمان اجرای گام نخست 20 ژانویه باشد، نخستین قسط 20 فوریه پرداخت می شود.همان طور که می دانید اول فروردین 21 مارس می شود و چون روز آخراسفند و اول فروردین ایران تعطیل است، براساس تفاهم قبلی یک قسط 20 فوریه وقسط دوم 20 مارس پرداخت می شد که به خاطر تعطیلات نوروز در ایران درعمل هیچ نتیجه ای نداشت و حاصل ایران از درآمدها در پایان سال 92 تنها یک قسط 700 میلیون دلاری بود. کاری که در مذاکرات انجام شد این بود که قسط دوم در تاریخ 20مارس را به اول فوریه منتقل کردیم. بنابراین تا پایان سال شمسی (دو ماه میلادی) یک قسط 550 میلیون دلاری اول فوریه (12 بهمن)، یک قسط 550 میلیون دلاری اول مارس (10 اسفند) و یک قسط 450 میلیون دلاری 6 مارس (15 اسفند) پرداخت می شود که در مجموع می شود یک میلیارد و 550 میلیون دلار در حالیکه براساس فرمول قبلی تا پایان سال شمسی ایران 700 میلیون دلار آزاد می شد.

برای رسیدن به این شرایط فرمول های بسیاری نوشتیم ،بارها بررسی کردیم تا کشور تا پایان سال شمسی بتواند از توافق ژنو یک میلیارد و 550 میلیون دلار دریافت کند.
 

***اختلال در روند کاهش تحریم ها مذاکرات آینده را دشوار می کند

**ایرنا:شما به نقاط حساسی که در مذاکرات جامع از سوی طرف غربی درباره برنامه هسته ای ایران ممکن است مطرح شود ،اشاره کردید،چه اقداماتی از سوی آمریکایی ها می تواند باعث شود که روند مذاکرات دشوار شود؟

++ بعیدی نژاد: طرح خواسته های غیرواقعی و اید ه آلی که با واقعیات در صحنه منطبق نباشد مهمترین گرایش و تمایلی است که آنها باید در کنترل آن بکوشند. از طرف دیگر رفع تمامی تحریمها از جمله برداشته شدن تمامی تحریم های بانکی و نفتی مهمترین خواسته ماست و در صورت پایبند نبودن طرف مقابل می تواند به چالشی جدی در مذاکرات بعدی تبدیل شود.

***برخی نمی خواهند مذاکرات پیش برود

**ایرنا:افق مذاکرات را چگونه پیش بینی می کنید؟

++ بعیدی نژاد:به طور قطع دشوارخواهد بود.چرا که وقتی توافق در گام نخست برای دوره محدود شش ماهه این همه زمان و انرژی برد، حتما ما مسیر بسیار سختی در گام نهایی خواهیم داشت اما واقعیت این است که برای ما ورود به مذاکرات آسان نیست چرا که احساس می کنیم برخی نمی خواهند این مذاکرات به پیش برود و این کار را برای ما دشوار می کند؛ البته خدا را شکر در سطوح بالای تصمیم سازی در کشور انسجام جدی است و مشکلی وجود ندارد اما برخی جریان های سیاسی دراین زمینه همچنان به مخالفت می پردازند. باید اعتراف کنم که تیم مذاکره کننده با فشارهای بسیاری روبرو هستند و کار خیلی سختی را انجام داده و کار سختی هم پیش روی دارند.
 

*** کمیسیون مشترک نظارت بر اجرای توافق ژنو

** ایرنا: کمیسیون مشترک نظارت ایران و 1+5 بر اجرای توافق ژنو تشکیل شده است؟ اعضای این کمیسیون چه افرادی و در چه سطحی هستند و در چه مواردی تشکیل جلسه خواهد داد؟

++بعیدی نژاد: اعضای این کمیسیون کشورهای گروه 1+5 و ایران هستند. ماهیت کمیسیون کارشناسی است، به دلیل اینکه کارش نظارت بر اجرای توافق است. قرار نیست این کمیسیون مذاکرات دیگری را انجام دهد. موارد تفاهم ژنو و شیوه های اجرایی آن مشخص بوده و قرار است این کمیسیون بر مواردی چون فعالیت سیستم بانکی و یا کانال مالی و اجرای اقدامات هسته ای نظارت کند. در واقع اگر در جزئیات و اجرای توافق مشکلی ایجاد شود، این کمیسیون بررسی و راه حل هایی ارائه خواهد کرد.

** ایرنا: منظور شما این است که ایران بر اقدامات طرف مقابل نظارت می کند تا مشکلی در اجرای تعهدات وجود نداشته باشد،حال اگر اختلالی دراین زمینه دیده شد، چگونه آن را حل و فصل خواهید کرد؟

++ بعیدی نژاد: پیش از پاسخ به این سوال لازم است توضیح دهم که این توافق دو طرف دارد، یکی گروه 1+5 و دیگر ایران. در واقع این گونه نیست که ایران در یک سو و تک تک 6 کشور در طرف مقابل باشد. این نکته گاهی درایران مورد ابهام قرار می گیرد. گروه 1+5 را خانم اشتون مدیریت می کند و طرف ما خانم اشتون است نه اینکه ایران با چین، روسیه ،فرانسه،آمریکا، انگلیس یا آلمان جداگانه و تک تک طرف باشد. برخی اعلام می کنند که اگر به مشکل برخوردیم و نیاز به رای گیری بود، آنها 6 کشورند و ما تنها یک رای داریم در حالیکه چنین نیست. ادعای ما علیه آنها و آنها نیز علیه ما ادعا دارند؛ طرف غربی به طور عمده متمرکز بر اقدامات هسته ای مثل توقف غنی سازی 20 درصد است و موارد نظارت ایران هم در مقابل، متوجه رفع تحریم هاست. این کمیسیون قرار است جلسات ماهانه داشته باشد.

**ایرنا: زمان جلسات مشخص شده است؟

++ هنوز خیر. در جریان مشورتهای آتی زمان آن تعیین خواهد شد.
 

*** سفر اشتون به ایران بستگی به برنامه های کاری وی دارد

**ایرنا: دکتر ظریف خانم اشتون را به ایران دعوت کرده است. گفته شده است که این سفر بعد از مذاکرات وین انجام خواهد شد، آیا زمان دقیق این سفر مشخص شده است؟

++ بعیدی نژاد:آقای دکتر ظریف از خانم اشتون دعوت کردند تا بعد از توافق ژنو به ایران بیایند تا از جمله دو طرف در مورد مسایل مختلف برای پیشبرد توافق جامع گفت و گو کنند.رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای سفر به ایران ابراز تمایل و علاقه کرده است و البته اجرای این امر بستگی به وقت و برنامه کاری خانم اشتون و آقای دکتر ظریف دارد.