روابط عادی تر به نفع آمریکا و ایران است

دیپلماسی ایرانی: در شش ماه اخیر، تغییر دولت از محافظه کار به میانه رو، بیش از هر چیز در سیاست خارجی ایران نمود داشته است. در این مدت یک توافق هسته ای، هرچند مقدماتی حاصل شده که در یک دهه گذشته دست نیافتنی به نظر می رسید. از سوی دیگر تکنوکرات ها در دستگاه دیپلماسی دولت روحانی دست دوستی به سوی همسایگان عرب دراز کرده اند و رابطه با ترکیه نیز در حال بازگشت به روزهای طلایی است. از همه مهمتر این روزها مقامات ایرانی و آمریکایی پای یک میز مذاکره می نشینند و در کنار هم به روی دوربین رسانه ها لبخند می زنند و  افکار عمومی نیز بدون رویکرد هیجانی و احساسی که تا چندی قبل وجود داشت، روند بهبود روابط دو دشمن قدیمی را رصد می کند. اما تهران و واشینگتن تا کجا می توانند در راه پیش بروند؟ و اصولا توازن قدرت در منطقه پس از توافق هسته ای مقدماتی ژنو به کدام سو می رود؟ استفان والت، استاد امور بین الملل در دانشگاه هاروارد و تحلیلگر مسائل ایران بر این باور است که ایران و غرب برای دستیابی به توافق نهایی هسته ای انگیزه دارند. والت 58 ساله که از طرفداران تعدیل قدرت آمریکا و منتقد اسرائیل و حامی روابط ایالات متحده با کشورهایی مانند لیبی و ایران است، می گوید، روابط عادی تر بین ایران و آمریکا منافع بزرگی برای هر دو طرف به همراه دارد. آنچه در زیر می خوانید متن گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با استفان والت، تحلیلگر امور ایران است:

از روز دوشنبه، سند اقدام مشترک ژنو بین ایران و گروه 1+5 به اجرا در آمد. برآورد شما از راه پیش رو به سوی توافق جامع چیست؟ آیا دو طرف به واقع خواستار توافق نهایی هستند؟

بله،به گمان من هر دو طرف بسیار علاقمندند که به توافق نهایی دست یابند. اما آنچه که هر یک از طرفین از این معامله می خواهد تاحدودی متفاوت است. به این ترتیب چالش پیش رو این است که زمینه مشترک کافی برای حصول توافق نهایی ایجاد شود. هیچ یک از طرفین نمی تواند به تمامی آنچه که می خواهد دست یابد و هر دو طرف باید برای ارایه برخی امتیازها آمادگی داشته باشند. و به یاد داشته باشید: در صورتی که یکی از طرفین یا دیگران حقیقتا از توافق ناراضی باشند و آن را ناعادلانه یا خطرناک بدانند، احتمال قوی این است که در مراحل بعدی از آن کناره گیری کنند. به همین دلیل، هر دو طرف برای رسیدن به توافقنامه ای که گمان می کنند به نفع شان است، انگیزه دارند.

در روزهای اخیر دعوتنامه ژنو 2 برای ایران ارسال شد و البته کمتر از 24 ساعت بعد، پس گرفته شد. با توجه به روی کار بودن دولت روحانی، آیا تغییری در سیاست ایران در قبال سوریه تصور پذیر است؟

به عقیده من روشن است که تهران به طور تمام و کمال از آنچه که در سوریه - به عنوان یک متحد – می گذرد، راضی نیست. اما تازه ترین گزارش ها حاکی از آن است که ایران هیچ پیش شرطی را برای دولت انتقالی در سوریه و حذف بشار اسد نمی پذیرد و به همین دلیل در ژنو 2 نیز شرکت نمی کند. در واقع ایران همچنان بر مواضع خود در مورد سوریه تاکید دارد.

پس از تحولات اخیر در ایران،( از توافق هسته ای گرفته تا بهبود روابط با اعراب و مذاکره با آمریکا)، در چارچوب تئوری «توازن قدرت»، منطقه خلیج فارس را چگونه تصویر می کنید؟

در حال حاضر یک توازن قدرت ناهمگون در منطقه برقرار است. به بیان دیگر هیچ کشوری در داخل و خارج از منطقه خلیج فارس نیست که بتواند تمامی کشورهای این منطقه مسلط شود. من امیدوارم تمامی دولت ها در منطقه این واقعیت را درک کنند و  در مقابل خطرهای کوچک، واکنش هیجانی و بیش از اندازه نداشته باشند.

یک منطق قدیمی سیاسی می گوید هدف دولت اوباما در منطقه حفظ توازن قدرت بین ایران، عربستان سعودی و اسرائیل است. اما یک نگاه ماکیاولی هم وجود دارد که می گوید آمریکا می خواهد با قرار دادن سنی ها در برابر شیعیان و اعراب در مقابل فارس ها، دو قطبی بودن منطقه را حفظ کند. نظر شما چیست؟

این به نفع ایالات متحده است که یک توازن قدرت ناهمگون در منطقه برقرار باشد. واشینگتن نمی خواهد هیچ کشوری در خلیج فارس بسیار قدرتمند شود. در همین حال آمریکا صلح و آرامش منطقه نیز به نفع ایالات متحده است. به همین دلیل است که تصمیم گیری برای حمله به عراق در سال 2003، یک اشتباه بزرگ بود. امروز ایالات متحده باید در مقابل تلاش ها برای دامن زدن به رقابت بین اعراب و فارس ها؛ و همچنین سنی ها و شیعیان و...، قرار بگیرد. چرا که این تنش ها می تواند بیشتر و بیشتر شود و کل منطقه را به ناآرامی بکشاند. این روند نه برای کشورهای مختلف در منطقه خوب است و نه برای ایالات متحده.

شاید یکی از مهمترین تغییرات ژئوپولتیکی سال 2014، کاهش خصومت ها بین ایران و ایالات متحده باشد. هرگونه از سرگیری روابط تهران – واشینگتن تا کجا می تواند پیش برود؟

نمی دانم. من بر این باورم که روابط عادی تر بین ایران و ایالات متحده، منافع بزرگی برای دو کشور به همراه دارد. طیف این منافع از اقتصادی و سیاسی تا منافع استراتژیک گسترده است. البته همچنان بخش عظیمی از تاریخ و سوء ظن های فراوانی وجود دارد که باید بر آنها غلبه کرد. از سوی دیگر هم در ایران و هم در ایالات متحده گروه هایی هستند که از سرگیری روابط تهران – واشینگتن را نمی خواهند. اما من همچنان امیدوارم که پیشرفت هایی که اخیرا حاصل شده ، گام نخستین در جهت روابط بهتر در آینده باشد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 1 بهمن 1392/ باز انتشار: دوشنبه 7 بهمن 1392