ریاض نمی‌تواند دوست تلاویو شود

دیپلماسی ایرانی: بعد از توافق هسته ای ایران با 1+5 در ژنو اسرائیل و عربستان دو طرفی بودند که بیشترین ناخرسندی را نسبت به حصول این توافق ابراز داشتند. اسرائیل آن را خطای تاریخی توصیف کرد و عربستان در محافل غیر رسمی از آن خیانت امریکا به متحدان عربش توصیف کرد. این مساله سبب شد تا بسیاری به این باور برسند که مصالح مشترکی میان اسرائیل و عربستان به وجود آمده است که باعث شده این دو به یکدیگر نزدیک شوند و همکاری هایی را در برابر دغدغه ای مشترک در پیش بگیرند. اما آیا واقعا با توجه به جایگاه این دو در خاورمیانه امکان نزدیک شدن اسرائیل و عربستان به یکدیگر تا آن جا که به دوستان متحد هم تبدیل شوند، وجود دارد؟ روزنامه النهار، چاپ لبنان این موضوع را با پژوهشگری امریکایی که در گذشته در دستگاه دیپلماسی کشورش فعال بوده در میان گذاشته بدون این که نام این پژوهشگر را ذکر کند. در این مقاله آمده است:

پژوهشگر سرشناس امریکایی که به مدت طولانی در دستگاه دیپلماسی کشورش فعالیت می کرده است، شکی ندارد که بعد از توافق هسته ای جمهوری اسلامی ایران با 1+5 در ژنو تلاقی ای میان مصالح اسرائیل با عربستان سعودی به وجود آمده است. نخستین نشانه این تلاقی تقاضای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسرائیل از حامیان خود در ایالات متحده از جمله لابی یهودیان امریکا و جمعی از نمایندگان کنگره این کشور برای مخالفت با توافق ژنو است. توافقی که عربستان نیز از مخالفان جدی آن است و می گوید که ایالات متحده با این کار هم پیمانانش را در برابر توافقات کوچک امنیتی فروخته است.

این تلاقی به گفته این پژوهشگر امریکایی سبب شده است تا رسانه های امریکایی و غیرامریکایی بگویند که اسرائیل و عربستان به هماهنگ ساختن استراتژی شان برای رویارویی با جمهوری اسلامی ایران پرداخته اند. برخی حتی می گویند که عربستان به اسرائیل اطلاع داده در صورتی که نتانیاهو تصمیم به حمله نظامی به ایران بگیرد، حاضر است حریم فضایی خود را در اختیار آن قرار دهد. البته این مساله مانع از آن نمی شود که در فضای رسمی به انتقاد از اسرائیل بر سر انجام این حمله نپردازد. هم زمان گفته می شود "رازی معروف" وجود دارد که هر از گاهی در واشنگتن دهان به دهان می چرخد و آن این که مذاکرات شبه منظمی وجود دارد که در آن نمایندگان نهادهای امنیتی هر دو طرف حضور دارند.

با این حال این پژوهشگر امریکایی می گوید که نگرانی هر کدام از دو طرف در برابر ایران دقیقا مطابق نگرانی های یکدیگر نیست، اهداف هر دو طرف، چه متفاوت باشد، چه از یکدیگر دور باشد با سیاست های امریکا به طور جدی تفاوت دارد.

وی تاکید می کند که ایجاد نوعی از همکاری های دیپلماتیک و نظامی میان اسرائیل و عربستان نوعی از توهم است. او برای اثبات ادعای خود می گوید، اولا اسرائیل از ایران بر سر تلاش های هسته ای اش نگران است و الا نگرانی ای از حمایت های آن از حزب الله در لبنان و جریان های دیگر اسلامی ندارد، آنها می گویند برای این مساله می توان فکری کرد. ثانیا، این در حالی است که نگرانی های عربستان از ایران عمیق تر و پیچیده تر از نگرانی های اسرائیل از آن است. عربستان مدعی است که ایران در امور داخلی اعراب دخالت می کند، به ویژه در عراق و سوریه و لبنان و یمن و بحرین و این مساله نگرانی های بسیاری را نزد آنها به وجود آورده است. عربستان از نخستین روزی که جمهوری اسلامی ایران تشکیل شد به دلیل امکان صدور انقلاب از سوی ایران همیشه از آن نگرانی داشته است البته قبل از آن نیز روابط دو طرف حسنه نبوده است. ثالثا، تلاش ایران برای جذب جنبش حماس که در گذشته در منظومه اطرافیان عربستان بوده باعث ناخرسندی عربستانی ها شده است به ویژه که معتقدند ایران تلاش دارد در پوشش اسلامی از این جریان برای نفوذ بیشتر در جهان عرب استفاده کنند. رابعا، روابط عربستان با امریکا با روابط اسرائیل با امریکا کاملا متفاوت است و بنابر این اهداف هر کدام از آنها از این روابط نیز کاملا با یکدیگر فرق دارد. روابط عربستان با امریکا سطحی است. عربستان به حمایت نظامی امریکا بسیار اعتماد دارد به ویژه در مواجهه با ایران. در مقابل تلاش می کند که تولید نفت خود را افزایش دهد تا نیازهای جهانی و ایالات متحده و هم پیمانانش را در زمینه انرژی تامین کند. عربستان نفوذ چندانی در امریکا ندارد البته به استثنای نفوذ در میان تجار نفت و کارخانه های اسلحه سازی. در حالی که اسرائیل روابط سیاسی و فرهنگی و دینی با امریکا دارد و این روابط بسیار هم قوی و دائمی و ثابت است. البته این مساله مانع از آن نمی شود که اسرائیل در مسائل امنیتی خود از این روابط سوء استفاده نکند. از جمله در موضوع حمله نظامی به ایران. همچنین در رویکرد سلبی اسرائیل نسبت به جهان عرب نیز اختلافات سنگینی میان امریکا و اسرائیل وجود دارد.

این پژوهشگر امریکایی در ادامه می افزاید: استفاده اسرائیل از فضای عربستان در صورت تصمیم به حمله نظامی به ایران موجی از خشم را علیه حاکمان نزد مردم عربستان و کشورهای دوست با آن به وجود خواهد آورد و این خشم در سطح ملی خواهد بود. و وقتی که افکار عمومی جهان عرب خشمگین می شود دیگر کسی نمی تواند خشمش را آرام کند آن گاه این موضوع بر همه چیز از جمله بر پرونده قضیه فلسطینی که از سال 1967 تا کنون به نتیجه نرسیده است، تاثیر مستقیم خواهد گذاشت. در حال حاضر عربستان جزء کشورهای منفور جهان عرب است که بسیاری از کشورهای اسلامی از آن تنفر دارند و آن را خطری برای همه تصور می کنند. در صورتی که عربستان بخواهد در حمله نظامی اسرائیل به ایران مشارکت داشته باشد، وضعیت از این هم بغرنج تر خواهد شد و جایگاه حکام عربستان به شدت تضعیف خواهد شد.  

با این وجود این پژوهشگر امریکایی می گوید که نه عربستان و نه اسرائیل سطح روابط خود را با امریکا کاهش نخواهند داد اما این آمادگی را نیز ندارند که آغوش به روی هم بگشایند. اما هم اسرائیل و هم عربستان با امریکا بر سر پرونده سوریه اختلاف نظر دارند، واشنگتن می گوید اگر پرونده سوریه حل نشود نفوذ منطقه ای امریکا به شدت کاهش خواهد یافت و این مساله به سود هیچ کس نخواهد بود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11