تهران و واشنگتن بر سر جانشین مالکی به توافق رسیدند؟

دیپلماسی ایرانی: کش مکش ها و رقابت در انتخابات مجلس نمایندگان عراق از هم اکنون آغاز شده است. انتخاباتی که در پی آن رئیس جمهور، نخست وزیر، ریاست پارلمان و وزرا و در عین حال نمایندگان مجلس جدید عراق انتخاب خواهند شد. هر جریانی تلاش دارد تا نامزد خود را در انتخابات پیش بیندازد و پیروز انتخابات شود. در این میان همانند همیشه تا اندازه ای انتخابات رنگ و بوی طایفه ای نیز به خود گرفته است.

جریان سنی در حال حاضر بر روی منصب ریاست جمهوری متمرکز شده و الانبار، بزرگ ترین استان عراق با اکثریت سنی در کانون این فعالیت ها است. تا کنون اسامه النجیفی، رئیس فعلی مجلس عراق و رئیس فراکسیون المتحدون بیش از همه برای تصدی این سمت به تکاپو افتاده و حتی اخیرا به کردستان رفته است و ضمن دیدار با مقام های کردستانی از جمله مسعود بارزانی درباره گرفتن این سمت و سپردن منصب ریاست مجلس به کردها رایزنی کرده است. البته وضعیت کردها نیز مشخص نیست و اختلافات سنگین در میان آنها می تواند فرصتی را برای اهل تسنن برای رسیدن به سمت ریاست جمهوری فراهم کند.

در این میان شیعیان بر سر منصب نخست وزیری رقابت سنگینی را آغاز کرده اند و هر یک تلاش دارند تا این سمت را تصاحب کنند. به رغم این که انتخابات امسال عراق همانند دوره های گذشته با توجه به قانون جدید در قالب رقابت فهرست ها برگزار نخواهد شد و هر حزب و جریان سیاسی به طور جداگانه در انتخابات شرکت خواهد کرد، اما با توجه به ائتلافی که بعد از برگزاری انتخابات شکل خواهد گرفت، هر ائتلافی که بتواند اکثریت کرسی ها را به دست آورد، نامزد آن پست نخست وزیری را تصاحب خواهد کرد.

نوری مالکی، نخست وزیر فعلی عراق از هم اکنون فعالیت خود را برای تصاحب پست نخست وزیری برای بار سوم آماده کرده است. اما او خوب می داند که جریان صدر و مجلس اعلا دو فراکسیون بزرگ شیعیان و همچنین کردها موافق انتخاب وی برای بار سوم نیستند. اگر چه مجلس اعلا در نهایت در صورتی که ببیند مالکی توانسته است رای اکثریت را به دست آورد، حاضر به همکاری با وی خواهد بود اما جریان صدر و کردها تا کنون نشان داده اند که به هیچ وجه حاضر به قبول مجدد مالکی برای پست نخست وزیری نیستند و همه تلاش خود را بر عدم انتخاب مجدد وی متمرکز کرده اند. در این میان دور شدن بسیاری از یاران قدیمی و موثر مالکی از حلقه اطرافیان او از جمله عزت الشابندر و سامی العسکری و حسین شهرستانی که از چهره های موثر و تاثیرگذار حلقه نوری مالکی بودند، شانس وی را برای رسیدن به سمت نخست وزیری کم کرده است. به ویژه که گفته می شود حمایت خارجی نیز از مالکی کاسته شده و این مساله می تواند باز هم به ضرر وی تمام شود. عزت الشابندر و سامی العسکری هر دو تاکید کرده اند که در دور آینده مالکی نخست وزیر عراق نخواهد بود.

در این میان نام چهره های متعددی برای تصدی پست نخست وزیری مطرح شده است، از جمله نام باقر جبر الزبیدی، وزیر کشور و دارایی سابق عراق و نماینده فعلی مجلس این کشور از مجلس اعلای اسلامی عراق، عادل عبدالمهدی، معاون رئیس جمهوری مستعفی و احمد چلبی، نماینده فعلی مجلس عراق و رئیس کنگره ملی و رئیس سابق کمیته بعثی زدایی.

سنی ها با انتخاب بیان جبر الزبیدی مخالف هستند چرا که او را چهره ای متخاصم با سنیان می دانند و در عین حال مخالفت کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی و امریکایی ها با او نیز بالا است. اما وی می تواند حمایت ایران را پشت سر خود داشته باشد. او دائما به تهران سفر می کند و با مقام های جمهوری اسلامی ایران دیدار دارد اما هنوز مشخص نیست که آیا توانسته اعتماد مقام های ایرانی را به خود جلب کند یا خیر.

مخالفت ها با عادل عبدالمهدی نیز بسیار است و منابع آگاه از مجلس اعلای اسلامی عراق به دیپلماسی ایرانی گفته اند که خود این تشکل سیاسی نیز تمایل چندانی به مطرح کردن نام وی برای تصدی پست نخست وزیری ندارد. مجلس اعلا درصدد است در صورتی که بتواند کرسی های قابل توجهی در مجلس به دست بیاورد وی را برای سمت معاونت ریاست جمهوری نامزد کند.

مخالفت ها با احمد چلبی نیز بالا است. کشورهای عربی و امریکایی ها به شدت با نخست وزیری وی مخالفند و چندان جایگاه مردمی بالایی نیز در میان مردم عراق ندارد، همچنین چهره کاریزماتیکی نزد عراقی ها محسوب نمی شود.

برخی نام جعفر صدر را نیز مطرح می کنند، وی از چهره های محبوب عراقی است که مورد حمایت جریان صدر قرار دارد اما فاقد تجربه اداری و سیاسی موجه است و رابطه چندان خوبی نیز با ایران ندارد و برای امریکایی ها نیز چندان شناخته شده نیست، برای همین شانس وی برای رسیدن به این سمت بسیار پایین است.

در همین رابطه گفته می شود در صورتی که نوری مالکی ببیند که سمت نخست وزیری به او نمی رسد با انتخاب نامزدی از سوی جریان صدر یا مجلس اعلا به هیچ وجه موافقت نخواهد کرد و به سراغ نامزدی مستقل خواهد رفت. در این میان برخی تحلیلگران بر این اعتقادند هدف از مطرح کردن اسامی ای برای جانشینی مالکی تنها با هدف سوزاندن شانس آنها در برابر مردم صورت می گیرد.

اما سوالی که برای بسیاری مطرح است این است که امریکایی ها برای کارزار انتخاباتی عراق چه نقشه ای کشیده اند؟ امریکایی ها در حال حاضر بر روی گزینه ای کار می کنند که مستقل باشد و بتواند رضایت همه طرف های سیاسی عراقی را جلب کند. گفته می شود در حال حاضر کسی که بیش از همه نزد امریکایی ها نامش به میان می آید، علی عبدالامیر علاوی، پسر عموی ایاد علاوی، نخست وزیر اسبق و رئیس فهرست العراقیه است که در سال 2003 وزیر دارایی عراق بود. گفته می شود مرجعیت نجف اشرف با انتخاب وی به این سمت موافق است. وی رابطه خوبی با ایرانی ها دارد و در گذشته رابطه فهرست العراقیه با ایران بوده است. وی تا کنون سفرهای متعددی به ایران انجام داده است. گفته می شود امریکایی ها نام او را با ایرانی ها یا جریان های نزدیک به ایران نیز در میان گذاشته اند و ایرانی ها نیز به صراحت مخالفت چندانی با انتخاب وی نکرده اند. سید عمار حکیم، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق در جایی گفته است که احتمال این که نخست وزیر آتی عراق از مجلس اعلا باشد، ضعیف است، به اعتقاد بسیاری این اظهار نظر می تواند به معنای انتخاب فردی بی طرف چون علی عبدالامیر علاوی باشد. علی علاوی، چهره اسلام گرای متدینی است که از این لحاظ تفاوت بسیاری با پسر عموی خود دارد. البته همه چیز در حد گمانه زنی است و هیچ چیز مشخص نیست. هنوز تا انتخابات عراق نزدیک به پنج ماه زمان باقی مانده و تا آن موقع ممکن است اتفاقات بسیاری بیفتد که بسیاری از محاسبات را تغییر دهد.