دیپلماسی منطقه‌ای ظریف و چند پرسش

دیپلماسی ایرانی: سفر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بازتاب گسترده ای در رسانه های عربی داشته است. این سفر که نخستین سفر منطقه ای وزیر امور خارجه کشورمان به حوزه خلیج فارس محسوب می شود در راستای کاهش تنش های موجود در روابط ایران با کشورهای عربی به ویژه عربستان سعودی قابل ارزیابی است. خصوصا که ظریف در پایتخت های کشورهایی که به آنها سفر کرده بود، اظهاراتی ایجابی بیان کرد که با استقبال مقامات آن کشورها مواجه شده است. اهمیت این سفر پس از توافق ژنو 3 میان ایران با 1+5 بر سر برنامه هسته ای دو چندان می شود. چرا که کشورهای عربی از منتقدان این توافق نامه بودند و برای عدم انعقاد آن تلاش می کردند و حتی پس از امضای آن ابراز نگرانی کرده بودند. سفر ظریف می تواند تا اندازه ای از حجم این نگرانی ها بکاهد.  

روزنامه النهار، چاپ لبنان در یادداشتی به سفر ظریف به کشورهای منطقه عربی پرداخته است و در این باره می نویسد: محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از خاک کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اولین پیام علنی خود را به عربستان سعودی فرستاد و گفت که آماده است دروازه های خود را به روی این کشور بگشاید. این پیام نشانه های ایجابی در بطن خود دارد و نشان می دهد که دولت جدید ایران اهمیت بسیاری به کشورهای خاورمیانه و جهان اسلام می دهد و از آنها می خواهد که برای مشارکت در فعالیت های منطقه ای همکاری کنند و برای برقراری صلح و ثبات در منطقه تلاش کنند.  

در ادامه این یادداشت آمده است: از مضمون این پیام ها این گونه برداشت می شود که ایران برای ثابت و صلح در منطقه تلاش می کند و بر خلاف آن چه کشورهای همسایه عرب آن می گویند به دنبال به هم زدن اوضاع کشورهای منطقه برای پیشبرد اهداف و اعتقادات و ایدئولوژی خود نیست.

النهار در ادامه به اظهاراتی از دیپلمات های مستقر در لبنان اشاره می کند و می نویسد: منابع دیپلماتیک می گویند که این مواضع ایجابی هستند اما باید با احتیاط با آنها برخورد کرد. این مواضع در چارچوب تحولات منطقه و واکنش ها نسبت به آنها قابل ارزیابی هستند، با توجه به این مساله که رسیدن به این اهداف زمان بیشتری می خواهد تا بتوان کیفیت اظهارات ایران را که علنا بیان می کند، محک زد و دریافت. چرا که ما دیدیم ایران تا چه اندازه از حکومت سوریه که کشورهای منطقه عربی در حال حاضر با آن مشکل دارند و خواستار سرنگونی آن هستند، حمایت می کند تا آن جا که بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه هفته گذشته عربستان سعودی را متهم کرد که از تروریست ها در سوریه حمایت می کند و اجازه نمی دهد که سوریه به آرامش برسد.

النهار سپس می نویسد: منابع دیپلماتیک می گویند که ایران به صورت برنامه ریزی شده در حال نزدیکی به کشورهای عربی منطقه است و 10 روز پس از امضای توافق نامه ژنو به فکر نزدیکی به عربستان و دیگر کشورهای عربی افتاده و در همین چارچوب قصد دارد همه اختلافات و مسائل را بررسی و تا آن جا که ممکن است، حل و فصل کند. به گفته این منابع ایران تلاش هایی را در جهت های مختلف آغاز کرده است.

این روزنامه لبنانی در ادامه به تبیین اهداف ایران از نگاه دیپلمات ها می پردازد و می نویسد: اولا، اهداف ایران در حال حاضر بر گشایش با جامعه جهانی و کشورهای همسایه با هدف خروج از انزوای بین المللی متمرکز است. بازگشت ایران به جامعه جهانی باید تحت شرایط این جامعه صورت بگیرد، جامعه جهانی نیز از ایران خواسته است تا تغییری در چارچوب و نوع تعامل خود با جامعه عربی به وجود آورد. کشورهای غربی خوب می دانند که کشورهای همسایه عرب ایران می توانند بر آن تاثیر بگذارند و در روابط ایران با غرب نیز موثر باشند. برای همین به رغم این که پرسش های بسیاری نسبت به اظهارات محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران وجود دارد اما با این حال تلاش ایران برای نزدیکی به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بر اساس یک چارچوب تعریف شده کاملا ایرانی حکایت از جدیت تهران برای اعتمادسازی در روابط خود با غرب و هم زمان با کشورهای عربی ظرف شش ماه آینده دارد.

نویسنده روزنامه النهار سپس پرسش هایی را نسبت به دیپلماسی ایران مطرح می کند و می نویسد: از جمله پرسش هایی که به اظهارات آقای ظریف وارد می شود، این است که مثلا او چگونه می خواهد در بحرین و لبنان با عربستانی ها اعتمادسازی کند؟ البته همه اشکالات روابط ایران و اعراب به بحران سوریه باز نمی گردد، که نیاز به زمان و صبر بسیاری دارد تا بتواند گره از مشکلات پیچیده آن بگشاید، بلکه مسائل دیگری نیز وجود دارد مثلا این که آیا ظریف می تواند به بحرین سفر کند یا می تواند در تشکیل دولت جدید لبنان با توجه به خواسته های عربستان کمک کند؟ سوال جدی دیگر این که ایران به دنبال نفوذ منطقه ای و گسترش حضور خود در کشورهای مختلف منطقه است و این دقیقا نقطه اختلافات اعراب با ایران است، آقای روحانی و دکتر ظریف چگونه می خواهند این دو مساله متضاد را با هم جمع کنند؟ مشارکت در کنفرانس ژنو 2 درباره سوریه و این که کشورها چگونه می توانند زمینه های موفقیت آن را فراهم کنند از دیگر مسائل مطرح شده در این باره است. با گذشت زمان اکنون ثابت شده است که توافق امریکایی – روسی برای برگزاری این نشست کافی نیست و باید رضایت کشورهای درگیر در مساله سوریه نیز جلب شود. اگر رضایت ایران جلب شود و رضایت عربستان و دیگر کشورهای عربی حاصل نشود، آیا بحران سوریه می تواند به نتیجه برسد؟

النهار در پایان درباره تبیین اهداف ایران می نویسد: ثانیا: توافق ابتدائی میان ایران و غرب بر سر پرونده هسته ای مستلزم مسائل دیگر نیز هست. ما بعد از امضای این توافق نامه شاهد مواضع متناقضی از سوی طرف های ایرانی و غربی بوده ایم. تا کنون کشورهای غربی واکنشی نسبت به اظهارات جریان های تندروی ایران نشان نداده اند. تندروها در حال فشار به دولت روحانی هستند اما او تلاش دارد در برابر همه این فشارها مقاومت کند. این مقاومت را در تلاش ایران برای نزدیک شدن به غرب و کشورهای عربی می توان دید. این نزدیکی می تواند فشارها به ایالات متحده و باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا را نیز کاهش دهد، چرا که این کشورها دوستان امریکا در منطقه محسوب می شوند و توافق آنها با تهران می تواند از حجم فشارها به کاخ سفید بکاهد و این در نهایت به سود مذاکرات شش ماهه و احتمالا یک سال آینده ایران و غرب خواهد بود.  

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: پنجشنبه 14 آذر 1392/ باز انتشار: دوشنبه 18 آذر 1392