هدف، تضعیف جایگاه ایران در منطقه است

دیپلماسی ایرانی - حامد شفیعی : 3 آبان ماه در حمله تروریستی به مرزبانان ایرانی درگیری مسلحانه بین نیروهای مرزی سیرکان از توابع شهرستان سراوان با تروریست ها صورت گرفت که به شهادت 14 تن از مرزبانان ایرانی منجر شد. گروه موسوم به "جیش العدل" خود را "ارتش عدالت و برابری" معرفی و در بیانه ای که منتشر کرد، مدعی شده "جنایت های وحشیانه سپاه پاسداران در سرزمین اسلامی سوریه" و "ظلم و جنایت ها در حق مردم مظلوم اهل سنت ایران" انگیزه این عملیات بوده است.

از سوی دیگر خبرگزاری ایسنا بیانیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مورد حمله به مرزبانان سراوان را منتشر کرد. در این موضع گیری، حمله شامگاه جمعه در زمره "اقدامات تروریستی تحت فرماندهی و پشتیبانی سازمان های جاسوسی قدرت های سلطه گر و مستکبر" خوانده شد. مقامات جمهوری اسلامی  ایران در روزهای پس از حمله از "عدم پایبندی پاکستان به توافق نامه های امنیتی" نیز انتقاد کرده اند. همچنین مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد که ایران درصدد اجرای تفاهم نامه امنیتی خود با پاکستان است و مسئله "استرداد مجرمان" را دنبال می کند.

برخی کارشناسان بر این عقیده اند که فرقه ­گرایی به مثابه ابزاری است که برخی کشورهای عربی منطقه، از طریق حمایت مالی و تسلیحاتی از گروه­های فرقه ­گرا و تروریست، در راستای فشار به ایران و مبارزه با نفوذ آن بهره می برند. از این رو وقوع حوادث تروریستی در منطقه سیستان و بلوچستان نیز در راستای تلاش برای گسترش فرقه­ گرایی و ناامنی ناشی از آن و تضعیف موقعیت ایران در منطقه قابل تببین است. به خصوص اگر توجه داشته باشیم که شرایط سوریه به گونه­ ای پیش نرفته است که منافع این کشورها را آن­گونه که در نظر داشتند، تأمین کند.

 به گفته محمد طاهریان سفیر سابق ایران در افغانستان برخی کشورهای عربی و غربی از اینکه ظرفیت های ایران در منطقه شرق خاورمیانه مشغول شود، استقبال می کنند. او همچنین رقابت های منطقه ای را دیگر عامل بروز حادثه سراوان می داند. از سویی دیگر ناتو به طور کل و آمریکا به طور خاص تا پایان سال 2014 نیروهای خود را از خاک افغانستان خارج خواهند کرد. به همین دلیل دو راه برای این امر میسر است؛ نخست استفاده از مسیر زمینی از طریق کشور پاکستان که تا کنون آمریکا از این طریق تسلیحات نظامی خود به افغانستان را منتقل می کرد و دیگری استفاده از کشور روسیه است. که در حال حاضر مساله روسیه قوت بیشتری گرفته است. اما روزنامه انگلیسی زبان نشنال چاپ ابوظبی در گزارشی نوشته است: "بعد از افزایش ناامنی در پاکستان، آمریکا می خواهد خروج وسایل و تجهیزات نظامی خود از افغانستان را از طریق ایران انجام دهد." این گزارش " مسیر ولایت نیمروز به چابهار " را مطرح می کند. نیمروز نام ولایتی در جنوب غربی افغانستان است که در همسایگی کشورهای ایران و پاکستان قرار دارد. این روزنامه نوشت: “براساس اطلاعات دریافتی شماری از کارشناسان امور خلیج فارس در واشنگتن، وزارت دفاع آمریکا مشغول بررسی طرحی است که طی آن خروج تجهیزات نیروهای آمریکایی در افغانستان از مسیرهای زمینی ایران و از طریق بنادری چون بندر چابهار به این کشور (افغانستان) صورت گیرد." اما براساس این گزارش هرچند با توجه به سه دهه روابط بین ایران و آمریکا امکان تحقق چنین طرحی غیرمحتمل به نظر می رسد اما کارشناسان معتقدند ایران در نهایت می تواند جایگزین پاکستان شود. همین مساله موجب کمرنگ شدن نقش پاکستان خواهد شد.

از سوی دیگر  رسیدن به این سطح از روابط تهران – واشنگتن نگرانی عربستان مبنی بر بازگشت ایران به جایگاه اصلی در منطقه را قوت می بخشد. به همین دلیل برخی ناامنی های اخیر را برآمده از همکاری برخی کشورهای عربی با پاکستان برای ناامن نشان دادن این مطنقه می دانند. اما طاهریان می گوید: " فاصله تهران – واشنگتن آقدر زیاد است که بعید می دانم تا سال 2014 به مرحله ای برسیم که بر اساس به ناتو به طور عموم اجازه داده شود از خاک ایران برای خروج تجهیزات و نیروهایش استفاده کند؛ گرچه این اتفاق برای ایران خوب خواهد بود. "

به گفته برخی کارشناسان منطقه این امر می تواند موجب ارتقای ارزش دیپلماتیک ایران و قدرت چانه زنی اش در مذاکرات پیش رو با آمریکایی ها شود." با این همه سفیر سابق ایران در افغانستان با اشاره به " جمعی " بودن مساله امنیت، آن را به مثابه جاده دو طرفه ای می داند که باید از توسط دو کشور همسایه مورد توجه قرار گیرد. او می گوید:" ایران تا کنون به تکالیف خود در قبال کشورهای همسایه به خصوص در مورد پاکستان - که مرزهای این دو کشور همواره بر مبنای دوستی بوده نه نظامی-  و تمامی تعهدادتش بر اساس تفاهم نامه ها چه در حوزه انرژی و چه مسایل امنیتی عمل کرده است. اما برخی همسایگان به هر علتی نست به تکالیفشان به درستی عمل نکردند. "