پایان ممنوعیت مذاکره با مخالف

نویسنده: استفان کینزر

دیپلماسی ایرانی : مکالمه تلفنی هفته پیش باراک اوباما  رئیس جمهور امریکا با همتای ایرانی خود با حسن روحانی می تواند نقطه آغازینی برای تغییر ایران  و تنظیم مجدد  روابط میان  قدرتها در خاورمیانه باشد. با اینهمه پیش بینی می شود که بیشترین تاثیر آن بر امریکا باشد.در طول چند نسل گذشته آمریکائیها در مقابل مذاکره با رقیبان شناخته شده از خود  مقاومت نشان داده اند. اوضاع در حال تغییر و برهه جدیدی از تاریخ در حال شکل گیری است.

در حال حاضر اوباما اصولی را در پیش گرفته که کشورهایی که دشمن یا رقیب به نظر می آیند دقیقاً کشورهایی باشند که آمریکا باید با آنها به مذاکره بنشیند. این امر تغییر بنیادی و سنت شکنی بی سابقه­ای در تاریخ این کشور به حساب می آید.

ریشه مقاومت آمریکا برای مذاکره با مخالفان در باوری نهفته است که خود را ابر قدرت می پندارد و تصور می کند توان تحمیل کردن شرایط به دیگر کشورها به جای سازگاری با آنها را دارد. این نگرش بیش از نیم قرن پیش توسط دو برادر خارق العاده که سیاست خارجی آمریکا را در طول سالهای جنگ سرد مدیریت می کردند شکل گرفت. وزیر دولت جان فاستردالس و  برادر کوچکتر وی آلن ولش دالس که رئیس سازمان سیا در زمان ریاست جمهوری آیزنهاور بود.

برادران دالس ستیزه جویانه با هرگونه مذاکره ای با اتحاد جماهیر شوروی مخالفت کردند، پس از مرگ استالین در 1953، گئورکی مالنکوف رهبر جدید شوروی از همتایان سیاسی خود در خواست ملاقات کرد. وینستون چرچیل نخست وزیر بریتانیا و جوزف لنیل نخست وزیر فرانسه از این پیشنهاد استقبال کردند ولی جان فاستر دالس کاملاً مخالف این امر بود و هیچ اجلاسی برای این سران سیاسی برگزار نشد.

فاستر دالس معتقد بود مذاکره با جماهیر شوروی فرصتی برای دم زدن از صلح را به آنها خواهد داد که دستاوردی عظیم به ارمغان خواهد داشت. او پیگیرانه خواستار کاهش تسلیحات بود ولی در خفا تصدیق کرد که این چیزی بیش از تشریفات و یک نمایش عمومی نیست.

در سال 1954 داالس در کنفرانسی در ژنو در مورد سرنوشت ویتنام سخنرانی می کرد.در این اجلاس نماینده کشور چین نیز حضور داشت. پیش از اینکه دالس واشنگتن را به مقصد ژنو ترک کند از او پرسیدند که آیا تمایل به دیدار با این دیپلمات چینی  دارد؟و او پاسخ داد :خیر،حتی اگر اتومبیلهایمان با هم تصادف کنند او را نخواهم دید.

دالس میل فراوانی به منزوی کردن چین داشت. داستان از مخالفت چین با یک باغ وحش آمریکایی برای وارد کردن پاندا شروع شد و تا جایی رسید که او فروشنده تمبری را برای فروش تمبر چینی مورد کیفر خواست قرارداد. او اظهار د اشت جای بسی تاسف است که دولت مردان به پایه های آداب معاشرت در رروابط بین الملل احترام نمیگذارند . در نهایت این ممنوعیتها به بن بست رسید و آمریکا توانست به توافقهای مهمی با چین و نیز اتحاد جماهیر شوروی برسد. گرچه ممنوعیت ارتباط با ایران 34 سال به طول انجامید ولی با تماس تلفنی اوباما شکسته شد. البته همه از این موضوع ابراز رضایت نمی کنند. تند روهای هر دو طرف که به الگوی تخاصم ورزی  خو گرفته اند ، عجولانه برای مسدود کردن راه های مصالحه می کوشند. رفتار این گروهها، روش بازتابی از استراتژی مدنظر دالس است: حرف نمی زنیم مذاکره نمی کنیم و سرانجام ما پیروز خواهیم بود.

تناقض جالب توجه این است که در درجه اول برادران دالس مسئول سلسله ای از وقایع هستند که ایران و آمریکا را جدا کرد.زمانی که رهبر ایرانی، دکتر محمد مصدق صنعت نفت ایران را ملی کرد برادران برآشفتند و تصمیم به طرح نقشه ای برای کنار زدن مصدق از سیاست گرفتند. این ماجرا نخستین همکاری بین آنها پس از تاسیس دفتر در سال 1953 بود. نقشه دوبرادر با موفقیت پیش رفت و مصدق برکنار شد.  با کنار رفتن دموکراسی ایرانی، محمد رضا شاه پهلوی یک نظام سلطنتی دیکتاتوری بنیان نهاد و سرکوب های وی  به انقلاب 1979 منجر شد.

اگر برادران دالس این عملیات را انجام نداده بودند، شاید تغییر دولت در  ایران هیچوقت رخ نمی داد . پس از انقلاب اسلامی در ایران رهبران آمریکایی روش برادران دالس را پیش گرفتند و بجای جستجوی راهی برای کنار آمدن با ایران سیاست رودررو قرار گرفتن را اتخاذ کردند. نهایتاً در سالهای 2003 و  2010واشنگتن در خواست صلح تهران را دو بار رد کرد.

برادران دالس معتقد بودند آمریکا برای دستیابی به اهدافش نیازی به سر فرود آوردند و تن دادن به مذاکره ندارند بلکه با اعمال زور می توانند خواسته هایش را جامه عمل بپوشاند. ولی مشاهده شکستهای دیدنی و ماجراجوئیهای جنگی آمریکا در عراق ، افعانستان و لیبی بر این رویکرد صحه نخواهد گذاشت.

یک مکالمه تلفنی ساده نمی تواند پایان بر عادتی باشد که برای چندین نسل دیپلماسی را فلج کرده است. گفتوگوی روسای جمهور  ایران و آمریکا نشان داد  که خصومت ایران و آمریکا ابدی نخواهد بود و حتی ممکن است دو طرف برای همکاری مذاکره کنند. شاید دوران برادران دالس رو به زوال است.

منبع: بوستون گلوب / ترجمه: مریم پاداش

انتشار اولیه: یکشنبه 14 مهر 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 17 مهر 1392