توافق تهران و ریاض یک ضرورت است

دیپلماسی ایرانی: همکاری مسکو و واشنگتن که منجر به توافق بر سر سلاح های شیمیایی سوریه شد، یک صحنه سازی ممتاز دیپلماتیک بود که توسط دانشمندان علوم سیاسی و تحلیلگران برای یک نسل تجزیه و تحلیل خواهد شد. مثل همیشه در یک دیپلماسی موفق، هر بازیگر در صحنه نمایش  ادعای پیروزی و منافع استراتژیک ملی می کند. پیچیدگی بحث، علت و معلولی است که مورد توجه تحلیلگران است.  تحلیلگرانی که کار آن ها تلاش های مردم منطقی را برای تصمیم گرفتن  با دقت بالا را به چالش می کشد، جایی که گره شروع می شود و به پایان می رسد.

توافق روسیه و آمریکا بر سر سوریه نیازمند تجزیه و تحلیل و نیازمند پرسش های قابل قبولی برای سه مسئله مهم است. اولین سوال برای دانشگاهیان و مورخان است، چرا که بعید است پاسخی قطعی دریافت شود: تهدید آمریکا به استفاده از زور چه نقشی در بازی سوریه ایفا کرد تا طرفین را به سوی توافق سوق دهد؟

استدلال ها در دو طرف این سوال منعکس کننده مواضع ایدئولوژیک موجود در مسائلی مانند میزان انسجام سیاست آمریکا در خاورمیانه و اثر بخشی و اصول اخلاقی تمایل واشنگتن برای استفاده یک جانبه از نیروی نظامی با خواسته خود در هر نقطه از جهان می باشد. این بحث بسیار جذاب و مهمی است چرا که ایالات متحده از تهدید بارها و بارها استفاده خواهد کرد- همان طور که اوباما و جان کری، وزیر امور خارجه، طی روزهای اخیر در حالی که سیاست های خود را نسبت به سوریه و ایران توضیح می دادند، چندین بار آن را تکرار کردند.

در حال حاضر دومین مسئله کلیدی مهم برای بررسی این است که این توافق چگونه جنگ داخلی سوریه، وضعیت سوریه و مردم سوریه را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

من انتظار دارم مبارزه در سراسر کشور بدون وقفه ادامه خواهد داشت و در جاهای دیگر افزایش خواهد یافت در حالی که دو طرف در پی این هستند که نشان دهند از این توافق منفعت برده اند- در حالی که حامیان خارجی آن ها در آمریکا، روسیه، ایران و عربستان سعودی به رساندن پول و اسلحه به آن ها ادامه خواهند داد. هر ذره از کمک های آمریکا به شورشیان، توسط کشورهای حوزه خلیج فارس جبران خواهد شد.

سومین و مهم ترین مسئله سیاسی که توافق آمریکا- روسیه به وجود می آورد در رابطه با پیامدهای احتمالی آن برای مجموعه ای از روابط حیاتی است که حول بازیگر اصلی این موضوع یعنی ایران در این صحنه گسترده است.  دو عنصر در کوتاه مدت اهمیت دارد: رابطه آمریکا و روسیه با ایران و رابطه ایران با عربستان سعودی.

ما باید در حال حاضر همه شایعات، فریبکاری ها، پیشنهادات، اقدامات سیاسی حقیقی و اظهاراتی که این روزها حول روابط ایران وجود دارد را نادیده گرفته و صبر کنیم تا زمانی که همه چیز در جلسه سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک مشخص شود. جایی که همه صحبت می کنند، بسیاری ملاقات می کنند و تعداد کمی بازیگر مهم به مذاکره در رابطه با مسائل می پردازند.

هم حسن روحانی و هم اوباما سیگنال های مثبتی در مورد تمایلات مربوطه و حل و فصل نگرانی های متقابل نشان داده اند. از جمله فرصت مجمع عمومی سازمان ملل متحد. به طور معمول، اوباما در مورد ایران تنها از تهدید هسته ای این کشور برای اسرائیل، منطقه و جهان صحبت می کند و همین طور تاکید دارد که تهدید نظامی جدی همیشه پیش درآمد هرگونه سیاست کاری است. توافق بر سر روسیه بسیار مهم است چرا که نشان می دهد زمانی که قدرت های بزرگ جهانی تلاش می کنند تا به نتیجه ای موفقیت آمیز برای همه برسند، بازیگران محلی راهی ندارند جز اینکه با این مسئله همراه شوند. چنین چیزی نشان دهنده پیامدهای بزرگ برای رسیدن به توافق با ایران در مورد مسائلی که این کشور و غرب را نگران می کند، است.

اما سخت ترین و در عین حال مهم ترین رابطه در این داستان برای سرنوشت منطقه، رابطه ایران و عربستان سعودی است. چرا که تعیین کننده جنگ های نیابتی در سراسر منطقه، در لبنان، سوریه، عراق، یمن، سومالی، فلسطین و دیگر سرزمین های ویران شده و درگیر عرب است که در آزمون قدرت رهبری خود شکست خورده اند و در عوض سرنوشت خود را به دست حامیان مجاور، سرمایه داران و عرضه کنندگان تسلیحات سپرده اند.

ما در حال نزدیک شدن به لحظه ای تاریخی و سرنوشت ساز در خاورمیانه هستیم، شعله های آتش به مرکز- تهران و ریاض- نزدیک تر می شود. مسائل دیگر، اقداماتی برای آماده سازی صحنه بزرگیست که در راه می باشد. حال که توافق بر سر سلاح های شیمیایی سوریه انجام شده، ایالات متحده و روسیه باید بپذیرند که منافعشان و منطقه نیازمند توافقی میان ایران و عربستان سعودی است.

با این حال، برای چنین چیزی در تلویزیون و یا اینترنت نگردید، چراکه ریاض و تهران دیپلماسی آشکار و یا کنفرانس های مطبوعانی انجام نخواهند داد. آن ها مذاکره و جنگ را به یک شیوه انجام می دهند: در سایه، به شکل نیابتی، با استفاده از پول و اسلحه فراوان، نه چندان دور از کشورشان.

مسئله بزرگی که در رابطه واشنگتن، مسکو، ریاض و تهران نیازمند شفاف سازی است، این است که آیا دو قدرت منطقه در تهران و ریاض به شکلی موثر از کنترل و تهدیدهای قدرت بزرگ فرار کرده اند و می توانند در برابر فشارها و تشویق های مسکو و واشنگتن به منظور جلوگیری از جنگ های نیابتی در منطقه، مقاومت کنند. تا ماه اکتبر خواهیم فهمید که کدامیک، دانشمندان سیاسی را متعجب خواهد کرد یا شادی تحلیل گران را تایید می کند و احتمالا به مردم خاورمیانه اجازه می دهد که باردیگر زندگی عادی تری داشته باشند.

منبع: دیلی استار / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی