نه کنگره؛ تضمین شکست دیپلماسی در قبال ایران

دیپلماسی ایرانی: آنچه در زیر می خوانید یادداشت دنیس راس، مشاور سابق دولت اوباما (2011 -2009) ، در امور خاورمیانه در روزنامه واشنگتن پست است. راس بر این باور است که انفعال آمریکا در مقابل سوریه، در واقع تضمینی برای عدم حصول نتیجه دیپلماتیک در قبال مناقشه هسته ای ایران خواهد بود.

 مخالفان چراغ سبز کنگره به اقدام نظامی آمریکا علیه سوریه، روی یک مساله متمرکز هستند و آن این است که هزینه های چنین اقدامی بسیار بالاست. برای آنها، سوریه یک جنگ شهری با جمعیتی از انسان های خوب و بد است. از نگاه آنها استفاده از تسلیحات شیمیایی، ناخوشایند است اما در نهایت این مشکل آمریکا نیست، مگر اینکه آمریکا با اقدام نظامی آن را به یکی از دردسرهای خود تبدیل کند. آنها بر این گمانند که حمله به سوریه مانند یک قالب صابون زیر پای آمریکاست که آن را درگیر جنگی می کند که امکان پیروز شدن در آن وجود ندارد. از سوی دیگر نظرسنجی ها حاکی از آن است که افکار عمومی آمریکا باتوجه به تجربه جنگ های خونین و پرهزینه افغانستان و عراق، در مورد دخالت ایالات متحده در جنگی دیگر در خاورمیانه، نگران است.

این نگرانی ها قابل درک است اما نمی تواند هزینه انفعال آمریکا را پایین تر بیاورد. مخالفان در کنگره که از هر دو حزب هستند، می گویند اگر آمریکا هیچ اقدامی انجام ندهد، هیچ هزینه ای را نیز متحمل نخواهد شد. باراک اوباما و جان کری وزیر خارجه وی این نکته را خاطرنشان می کنند که در قوانین بین المللی ، هزینه گزافی متوجه عبور از خط قرمز استفاده از تسلیحات شیمیایی است. آنها به درستی بر این باورند که اگر بشار اسد یک بار توانسته از گاز شیمیایی علیه شهروندان سوری استفاده کند، بار دیگر نیز این اقدام را انجام خواهد داد. به این ترتیب برخی رهبران در دیگر کشورها نیز اینگونه نتیجه گیری می کنند نه تنها استفاده از سلاح شیمیایی امکانپذیر است، بلکه در صورت کاربرد آن، هیچ واکنشی از سوی جهان متمدن متوجه کشورهای خاطی نخواهد بود.

البته همچنان مخالفان مجوز کنگره برای حمله این توجیه ها را نوعی مقدمه چینی می دانند. تنها تهدید های فوری و مستقیم است که از نگاه آنها لزوم واکنش نظامی آمریکا را می طلبد. جدا از این بحث که در چه شرایطی یک تهدید اضطراری می شود، باید به این نکته توجه داشت که سد کردن راه کنگره برای اقدام نظامی علیه سوریه، عدم دستیابی به راه حل دیپلماتیک بر سر مساله هسته ای ایران را تضمین می کند.

من برای این نظریه دو دلیل دارم. نخست، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران که به ارسال پیام هایی دال بر تمایل به توافق هست های ادامه می دهد، در صورتی که آمریکا نتواند دست به اقدام علیه سوریه بزند، در موضع ضعف قرار می گیرد. در چنین شرایطی تندروها دست بالا را می گیرند و تاکید می کنند که در صورت ادامه برنامه های هسته ای تنها هزینه اقتصادی و نه تهدید نظامی، متوجه ایران خواهد بود. به عقیده آنها، به محض اینکه ایران هسته ای شود، اهرم محکمی در دست خواهد داشت و بازدارندگی ایجاد می کند و در مقابل جامعه بین المللی نیز به این نتیجه می رسد که استراتژی اعمال تحریم، شکست خورده است.

در چنین شرایطی، تحریم ها کارایی خود را از دست می دهند و دیگر نمی توان گفت که عدم تعامل ایران با جامعه بین المللی هزینه اقتصادی یا نظامی به دنبال دارد. این در حالی است که امروز برخی تحلیلگران بر این گمانند که فشار اقتصادی و سیاسی مقامات تهران را به حرکت در جهت معامله با غرب واداشته است. اما در صورتی که اقدامی علیه سوریه انجام نشود، واضح خواهد بود که در مورد ایران نیز تمامی گزینه ها روی میز قرار ندارد و آمریکا و متحدان اش با ایران هسته ای نیز کنار می آیند.

این در حالی است که اسرائیل چنین شرایطی را بر نمی تابد و این دلیل دومی است که نشان می دهد رای منفی کنگره به اقدام نظامی علیه سوریه راه را برای حمله به ایران هموار می کند. در واقع، اسرائیل در می یابد که دلیلی برای صبر کردن وجود ندارد و آمریکا نیز نمی خواهد مشکل ایران را حل کند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسرائیل ادعا می کند که ایران هسته ای تهدیدی جدی برای بقای کشورش است و تا زمانی اقدامی علیه آن به عمل نمی آورد که گمان کند آمریکا در مقابله با آن عزمی راسخ دارد. اما رنگ باختن این تصور به معنی دست به کار شدن تل آویو خواهد بود.

باید گفت در کنار تمامی بحث هایی که در مورد پیامد های حمله آمریکا به سوریه مطرح می شود، ایران و سوریه منافع اندکی در افزایش درگیری ها با آمریکا دارند. اما در صورتی که اسرائیل بخواهد علیه ایران دست به اقدام نظامی بزند، تهران ساکت نخواهد نشست و درگیری را به نحوی توسعه می دهد که ایالات متحده نیز ناخواسته بخشی از آن خواهد شد.

اکنون این پرسش مطرح است که آیا مخالفان اقدام نظامی علیه سوریه به واقع می خواهند شانس معامله دیپلماتیک با ایران را از بین ببرند و همچنان گمان می کنند هزینه انفعال در برابر سوریه کمتر از درگیر شدن با آن خواهد بود؟

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 19 شهریور 1392/ باز انتشار: شنبه 23 شهریور 1392