حضور ایران شرط لازم است اما کافی نیست

دیپلماسی ایرانی: سایه جنگ همچنان بر فراز خاورمیانه سنگینی می کند. 24 ساعت پس از آنکه مجلس عوام انگلیس مجوز همراهی با امریکا در حمله به سوریه را به دیوید کامرون نخست وزیر این کشور نداد، باراک اوباما رئیس جمهور دموکرات ایالات متحده که در جریان حمله امریکا به عراق از سناتورهای مخالف این امر بود نیز تصمیم گیری در خصوص حمله به سوریه را به کنگره این کشور واگذار کرد. این موضع گیری در حالی از سوی باراک اوباما اتخاذ  شد که سخنان جان کری وزیر امور خارجه امریکا همگان را به توسل امریکا به گزینه نظامی در قبال سوریه در کمترین بازه زمامی ممکن مطمن کرده بود.

حمله به سوریه جرقه جنگی را خواهد زد  که مقامات ایرانی آن را یک جنگ ویتنام دیگر برای آمریکا توصیف می کنند و بسیاری از تحلیلگران نیز بر این باورند حتی با پیش بینی تمامی ساز و کارها و محدود کردن ابعاد این جنگ، نمی توان پایانی برای تبعات آن متصور بود. در این میان بحث رابطه میان ایران و سوریه بیش از هرزمام دیگری پررنگ شده است. سوریه در قالب معادلات منطقه ای متحد استراتژیک ایران است و از بدو آغاز ناآرامی ها در این کشور از حمایت تهران برخوردار بوده است. اما آیا اقدام نظامی احتمالی علیه این یار دیرین می تواند پای ایران را نیز به جنگ باز کند؟ در این صورت چه سرنوشتی در انتظار مذاکرات هسته ای خواهد بود که تا کمتر از یک ماه دیگر برنامه ریزی شده است؟ آنچه در زیر می خوانید متن گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با جیم لوب، روزنامه نگار و تحلیلگر آمریکایی و مدیر دفتر واشینگتن خبرگزاری اینترپرس سرویس است که سایت لوب لاگ با تمرکز ویژه بر سیاست خارجی آمریکا و منطقه نیز زیر نظر وی فعالیت می کند.

 این روزها بحث حمله به سوریه به طور جدی مطرح می شود، احتمال اقدام نظامی علیه این کشور را تا چه اندازه جدی می دانید؟

به گمان من،اوباما همانگونه که در روز جمعه اعلام کرد به دنبال یک حمله بسیار محدود است. به این امید که سوریه خود را ملزم نداند که واکنشی نشان دهد یا اینکه اقدامات نظامی در جنگ شهری را تشدید کند. فکر نمی کنم که اوباما بخواهد درگیر اقدامی شود که در نهایت به یک جنگ تمام عیار تبدیل می شود، چرا که در نهایت این روند به پیاده کردن نیروی نظامی در سوریه منجر می شود که آخرین چیزی است که دولت وی یا حتی تندروهای کنگره خواستار آن هستند. البته این به نحوه برخورد دمشق نیز بستگی دارد، اینکه دمشق به مجازات در نظر گرفته شده از سوی واشنگتن پاسخ ندهد یا اینکه به گونه ای واکنش نشان دهد  که واینگتن را ترغیب کند بار دیگر  حمله را تکرار کند. در هر صورت مقامات آمریکایی به روشنی بیان کرده اند که هدف از حمله احتمالی، تغییر رژیم در سوریه نیست. به این ترتیب آنها به اسد پیام داده اند که تهدیدی فوری متوجه بقای وی در قدرت نیست و از سوی دیگر  معارضان نیز این پیام را دریافت کرده اند که قرار نیست در صورت حمله احتمالی قدرت را در دست بگیرند.

بسیاری از سیاستمداران با اقدام نظامی آمریکا علیه سوریه مخالفت می کنند، چرا که نگران واکنش ایران و متحدان ان در محور مقاومت از جمله حزب الله لبنان هستند. آیا در صورت وقوع حمله، تهران به طور مستقیم وارد عمل می شود؟

فکر می کنم در صورتی که حمله اتفاق بیفتد، احتمال اینکه ایران و متحدان اش در منطقه نیز وارد بازی شوند، افزایش می یابد. همانگونه که پیش تر گفتم، دولت آمریکا امیدوار است که درگیری  تشدید نشود. در این صورت شانس درگیری مستقیم ایران در این کارزار نیز کاهش می یابد. البته نشانه هایی که از سوی جمهوری اسلامی ارسال می شود، پیچیده است. برخی فرماندهان سپاه پاسداران جمهوری اسلامی تهدید کرده اند که در صورت حمله به سوریه از راه های گوناگونی واکنش نشان خواهند داد. در مقابل به نظر می رسد که رئیس جمهور جدید ایران آرام تر و صبور تر است. برخی بر این تصور هستند که فلتمن، دستیار سازمان ملل در امور سیاسی در سفر اخیر خود به تهران روحانی پیام داده که واشنگتن برای تعامل جدی با ایران در طیفی از موارد از جمله سوریه؛ آماده است. از سوی دیگر برخی گزارش ها حاکی از آن است که هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور اسبق ایران نیز در اظهاراتی که اخیرا داشته در مورد احتمال استفاده دولت اسد از سلاح شیمیایی سخن گفته است . همچنین حسن روحانی، رئیس جمهور جدید نیز در توییت هایی که منتشر می کند به طور مشخص به مساله تسلیحات شیمیایی می پردازد که نشانه های ترغیب کننده ای به نظر می رسد.

گفته می شود که فلتمن در سفر اخیر به ایران به طور روشن در مورد بحران سوریه وکنفرانس ژنو 2 صحبت کرده است، آیا این به معنی تغییر رویکرد ایالات متحده در قبال لزوم نقش آفرینی ایران در سوریه است؟

در مورد این سفر و محتوای آن گمانه زنی های زیادی مطرح می شود اما هنوز این گمانه زنی ها به تایید نرسیده است.

علاوه بر بحران سوریه، ما مساله هسته ای را داریم که به نظر برای غرب اضطراری است و دور دیگری از مذاکرات هسته ای نیز برای 5 مهر پیش بینی شده است. آیا مساله سوریه تاثیری بر این گفت و گو ها دارد؟

واضح است که موضوع سوریه بر مذاکرات هسته ای تاثیرگذار است. به خصوص در صورتی که حمله آمریکا به سوریه به یک درگیری گسترده تر منجر شود. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند در صورتی که ریسک به خطر افتادن پیشرفت در مذاکرات هسته ای با ایران وجود داشته باشد، حمله آمریکا به سوریه به دلیل استفاده از سلاح شیمیایی در این کشور، ضرورتی ندارد. من هم نیز بر این باورم که دولت در این مورد حساسیت هایی دارد. البته دولت اوباما با فشار های زیادی از جانب عربستان سعودی و با فاصله زیادی پس از آن اسرائیل مواجه خواهد شد تا فراتر از یک حمله موشکی دو یا سه روزه علیه سوریه عمل کند و اقداماتی را انجام دهد که اگر دست بالا را در اختیار معارضان قرار ندهد، دست کم این جنگ شهری را به یک بن بست واقعی تبدیل می کند. اما گمان من بر این است که دولت آمریکا در مقابل این فشارها ایستادگی می کند تا زمانی که سوریه دست به واکنشی جدی بزند و در این صورت تنش ها گسترده تر خواهد شد.

شما در یادداشت هایتان اینگونه تحلیل می کنید که ایران هسته ای یک تهدید فوری برای جهان نیست. اما در گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی به افزایش ظرفیت غنی سازی ایران اشاره شده و اکنون بهانه ای برای تشدید تحریم ها به دست کنگره افتاده است. در صورتی که تحریم های جدید تصویب شوند، سرنوشت روند دیپلماتیک چه خواهد شد؟

تحریم های مضاعف چشم انداز پیشرفت در مذاکرات را تیره تر می کنند چرا که در این صورت موضع تندروها در تهران تقویت و جایگاه روحانی و همفکران اش که به نظر می رسد به دنبال پیشرفت در حل مساله هسته ای و کاهش تحریم ها هستند، تضعیف می شود. فکر می کنم که واشنگتن این موضوع را درک می کند و انتظار دارم که دولت اوباما با تحریم های جدید مخالفت کرده و اکثریت دمکرات سنا را به پرهیز از تصویب تحریم های جدید یا دست کم به تعویق انداختن آن ترغیب کند – روندی که تا امروز چندان موفق نبوده است. تاثیرگذارترین توجیه این است که تحریم های جدید ، حمایت بین المللی از اعمال فشار علیه ایران به منظور دستیابی به مصالحه را کاهش می دهد. به این ترتیب برخی کشورها به این نتیجه می رسند که تحریم ها بی نتیجه است و در صدد مقابله با آن بر می آیند.

به نظر شما، با روی کار آمدن دولت جدید در ایران، شانس توافق تهران و واشینگتن بر سر سوریه افزایش یافته است؟

حل مساله سوریه به فاکتورهای دیگری شامل روسیه، ترکیه، عربستان سعودی و ... نیاز دارد و این مساله تنها بین تهران و واشنگتن حل نمی شود. در همین حال مشارکت ایران و آمریکا برای پایان دادن به بحران سوریه ، اجتناب ناپذیر است. حضور تهران ، ضروری است اما عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و همچنین اسرائیل به دلیل اینکه مشارکت ایران در این مساله، به نوعی به رسمیت شناخته شدن اهمیت استراتژیک ایران از سوی آمریکاست، از این موضوع خرسند به نظر نمی رسند.

به نظر شما شانس توافق بر سر سوریه بیشتر است یا مساله هسته ای ایران؟

فکر می کنم توافق بر سر برنامه هسته ای ایران با روی کار آمدن دولت حسن روحانی محتمل تر باشد، هرچند که مساله سوریه می تواند در صورت وقوع حمله، چشم انداز چنین توافقی را مبهم تر کند. به عقیده من، برخی اظهاراتی که مقامات عالی آمریکا در چند روز اخیر داشته اند – هرچند که به نظر می رسد در مورد حمله مصمم هستند – حاکی از آن است که نگرانی ها در مورد ایران را نیز درک می کنند. از سوی دیگر آنها می دانند که ایران نیز خود قربانی تسلیحات شیمیایی بوده است. علاوه بر این باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا می گوید آماده همکاری با هر کسی – روسیه و دیگران – برای حل مساله سوریه است که به نظر می رسد نشان دهنده پذیرش نقش کلیدی ایران در بحران سوریه است. در این صورت مشارک ایران در کنفرانس ژنو 2 می تواند زمینه را برای چشم اندازی روشن تر در مذاکرات هسته ای فراهم کند. البته موفقیت در این زمینه به اعتمادسازی دوجانبه بستگی دارد. چنین اقداماتی فرصت مذاکره را ایجاد می کند و در عین حال راه اسرائیل و کشورهای مانند عربستان برای سنگ اندازی در روند پیشرفت مذاکرات، دشوار تر می شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: یکشنبه 10 شهریور 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 14 شهریور 1392