پایان همراهی های بی چون و چرا

دیپلماسی ایرانی: پارلمان بریتانیا با رای منفی خود این بار سبب جداشدن دو هم پیمان قدیمی یعنی واشنگتن و لندن شد. نماینده پارلمان انگلیس، درباره تصمیم پارلمان مبنی بر مخالفت با طرح دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس در مشارکت در جنگ علیه سوریه گفت تصمیم پارلمان نشان دهنده خواست عمومی مردم انگلیس است که با جنگ علیه سوریه مخالف هستند و بر طبق نظرسنجی ها تنها 11 در صد از شهروندان انگلیسی با حمله نظامی کشورشان به سوریه موافقند. نخست وزیر انگلیس نیز برای آنکه نشان دهد رفاقتش با امریکا همچنان برقرار است، گفته با باراک اوباما در خصوص سوریه صحبت کرده است و هر دوی آنها توافق داشته اند که همکاری واشنگتن - لندن با وجود عدم حمایت انگلیس از اقدام نظامی علیه سوریه، همچنان ادامه خواهد یافت. اما از سوی دیگر یکی از کشورهای مهم اتحادیه اروپا یعنی فرانسه نیز در اشاره به رای منفی پارلمان بریتانیا به لایحه دولت برای مشارکت در عملیات محدود نظامی علیه سوریه، اعلام کرده است که هر کشور مستقلی حق دارد در مورد سیاست خارجی خود تصمیم بگیرد و این اصل در مورد بریتانیا نیز مانند فرانسه مصداق دارد. رئیس جمهوری فرانسه همچنین اشاره کرده است که عاملان کشتار شیمیایی نباید بدون مجازات بمانند. با دکتر مجید تفرشی محقق و تاریخ نگار و تحلیلگر مسائل بریتانیا در خصوص دلیل اصلی رای منفی پارلمان برای حمله نظامی به سوریه، واکنش افکارعمومی به این رای، شکاف میان دولت دیوید کامرون و پارلمان و در نهایت تاثیر این رای بر تصمیم امریکا و سایر کشورهای اروپایی گفتگویی داشتیم که در زیر می خوانید:

به دنبال مخالفت پارلمان انگلیس با مشارکت نظامیان این کشور در حمله به سوریه، جورج گالووی، نماینده پارلمان، این تصمیم را نشان دهنده خواست مردم انگلیس در نپذیرفتن جنگ دانست. شما دلیل اصلی این تصمیم پارلمان اروپا را در چه می دانید و آیا رای مخالف به آن قابل پیش بینی بود؟

این نتیجه کاملا قابل پیش بینی نبود، اما این مساله قابل پیش بینی بود که مخالفت های جدی در پارلمان با این طرح اعلام شود به دلیل آنکه: احزاب عمده میانه و چپ مخالف دولت از ابتدا با حضور در جنگ علیه سوریه مخالف بودند علاوه بر این اغلب نمایندگان عضو دوم حزب ائتلافی حاکم نیز یعنی حزب لیبرال دموکرات با این امر مخالف بودند و مخالفانی نیز در خود حزب محافظه کار که حزب اصلی بریتانیا  است وجود داشت.

بنابراین طبیعتا با این آرایش نیرو احتمال آنکه رای مثبتی به همراهی با امریکا داده می شد ضعیف بود. در پارلمان بریتانیا از نظر نوع رای نمایندگان معمولا دو گونه رای گیری وجود دارد: الف- اعضای احزاب موظف هستند که به نظر حزب خود رای دهند ب- برخی را رای آزاد اعلام می کنند یعنی نماینده موظف نیست به سیاست رسمی حزب رای دهد. البته وجه سومی نیز گاهی وجود دارد که نمایندگان عصیان می کنند و بر خلاف منویات حزب رای صادر می دهند که این مساله بیشتر ممکن است در امور داخلی رخ دهد همانند قطع کمک به اقشار آسیب پذیر که یک نماینده بر خلاف آنچه حزبش اعلام کرده رای می دهد که البته ممکن است با تنبیهات مختلفی نیز مواجه شود.

امریکا و انگلیس دو هم پیمانی هستند که انتظار می رود در چنین جنگی در کنار یکدیگر باشند. آیا می توان گفت تصمیم پارلمان انگلستان بر تصمیم امریکا برای حمله به سوریه تاثیرگذار خواهد بود؟

در خصوص موضع گیری امریکا در قبال بحران اخیر سوریه سه گزینه محتمل است:

1. حمله سراسری و گسترده به سوریه ، شبیه آنچه که در عراق و افغانستان رخ داد
2. مماشات و محکوم کردن و پرهیز از هرگونه اقدام نظامی
3. حمله موشکی و هوایی از راه دور : احتمال این گزینه از گزینه های بالا بیشتر است.

از ابتدا ویلیام هیگ نیز گفته بود که امریکا اعلام کرده است اگر مورد سوم انتخاب شود نیازی به همراهی مستقیم انگلیس با امریکا نیست. البته در حال حاضر مشکل بریتانیا پیش از رای گیری و پس از رای پارلمان این نبوده که به شکل مستقیم با امریکا همراهی کنند یا خیر بلکه طرح همراهی با متحد راهبردی خود و بیشتر مساله ای سمبلیک و نمادین بوده است.

در حال حاضر افکار عمومی بریتانیا چه نگاهی نسبت به حمله به سوریه دارند؟

آنچه که در برخی رسانه نشان داده شده این بوده است که شاکله سیاسی بریتانیا حامی کامل رای پارلمان بریتانیا بودند در حالیکه واکنش های متفاوتی نسبت به این رای نشان داده شده است.پس از رای پارلمان مساله این بود که در افکارعمومی و رسانه های جمعی چند نظر وجود داشت:

1. بسیاری بر این باور بودند دولت بریتانیا در مسیر درستی قرار گرفته و رای پارلمان نیز در همین راستا بوده است. با توجه به تجربه ناموفق عراق و افغانستان و همچنین معضلات اقتصادی جدی که هم اکنون اروپا و بریتانیا با آن دست به گریبان است و تبعات منفی و تلخی که مشارکت نظامی انگلیس با امریکا در دیگر کشورها در سال های اخیر و پس از 11 سپتامبر داشته نباید باردیگر وارد چنین ماجرایی شود و این اقدام عدم ورود به جنگ اقدام عاقلانه ای بوده است
2. جناحی دیگر بر این باورند که از نظر حقوق بشری رای پارلمان اگرچه بر اساس مصالح بریتانیا بوده اما پشت پا زدن به منافع کشورهای تحت ستم و یا نادیده گرفتن اقدامات، به قول آنان، ضدبشری دولت بشار اسد بوده است و یا به معنای دیگر ساکت نشستن در مقابل کشتاری که در سوریه صورت گرفته است که بریتانیا در چنین مرحله ای منافع خود را بر منافع مردم سوریه و خاورمیانه ترجیح داده و به نوعی فرصت طلبی این کشور را نشان می دهد.
3. جناح دیگر مخالف می گویند این تصمیم پارلمان اگرچه ممکن است در کوتاه مدت منافع بریتانیا را تامین کند اما در طولانی مدت به منافع راهبردی بریتانیا که متکی بر اتحاد و همراهی با امریکا در مسائل مختلف است لطمه جدی وارد می کند. در حقیقت این ضرری است که در آینده از جدا ماندن از اتحاد با امریکا متوجه بریتانیا خواهد شد، کشوری که در اتحادیه اروپا متحد زیادی ندارد و تنهاست، در نتیجه نیاز به اتحاد با امریکا دارد.

سوال نیز در خصوص نظر همین گروه سوم است که باتوجه به اینکه بریتانیا در کنار امریکا در جنگ افغانستان و عراق بوده ، این عدم همراهی چه نتایجی در برخواهد داشت؟

مساله این است که دولت بریتانیا عملا خود را در شرایط مناسبی نمی دانست که وارد جنگ شود اما تعلقاتی که به امریکا دارد سبب شد که چاره ای جز حمایت از این حمله نداشته باشد. به نظر می رسد شرایطی که پیش آمده شرایطی نیست که مطابق سیاست های اعلام شده دولت ائتلافی دیوید کامرون باشد اما در عمل نیز وی از چنین پیشامدی بسیار ناراحت نیست. البته این بدان معنا نیست که کامرون هم به مجلس عوام ندا داده که به طرح همراهی با امریکا رای مثبت داده نشود اما از این رای در طولانی مدت نباید خیلی ناراحت باشد چراکه مسئولیت بزرگی از دوش دولت ائتلافی بریتانیا در قبال امریکا برداشته شده است. به معنای روشن تر دولت تلاش خود را کرده اما افرادی که خارج از اراده دولت بودند یعنی نمایندگان پارلمان به آن رای منفی دادند.

با وجود این رای مجلس عوام این سخن کامرون مبنی بر ادامه همکاری بریتانیا و امریکا به چه معنا است؟ این همکاری چه حوزه هایی را در پرونده سوریه در برخواهد گرفت؟

همکاری بریتانیا و امریکا مساله ای نیست که با این رای منفی نابود و حتی خدشه دار شود، ممکن است در مقطعی تضعیف شود اما همکاری استراتژیکی دو کشور حداقل در میان مدت خدشه ناپذیر است. کامرون با اعلام این مساله قصد داشته تا بگوید این رای منفی نباید شهادت دهد که راه امریکا و بریتانیا از نظر منافع ملی، منطقه ای و بین المللی از یکدیگر جداست. در حقیقت وی قصد داشته اینگونه به امریکا دلداری دهد که راه ما از شما جدا نشده و در این مورد خاص نمایندگان ترجیح داده اند مسیر دیگری را انتخاب کنند.

آیا می توان این انتظار را داشت که چنین تصمیمی سبب تضعیف موقعیت و جایگاه بین المللی کامرون شود؟

از یک سو بله ممکن است در مواضع کشورهایی که متحد جدی امریکا هستند تاثیرگذار باشد اما در جامعه بین المللی دولت هایی که مخالف جنگ و مداخله نظامی در سوریه هستند از چنین تصمیمی در بریتانیا خوشنودند.

و با این توصیف ها آیا شاهد شکافی میان دولت و پارلمان هستیم؟

به دلیل آنکه در پارلمان احزاب مختلفی حضور دارند و حزب گارگر نیز حزب ضعیفی نیست و حزب ائتلافی دولت یعنی لیبرال دموکرات هم به عنوان حزب سوم رای تعیین کننده ای دارد به نظر در این مورد خاص دولت بریتانیا صلابتی که در 3 یا 4 سال گذشته نشان داده بود نتوانست نشان دهد. نمی توان گفت شکاف بزرگی بین دو حزب ائتلافی حاکم وجود دارد بلکه می توان گفت اقتدار و اتحاد دولت ائتلافی کامرون تا اندازه ای تحت الشعاع قرار گرفته است.

سایر کشورهای اروپایی چگونه در خصوص حمله به سوریه تصمیم خواهند گرفت؟ از میان آنها آلمان اعلام کرده است که در این جنگ شرکت نمی کند و برخی دیگر از کشورها نیز همراهی را در صورت مجوز شورای امنیت دانسته اند. تا چه اندازه تصمیم بریتانیا بر آنها تاثیرگذار خواهد بود؟

تصمیم پارلمان بریتانیا به طور حتم تاثیرگذار خواهد بود، البته این بدان معنا نیست که سایر کشورهای اروپایی تابع و تحت تاثیر بریتانیا هستند بلکه آنها بیشتر به دنبال آغاز و پیشگامی بودند تا نظرات مستقل خود را بر اساس منافع ملی کشور خود اعمال کنند. به نظر می رسد به جز فرانسه سایر کشورها به نوعی از این پیشنهاد یا صریحا و یا تلویحا استقبال می کنند به ویژه در سطح کشورهای بزرگ تر اتحادیه اروپا همانند آلمان و سپس اسپانیا و ایتالیا. آنها به طور حتم از تصمیم پارلمان بریتانیا خوشنودند حتی اگر در ظاهر و به شکلی علنی آن را اعلام نکنند. حتی فرانسه نیز که دولت آن اعلام کرده تصمیم بریتانیا تصمیم این کشور است و تاثیری ندارد یقینا در میان افکار عمومی و رسانه های این کشور موثر بوده و می تواند غیر مستقیم کمک کند تا دولت فرانسه در مواضع خود تجدیدنظر کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: شنبه 9 شهریور 1392/ بازانتشار: چهارشنبه 13 شهریور 1392