سوریه، ابزار مشترک ماجراجویی های روسیه و غرب

دیپلماسی ایرانی: سوریه محل نزاع بین المللی شده  دیگر مساله سوریه نیست بلکه  کشورهای قدرتمند منطقه ای و فرامنطقه ای هم به دو جناح موافق و مخالف دولت بشار اسد تقسیم شده اند. پس از بیش از 26 ماه که از درگیری ها در سوریه می گذرد هنوز هیچ کدام از ترفندهای مخالفان بشاراسد راه به جایی نبرده و تنها بر آتش این بحران افزوده است. یکی از بزرگ ترین برتری هایی که نیروهای دولتی در طول چند ماه اخیر بدست آورده اند همان پیروزی در شهر القصیر بوده است،. این شهر در فاصله 10 کیلومتری مرز لبنان قرار دارد و در حقیقت راه ارتباطی میان دمشق و دریای مدیترانه است که از حدود یک سال پیش در اشغال مخالفان مسلح دولت سوریه قرار داشته است. با پیروزی در این منطقه به نظر راه برای رسیدن به حلب و شهرهای دیگر برای دولت آسان تر شده باشد. در این کلاف سردرگم ردپای ایران و حزب الله برای غربی ها و امریکا بهانه ای شده است که طولانی شدن بحران در این کشور را به پای اینگونه حمایت ها بگذارند. در گفتگو با حجت الله جودکی، کارشناس مسائل خاورمیانه  از وی در خصوص وضعیت ارتش و مخالفان بشار در سوریه ، جایگاه سیاسی و نظامی دولت بشار اسد ، دلایل اتهام زنی کاخ سفید به حزب الله و ایران و احتمال تشدید تنش نظامی میان اسرائیل و دولت بشار اسد در بلندی های جولان پرسش هایی کردیم که در زیر می خوانید:

وضعیت ناآرامی های داخلی در سوریه در حال حاضر بخصوص پس از درگیری های القصیر چگونه است؟

درگیری میان نظام بشار اسد و مخالفانش تا کنون چند مرحله را پشت سر گذاشته است. در ابتدا این درگیری به شکل تظاهرات علیه حکومت بود که نظام بشار اسد به سرکوب آن پرداخت. مرحله دوم جدا شدن برخی از نیروهای نظامی از ارتش بشار اسد و جنگ با ارتش مرکزی بود. مرحله سوم یا کنونی جنگ بین المللی در سوریه است که دو گروه اول مخالف بشار اسد، رهبری آن را در دست ندارند، بلکه هدف آن نابودی نیروهای مخالف اسرائیل و بر سر کار آوردن نیروهای طرفدار اسرائیل در منطقه خاورمیانه است. باید اضافه کرد که با این پیروزی در مرحله فعلی مقابل فروپاشی نظام بشار اسد گرفته شده است. بنابراین باید گفت که پایه های نظامی و سیاسی این دولت مستحکم تر شده است.

 در حال حاضر از میان ارتش سوریه و شبه نظامیان مخالف در عرصه نظامی کدام یک دست بالاتر را دارند؟ آیا می توان ادعا کرد که تطویل بحران در سوریه همان اندازه که تاثیر فرسایشی بر جایگاه نظامی مخالفان اسد داشته به منفعت دولت مرکزی و از سوی دیگر نیروهای منطقه ای و فرامنطقه ای بوده است؟

نمی توان گفت که به طور صدرصد کدام طرف دست بالا را دارد چرا که در این درگیری ها یک روز دولت پیروز می شود و روز دیگر در منطقه دیگری شبه نظامیان و مخالفان. اما در خصوص تطویل این بحران باید گفت تقریبا همه قدرت­های بزرگ خواستار ادامه نبرد کنونی هستند. زیرا همه نیروهایی که اندیشه طالبانی و القاعده­ای دارند از طریق ترکیه، اسرائیل، لبنان و اردن به سوریه رفته و جنگ افزارهای مدرن و پیشرفته از کشورهای انگلیس، آمریکا، اسرائیل و ترکیه دریافت می­ کنند. قطر و عربستان هزینه جنگ را می­پردازند و تلاش دارند تا اپوزیسیون سوری سیاسی خارج از سوریه را به گونه­ای ساماندهی کنند تا تابع آنها باشند.

همه کسانی که اکنون با نظام بشار اسد در سوریه می­جنگند، یک دست نیستند و دارای تمایلات متفاوتی می­باشند. به همین دلیل بخشی از ایشان به راحتی از اسرائیل امکانات دریافت کرده و حتی مجروحانش را به این کشور می­فرستد. برخی دیگر علی رغم جنگ با ارتش سوریه تا کنون حاضر نشده­اند به ننگ همکاری با اسرائیل تن دهند. این گروه افسران فراری ارتش سوریه هستند که فعلا در اقلیت به سر می­برند.

چین و روسیه نیز علی رغم تضادی که با جهان غرب دارند، خواستار ادامه جنگ فعلی هستند. زیرا ترجیح می­ دهند از شر عناصر چچنی و ترک تبار چینی موجود در سوریه با ادامه جنگ خلاص شوند. عربستان سعودی با تزریق پول به مخالفان که خود را وامدار اندیشه وهابی می­دانند، تلاش دارد تا بار دیگر القاعده و طالبان را به خود نزدیک کرده و آنها را جهت اهدافی که برای آن ایجاد شدند، به خدمت بگیرد.بنابراین اگر عربستان در این مسیر موفق شود، بخشی از نیروهای طالبان و القاعده با تصحیح مسیر خود، از مبارزه با آمریکا دست خواهند کشید. در این شرایط به نظر می رسد که فعالیت تمامی جریان ها بر این است که چنین بحرانی ادامه پیدا کند که در مقابل دولت سوریه نیز چاره ای جز ادامه درگیری ها و تلاش برای پیروز شدن در برخی جبهه ها ندارد.  

کاخ سفید در بیانیه محکومیت حمله ارتش سوریه به القصیر انگشت اتهام خود را به سمت حزب الله لبنان و ایران نشانه رفت. چرا بحث حضور نظامی ایران در سوریه در چند هفته اخیر تا این اندازه قوت گرفته و دولت های غربی چه مدرکی دال بر این ادعا در اختیار دارند؟

با توجه به اینکه حزب الله و ایران متحد سوریه به حساب می آیند هر شکست و پیروزی  برای سوریه به حساب این دو نوشته می شود. بنابراین امریکا تنها دلیلی که برای دخالت ایران و حزب الله در مساله القصیر دارند حمایت های تهران و حزب الله از دولت بشار اسد است.

البته باید توجه داشت در ابعاد پیچیده ­تر غرب در پی آن است تا پایه ­های جنگ فعلی را تقویت کرده و کم کم آن را از سطح سوریه به نقاط آسیب پذیر دیگری بکشاند. به همین دلیل تلاش دارد تا وانمود کند که جنگ فعلی یکی از حلقه­ های جنگ میان شیعه و سنی است. از این رو تا حد ممکن این تئوری را برجسته کرده و در جهان اسلام به آن دامن می­زنند. شکی نیست میان فرقه های  اسلامی اختلاف وجود دارد، اما این اختلاف در آن حد نیست که گروهی همراه و همگام و با پشتیبانی صهیونیست ها علیه گروه اسلامی دیگری به جنگ بپردازند.

ورود عناصر بیگانه به درگیری سوریه از اقصی نقاط جهان که با کمک و برنامه ریزی و حمایت لجستیکی غرب انجام می­شود، باعث گردیده که جنگ سوریه تغییر ماهیت دهد، لذا مخالفان سوری بشار اسد در جنگ فعلی رهبری جنگ را بر عهده ندارند. غرب و اسرائیل اکنون به خوبی واقف هستند که نظام موجود بشار اسد اساسا خطری برای آنها نیست، اما آنها در پی منافع دراز مدت ­تری هستند و آن را در قالب دفاع از مردم سوریه پنهان می کنند.

حزب الله حضور نظامی خود در القصیر را تایید کرد آیا با پایان بحران در القصیر احتمال حضور نظامی حزب الله دوشادوش ارتش سوریه در دیگر مناطق این کشور هم وجود دارد؟

حضور حزب الله در جنگ فعلی را باید در قالب دفاع از خود تحلیل کرد. زیرا اسرائیل قبل از حزب الله وارد این معرکه شد و به زعم خود مراکز کمک رسانی به حزب الله را در سوریه نابود کرد و نیز با ایجاد پل ارتباطی  مخالفان را از مرزهای خود وارد سوریه کرد. اکنون حزب الله با منطق دفاع از خود وارد این ماجرا شده تا بتواند جلوی ضربات رژیم صهیونیستی را بگیرد. به نظر می­رسد تا زمانی که دخالت کشورهای غربی و صهیونیست ها در سوریه وجود دارد، حزب الله هم به دفاع از خود بر می خیزد.

با تصمیم اتریش برای خارج کردن نیروهای خود از قالب نیروهای حافظ صلح در بلندی های جولان روسیه برای حضور در این منطقه اعلام آمادگی کرد که با مخالفت سازمان ملل روبه رو شد. چرا روسیه بر حضور در بلندی های جولان اصرار دارد؟

روس­ها مایل نیستند به راحتی صحنه را به غرب واگذار کنند، بویژه که جنگ سوریه نه تنها برای آنها خطری ندارد، بلکه ادامه آن به مثابه رونق فروش بازار تسلیحاتی این کشور است.  به نظر نمی رسد روسیه قصد قدرتمند شدن در مساله سوریه را داشته باشد،بلکه این کشور تنها به دنبال منافعی است و  دوست دارد تا آن منافع را تثیب کند. همانطور که در سوال دوم به آن اشاره شد روسیه هم به دنبال تطویل این بحران است  و از سوی دیگر در حقیقت سوریه بازار سلاحی برای روسیه است.

اخبار میدانی از سوریه حاکی از افزایش تنش میان سوریه و اسرائیل در بلندی های جولان است. آیا با توجه به حضور حزب الله در سوریه می توان احتمال تنش نظامی مستقیم میان تل آویو و دمشق در بلندی های جولان را داد؟ در صورت ورود نظامی اسرائیل به بحران سوریه آیا احتمال دخالت نظامی ناتو و امریکا هم وجود خواهد داشت؟

به نظر می رسد با توجه به خرابی گسترده شهرهای سوریه، احتمال پاسخگویی سوریه به اقدامات صهیونیست ها وجود دارد. زیرا در چنین جنگی جای سالمی در سوریه برای تخریب وجود ندارد، در عوض موشک­های سوری می تواند باعث تخریب و فشار بر اسرائیلی ها شود.

به باور من در شرایط فعلی غرب و امریکا ترجیح می دهد تا جنگ در سوریه  نیابتی باشد و به معنای روشن تر با دخالت مستقیم وارد این جنگ نشوند بلکه با کمک به جریان های مورد نظر به اهداف خود برسند. بر همین اساس بعید است که اسرائیل هم اکنون قصد دخالت نظامی در سوریه داشته باشد. باتوجه به خرابی هایی که به وجود آمده و همچنین پیروزی دولت سوریه در القصیر ممکن است آنها نیز به این نتیجه رسیده باشند که اسرائیل را مورد هدف قرار دهند. به دلیل آنکه دولت سوریه در این شرایط دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد.

وزیر امور خارجه فرانسه اخیرا نسبت به حضور تروریست های اروپایی در سوریه و احتمال بازگشت آنها به اروپا پس از پایان بحران در این کشور خبر داده است. این در حالی است که در چند هفته اخیر شاهد برخی فعالیت های تروریستی افراطیون در کشورهای اروپایی هم بوده ایم. دلایل حضور تروریستهای اروپایی در سوریه چیست؟ آیا می توان ار سرریز بحران سوریه نه تنها به کشورهای منطقه بلکه قاره سبز هم سخن گفت؟

اروپایی ها  ترجیح می دهند پرونده افراطیون اروپایی موجود در خاک سوریه  در خاک همین کشور بسته شود. بر همین اساس دوست دارند تا این افراطی در همان درگیری ها کشته شوند و در نتیجه به اروپا بازنگردند تا مشکلی برای این کشورها پیدا شود و دوباره تلاش کند تا آنها را زندانی و دستگیر کند، از سویی به دلیل آنکه آنها خانواده های اروپایی دارند همین مساله موجب نارضایتی در کشورهای اروپایی شود.در خصوص حضور تروریست های اروپایی در سوریه نیز گمانه های متفاوتی وجود دارد از جمله آنکه برخی از آنها ماجراجویان اروپایی هستند که به این کشور رفته و اکنون جذب گروه های تروریستی شدند و برخی نیز معتقدند که این افراد سلفی های تندروی اروپایی هستند که جذب گروه های ترورویستی شدند. بنابراین اگر این افراد از درگیری جان سالم به در برند به اروپا بازخواهند گشت و سناریوی غربی ها در خصوص از بین رفتن آنها عملی نخواهد شد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: دوشنبه 20 خرداد 1392/ باز انتشار : شنبه 25 خرداد 1392