وقت اثبات دموکراسی خواهی است آقای اردوغان

دیپلماسی ایرانی: شاید رجب طیب اردوغان بهترین نخست وزیر ترکیه در عصر مدرن بود، اما وقتی که اعتراض ها آغاز شدند و به شهرهای مختلف ترکیه رسیدند، شخصیت نخست وزیر نیز هدف قرار گرفت. در این جا مجبوریم بگوییم که پیروزی حزب عدالت و توسعه و توانایی اش در تحقق همه انتظارها باعث شد تا اردوغان به شخصیتی متکبر که هیچ نقدی را قبول نمی کند یا توجهی به نقد و نظرات مخالفانش نمی کند، تبدیل شود. تظاهراتی که در ترکیه شاهدیم در حقیقت پاسخی به این واقعیت است. البته شاید در آینده شاهد تحولاتی جدید باشیم.

البته هیچ خطری متوجه اردوغان و حزبش نیست، آقای نخست وزیر همچنان از محبوبیت مردمی بالایی برخوردار است که به او این امکان را می دهد که یک تظاهرات میلیونی در تایید خود راه بیندازد، حزب عدالت و توسعه جایگاهی ثابت نزد مسلمانان ترک محافظه کار دارد که به آن این امکان را دارد که سه دوره متوالی برنده انتخابات نمایندگی مجلس شود که آخرین آن سال 2011 بود.

در این روزها تظاهرات و نظرهای خارجی درباره آن را پیگیری کردم، با پیگیری آنها فهمیدم که شاید اردوغان در خفا به خود بگوید: خدا را شکر که فهیدم دوست و دشمنم کیستند. شاید هم نیاز نداشته باشد که بخواهد به این شیوه دوست و دشمنش را بشناسد، اما نمونه هایی وجود دارد که می تواند به او در شناخت دوست و دشمنش کمک کند:

• مجله «کومنتری» لیکودی می گوید که صلح با دولت ترکیه و حزب عدالت و توسعه شکست خواهد خورد. چرا؟ برای این که حزب لیکود در اسرائیل واقعا خواستار چنین شکستی است و از احتمال پیروزی اردوغان در برابر تظاهرات خشمگین است. و من می گویم: به این غضب خود بمیرید.
• همین مجله در مقاله دیگری به ساخت مسجد اشاره می کند و می گوید که تصمیم به ساخت آن اشتباه بوده در حالی که قرار بوده در جایی ساخته شود که صد متر دورتر از آن مشروب فروشی قرار دارد. این مجله در حالی چنین اظهار نظری می کند که به این مساله اشاره نمی کند که در نزدیکی این مکان مدرسه ای نیز وجود دارد و اگر چنین چیزی عیب است مجاورت مشروب فروشی در کنار مدرسه نیز عیب است.  
• این مجله در حالی اردوغان را با حسنی مبارک مقایسه می کند که فراموش می کند مبارک 80 سال از عمرش را گذرانده بود و بیماری اش تا آن جا بود که تنها نیم ساعت در روز کار می کرد، در حالی که ترکیه تحت رهبری اردوغان ظرف 10 سال اقتصادش صد در صد رشد کرد و درآمد هر فرد از سه هزار دلار در سال به 11 هزار دلار افزایش یافت.
• یکی از چهره های بارز امریکایی حزب لیکود، دانیال بابیس، در مقاله حقارت آوری با عنوان «اخبار خوب از ترکیه» به آن چه این روزها در ترکیه می گذرد، اشاره می کند و از وقوع آنها ابراز خوشحالی می کند و می گوید که باید این تظاهرات ادامه یابد تا اردوغان و حزب و یارانش از قدرت سقوط کنند. این آقای کارشناس در حالی از وقوع تظاهرات در یک کشور اسلامی علیه یک حکومت اسلامی این گونه ابراز خوشحالی می کند که خود از چهره های بسیار نزدیک به دولت جورج بوش پسر بود که باعث شد میلیون ها عرب و مسلمان در جنگ های مختلفی که او و یارانش ترتیب دادند، کشته شوند.
• یک وبسایت لیکودی درباره "تابستان ترکی" می نویسد و اردوغان را به پناه بردن تدریجی به خشونت و رویگردانی از برخورد مسالمت آمیز با مخالفانش متهم می کند و وعده می دهد که وی به زودی شاهد انفجار آتشفشان اعتراض ها خواهد بود.
• روزنامه دیلی تلگراف در یادداشتی ترکیه را متهم به برخورد فاشیست اسلامی در تعامل با فروش مشروبات الکلی می کند و می نویسد که فروشندگان این مشروبات در ترکیه از تعامل دولت با آنها گله مند است و برای همین اردوغان را فاشیست اسلام گرا می داند. به عبارت دیگر برخورد با پدیده شومی که با فرهنگ و اعتقادات دینی مردم ترکیه سنخیت ندارد از دید این روزنامه منسوب انگلیسی فاشیستی به حساب می آید. جالب است که برخورد تبعیض آمیز دولت انگلیس با مسلمانان حاکم در این کشور تبعیض آمیز نیست اما برخورد با مشروب فروشان و دلالان الکل تبعیض آمیز است.

البته عناوین منصفانه ای نیز در مطبوعات غربی دیده می شود که از اظهار نظرهای لیکودی یا راستی یا اروپایی های تندرو فاصله دارد: مثل «بحران؟ آیا پایان می یابد.» و «نخست وزیر ترکیه با اطمینان از خود به شمال آفریفا رفت» یا این عنوان که «آرام باشید، ترکیه فرو نمی پاشد.»

آن چه منصفانه باید گفت این است که رهبران ترکیه باید با تظاهرات به گونه ای برخورد کنند که نگرانی بسیاری از شهروندان ترک بر طرف شود، آنها نباید اجازه ندهند این تفکر به وجود بیاید که یک فرد اسلام گرای تندرو تلاش می کند تا اراده خود را بر بسیاری از سکولارهای ترکیه به زور تحمیل کند.

یاران اردوغان در فرودگاه استانبول به هنگام بازگشتش از شمال آفریقا به گرمی از او استقبال کردند تا وی فرصت یابد تا در برابر مخالفانش موضعی سرسختانه تر اتخاذ کند. موضعی که سبب شد تا وی بیش از هر زمانی علیه مخالفانش لفاظی کند.

وقتی رجب طیب اردوغان را چند هفته پیش دیدم، فضای صحبت دور از تظاهرات بود، هیچ کس انتظار نداشت که چنین حجمی از تظاهرات رخ دهد، به ویژه که دلایل آن واقعا محدود بود. منابع نزدیک به نخست وزیر صحبت از تبدیل ترکیه به یک کشور ریاست جمهوری مثل ایالات متحده امریکا می زدند و این که بسیاری از کشورهای جهان از نخست وزیری به ریاست جمهوری انتقال یافته اند. اردوغان در حالی قصد دارد در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده ترکیه شرکت کند که اطمینان دارد ملت ترکیه او را تایید خواهند کرد. شاید این اطمینان بعد از تحولات میدان تقسیم و تظاهرات آنکارا و دیگر شهرهای ترکیه نیاز به بازنگری داشته باشد. اگر تظاهرکنندگان نسبت به جدایی اردوغان از مردم نظری دارند و او را تک رو در قدرت می دانند، اکنون اردوغان این فرصت را دارد تا به مطالبات مردم جواب دهد و ثابت کند که دیکتاتور نیست و دیکتاتور نخواهد بود.

جمال الدین افغانی ]سید جمال الدین اسدآبادی[ روزی گفت که نیاز به حاکم "مستبد روشنگر" داریم. امروز با گذشت یک قرن از آن زمان از وجود مستبدانی رنج می بریم که نه تنها فکر نمی کنند، بلکه در برابر مشکلات مردم ساکت هستند و حاضر به گفت وگو با آنها نیستند و در برابر حجم مشکلاتشان کور هستند. می گویم: ما در ترکیه و کل کشورهای عربی و اسلامی حاکمی می خواهیم که از استبداد به دور باشد اما روشنگر و متفکر باشد.

منبع: الحیات / تحریریه دیپلماسی ایرانی 11

انتشار اولیه: یکشنبه 19 خرداد 1392/ باز انتشار: جمعه 23 خرداد 1392