منطق توافق در مذاکرات

 حسین رویوران *

آرمان: منطق حاکم بر مذاکرات ایران و گروه 1+5 در گذشته، منطق دیکته بود. به این معنا که غربی ها از ایران می خواستند تا غنی سازی اورانیوم را متوقف کند. در دوره های قبل مذاکرات به صورت برد-باخت صورت می گرفت. اما آنچه اکنون در این مذاکرات تغییر کرده و باعث ایجاد بعد ایجابی آن شده بحث انتقال از منطق دیکته به منطق توافق است. اکنون که غربی ها پیشنهاد تعطیلی فردو، غنی سازی 20درصد و خروج ذخیره سوخت از ایران را ارائه داده اند به دلیل آن که این محتوا متوازن نیست امکان دارد که از طرف ایرانی مورد قبول واقع نشود. در حقیقت آن چه آنها از ایران خواسته اند در مقابل آنچه باید به ایران دهند توازن ندارد. اما محتوا و چارچوب این بسته از نظر ایران قابل قبول است. به عبارت دیگر باید گفت که مذاکرات برد- برد برای ایران قابل قبول است و به همین دلیل مسائلی در این مذاکرات از سوی ایران مطرح شده که پذیرش آن از سوی غرب یک گام به سوی توافق به حساب می آید. ایران مجموعه ای از پیشنهادها را در گام های متعدد ارائه داده است تا هم به گونه ای اعتمادسازی شده و خواست غرب عملی شود و هم اینکه خواست ایران برای غنی سازی تضمین شود. چیزی که اکنون در مذاکرات پیشنهاد و باعث شده تا دو طرف این دوره را مثبت ارزیابی کنند، ابتدا تحول در چارچوب های پیشنهادی و در گام های بعدی توافق روی محتواست. اتفاقی که تصور می شود اگر روی دهد، زمینه های راهگشایی در پرونده هسته ای را فراهم می کند. از سوی دیگر برخی تصور می کنند که 1+5 با تسامح مذاکرات را پیگیری می کند تا سرنوشت دولت بعدی مشخص شود. اما این مساله تاثیری روی گفت وگو ها نخواهد داشت. به این دلیل که در حقوق بین الملل اصل جانشینی دولت ها امری پذیرفته شده است. این دولت یا هر دولتی در ایران پایبند تصمیمات مسئولان بلندپایه نظام هستند. نکته قابل ذکر آن که ادامه مذاکرات ایران با گروه 1+5 این امکان را به وجود خواهد آورد که پرونده هسته ای ایران به روال عادی خود برگردد که در این خصوص ذکر چند نکته ضروری است. برای وقوع چنین مساله ای باید به بحث تحریم ها اشاره داشت. تحریم هایی که اکنون برای فعالیت هسته ای ایران در نظر گرفته شده به سه دسته تقسیم می شوند؛ دسته اول تحریم هایی که توسط شورای امنیت در نظر گرفته شده که این امکان وجود خواهد داشت در جلسه ای که شورای امنیت برگزار می کند برداشته شود. دسته دوم تحریم های خارج از شورای امنیت در اروپاست که فرایند تصمیم گیری در آن آسان تر به نظر می رسد. دسته سوم تحریم هایی است که در کنگره آمریکا علیه ایران به تصویب رسیده و اتمام چنین تحریم هایی باید با اجماع اکثریت کنگره صورت بگیرد که این مساله درگیر یک فرایند طولانی مدت خواهد شد. اما اگر نیت ها درست باشد و اراده ای برای حل این مساله وجود داشته باشد این فرایند با سپری شدن زمان اتفاق می افتد و در نهایت تحریم ها علیه ایران برداشته خواهد شد. از سوی دیگر توازنی میان بحث فنی و هسته ای پرونده ایران وجود ندارد. به واقع باید همکاری آژانس با ایران دو سویه باشد در حالی که تاکنون ما شاهد چنین مساله ای از سوی غربی ها و آژانس نیستیم. ایران هم اکنون با آژانس همکاری می کند درحالی که در بعد سیاسی همچنان تحریم ها در حال اضافه شدن است و این نشان می دهد تلازمی که برای همکاری متقابل باید باشد، وجود ندارد. این مساله به پیشداوری منفی غرب نسبت به ایران برمی گردد. اما آنچه در مذاکرات اخیر آلماتی شاهد آن بودیم توافقات برد-برد یا رو به جلوست. توافق بر محتوا یک کار بسیار ظریف بوده و نیاز به دیپلماسی سنگینی دارد. رسیدن غرب به توازن روی پیشنهادات خود گامی به سوی توافق است که اگر چنین مساله ای از سوی غرب اتخاذ شود بحران موجود حل خواهد شد.

* کارشناس مسائل خاورمیانه