گسترش منافع اقتصادی یا افزایش نگرانی های امنیتی؟

دیپلماسی ایرانی: اداره بندر ˈگوادرˈ واقع در حدود 600 کیلومتری شهر کراچی پاکستان به تازگی به یک شرکت دولتی چین واگذار شده که موجب نگرانی هندی ها شده است. ساخت این بندر در دریای عمان که یک آبراه مهم برای انتقال نفت از خلیج فارس و تنگه هرمز است برای چینی ها حائز اهمیت راهبردی بوده و می تواند یک مسیر تجاری و انرژی از خلیج فارس به غرب چین را از طریق پاکستان باز کند. به نظر می رسد اتصال مناطق غربی چین به بازارهای جهانی ، ایجاد مرکزی تجاری – اقتصادی اختصاصی و بهره برداری نظامی از جمله اهداف چین برای حضور در گوادر است. از سوی دیگر فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از احداث یک پایگاه جدید دریایی نظامی در شهر ˈپسابندرˈ خبر داده و اعلام کرده است که این پایگاه دریایی درحال احداث در شرقی ترین سواحل کشور و در خلیج گوادر که هم مرز با کشور پاکستان است، قرار دارد. با توجه به قرارگرفتن بندر گوادر در مجاورت بند چابهار ایران و تمایل شدید هندی ها به سرمایه گذاری در چابهار برای دسترسی به منابع انرژی و بازارهای افغانستان و آسیای مرکزی گمان می رود هندی ها خواهان تسریع در حضور خود در چابهار درآینده نزدیک باشند.امیر موسوی، تحلیلگر مسائل استراتژیک و دفاعی، در گفتاری برای دیپلماسی ایرانی حضور چین و ایران در این منطقه را مورد بحث و بررسی قرار داد:

چین و بندر گوادر

امروزه برای چین در منطقه مشکل جدی وجود ندارد، به دلیل آنکه چین به دنبال موقعیت نظامی در منطقه نیست بلکه بیشتر به دنبال منافع اقتصادی و پروژه های اقتصادی که در جنوب شرق آسیا و همچنین در منطقه افریقاست، می باشد. رشد اقتصادی و بهبود اقتصاد بین المللی هدف حضور در این مناطق است. به باور من نگرانی هند بیشتر در جهت تقویت اقتصادی پاکستان و به دنبال آن تقویت سیستم نظامی پاکستان خواهد بود، اما حضور چین در این بندر مستقیما به هند ارتباطی ندارد و همچنین ارتباطات چین با هند نیز گسترده و خوب است. هندی ها بر رشد اقتصادی و نظامی پاکستان حساس هستند، بنابراین هر نوع تحرکی در جهت تقویت سیستم های اقتصادی و نظامی پاکستان برای آنها نگرانی ایجاد می کند و این رویکرد جدیدی نیست، بلکه همیشه و به شکل سنتی وجود داشته است. در نتیجه شاهد هستیم به شکل مداوم در هر تحول مثبتی که در پاکستان صورت می گیرد اظهار نگرانی می کنند.

چین دو مشکل جدی در رابطه با مسائل نظامی دارد از جمله آنکه امریکا سعی در محدود کردن قدرت نظامی چین دارد هم در منطقه خاورمیانه و هم در دریای ژاپن که درگیری های نسبی نیز وجود دارد. حضور قایق ها و ناوهای دریایی چین در نزدیکی های جزایر ژاپن برای امریکا ایجاد نگرانی هایی کرده است. بنابراین امریکا به دنبال مهار قدرت اقتصادی و نظامی چین است، به همین دلیل حتی در بودجه نظامی امریکا شاهد هستیم که این مساله در اولویت یک قرار می گیرد. البته بعید به نظر می رسد که بتوانند چنین رقابتی را در منطقه ایجاد کنند، چراکه هند و چین در منطقه با مشکلی مواجه نیستند، چین با پاکستان و ایران روابط خوبی دارد که این مساله خودبخود حضور چین را تقویت می کند و همچنین هند روابط خوبی با سلطان نشین عمان و جمهوری اسلامی ایران دارد. بنابراین هر دو کشور در منطقه حضور دارند و تا زمانی که اصطکاکی صورت نگیرد، بعید است که مشکلی به وجود آید. تنها بحث حساسیت بر پاکستان است که این مساله نیز از طریق دیپلماسی قابل حل است، یعنی چین می تواند این اطمینان را به هند بدهد که این روابط در جهت تضعیف هند نخواهد بود بلکه بیشتر در جهت منافع چین و پاکستان است.

ایران و تاسیس پایگاه نظامی در سواحل شرقی

علت اصلی تاسیس این پایگاه در خلیج گوادر و هم مرز با پاکستان تحول اقتصادی بزرگی است که در شرق و جنوب شرق ایران صورت می گیرد و آن نیز اتصال خط لوله از طریق ایرانشهر به پاکستان و سپس به هند است. این خط لوله برای جمهوری اسلامی ایران بسیار استراتژیک است و میلیاردها دلار درآمدزایی دارد. با توجه به اینکه ایران قدرت نظامی خود را در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز به دلیل حضور نظامی امریکا و غربی ها و یا تهدیدهایی که از سوی رژیم صهیونیستی وجود دارد، متمرکز کرده است. اما ایران در این منطقه ای که از آن صحبت شد یعنی در سواحل شرقی حضور گسترده ای نداشته است، چرا که این منطقه بسیار تروریست خیز است و بسیاری از تکفیری ها و تندروها در این مناطق هستند و با توجه به اینکه این قرارداد به امضاء خواهد رسید از این پس یک تحول اقتصادی بزرگی را برای ایران در آن منطقه در پی خواهد داشت. بنابراین به نظر می رسد سیستم نظامی و امنیتی نیز در مورد آنجا حساس شده است و با توجه به اینکه برخی از تروریست ها به نام جندالله در آنجا فعالیت دارند و همچنین تردد بسیاری از تروریست های بین المللی به دلیل حضور آنها در پاکستان و افغانستان باید این منطقه از نظر امنیتی آرامش خاصی داشته باشد تا این پروژه عظیم اقتصادی به راه بیفتد .

همچنین باید گفت جمهوری اسلامی ایران به دنبال فعال کردن بنادر آزاد چابهار است و تلاش می کند تا منطقه صنعتی ایجاد کرده و پروژه های اقتصادی عظیمی در این منطقه ایجاد خواهد شد. در این شرایط به موازات این تحولات اقتصادی نیاز است که تحول امنیتی و نظامی نیز در منطقه صورت گیرد. چراکه ناوهای امریکایی نیز در آن سوتر حضور کمتری دارند اما به هر وجود حاضرند، در نتیجه نباید خلائی در سواحل جمهوری اسلامی ایران احساس شود. این خلا نباید هم در رابطه با برخورد و مقابله با دشمنان بیرونی و همچنین در رابطه با دشمنان محلی که در آن مناطق پراکنده بوده، حضور فعالی دارند و حتی حملات تروریستی نیز انجام داده اند، حس شود. بنابراین حفاظت از خط لوله گاز برای ایران و پاکستان بسیار استراتژیک است و علاوه بر آن مسیر کشتیرانی ایران که شامل نفت و گاز و مراودات تجاری است از طریق راه دریایی چابهار به سمت هند و پاکستان و جنوب شرق آسیا از این منطقه گذر می کند، بنابراین حضور نظامی و امنیتی ایران با اقتدار کامل برای حفظ منافع ملی نیاز است.

به طور خلاصه باید گفت که این پایگاه جزو برنامه استراتژیک و دفاعی ایران است و با توجه به اینکه صنایع دفاعی در حال پیشرفت است و تولیدات تجهیزات دریایی بسیار گسترش پیدا کرده و امکانات دریایی خوبی از جمله قایق های تندرو، رزمجوهای دریایی، ناوهای جنگی و حفاظتی پیدا کرده که تمامی آنها جزو صنایع محلی شده است و در تولید انبوه انجام می گیرد. بنابراین ایران قدرتی دارد تا پایگاه های دریایی را در سواحل خود گسترش دهد.

باید اضافه کرد که هر تحرکی که در ایران صورت می گیرد حساسیت بیش از پیش امریکایی ها را به دنبال خواهد داشت و البته تا زمانی که ایران از منافع خود در مبنای آبی و خشکی و هوایی خود محافظت کند هیچ کشور دیگر حق اعتراض ندارد، چراکه ایران هیچ گاه حمله کننده و یا تجاوز کننده نبوده و تنها حالت دفاعی دارد./14

انتشار اولیه: جمعه 4 اسفند 1391 / باز انتشار : دوشنبه 7 اسفند 1391