تعامل با آمریکا، نگران کننده تر از تقابل با آن

دیپلماسی ایرانی:تعداد اندکی از اهداف سیاست خارجی باراک اوباما به انداز مذاکره و تعامل با ایران، موجب طفره رفتن رئیس جمهور آمریکا می شود. اوایل هفته، جو بایدن، معاون اوباما در کنفرانس امنیتی مونیخ اعلام کرد، کشورش برای گفت و گوی دوجانبه با تهران آمادگی دارد. در حالی که خطر اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته ای ایران وجود دارد، این پیشنهاد مذاکره به صورت محتاطانه ای ارائه شده است. اما در شرایطی که ایران از مذاکره با آمریکا سر باز می زند، پرسش اصلی این است که چگونه می توان تهران را متقاعد کرد تا به طور جدی با ایالات متحده مذاکره کند.

تعامل دیپلماتیک با ایران، ایده جدیدی نیست. هر رئیس جمهوری در آمریکا از زمان جیمی کارتر، به نوعی و در برهه ای از زمان دست دوستی به روی ایران دراز کرده است. اما این رویکرد ها هیچگاه به تقویت روابط منتهی نشده است. سفر محرمانه رابرت مک فارلین، مشاور امنیت ملی دولت رونالد ریگان به تهران در سال 1986 که به ماجرای ایران کنترا منجر شد، یا گفت و گو های مستقیم تهران و واشینگتن بر سر عراق و افعانستان، صحت دارد. اما این اقدامات تنها پیشرفت های تاکتیکی به همراه داشت و  در نهایت دستاوردی برای بهبود روابط ایران و آمریکا به همراه نداشت.

دلایل شکست تمامی این رویکرد ها یک رشته مشترک است و آن پرهیز ایران از برقراری هرگونه روابط دوجانبه با آمریکا است. به بیان دیگر ایران بیش از مقابله با آمریکا از تعامل با ایالات متحده نگران است.

ایستادگی در مقابل غرب – به ویژه آمریکا – یکی از اصول بنیادین جمهوری اسلامی است. در شرایطی که ایران به تدریج روابط خود را با کشورهای اروپایی و آسیایی متحد آمریکا بهبود داده، گامی در جهت از سرگیری روابط با ایالات متحده و البته اسرائیل بر نداشته است. چرا که از دست دادن دو کشور دشمن در واقع یکی از از اصول ایدئولوژیکی جمهوری اسلامی را زیر سئوال می برد.

در نتیجه، تعامل جدی با آمریکا تنها در شرایطی امکان پذیر است که تغییری استراتژیک از سوی جمهوری اسلامی ایجاد شود. به بیان دیگر مذاکره با آمریکا پیامد یک تغییر استراتژیک در جمهوری اسلامی است نه دلیلی برای ایجاد این تغییر. و این در حالی است که تا کنون چنین تغییری انجام نشده است. از سوی دیگر در شرایطی که نشانه هایی از افزایش اختلافات وجود دارد، تحریم ها نیز تاثیر گذاری خود را بر اقتصاد ایران آغاز کرده و نرخ تورم را بالا برده اند. این شرایط، زمینه خوبی برای آمریکا فراهم کرده تا پیشنهاد گفت و گوی مستقیم را ارائه کند تا از این طریق با با روایت ایستادگی ایران مقابله کند. با این حال امید اندکی وجود دارد که تهران این درخواست را بپذیرد یا اینکه گفت و گو ها در حال حاضر سازنده باشد.  

در واقع، احتمالا جمهوری اسلامی گمان می کند که اکنون زمان به نفع اش است. خط قرمز های آمریکا و اسرائیل برای اقدام نظامی، باتوجه به سرعت پیشرفت برنامه های هسته ای ایران تعیین می شود. به این معنی که تهران می تواند به سادگی با کندتر کردن روند فعالیت هاس هسته ای، مانند آنچه هم اکنون انجام داده، گزینه نظامی را به تاخیر بیندازد. از سوی دیگر مقامات تهران امیدوارند که بازار سیاه و افزایش درخواست جهانی در نهایت به سیر سعودی فروش نفت ایران بیانجامد.

بنابراین ایالات متحده باید در راه های مورد استفاده برای تعامل و فشار بر ایران به منظور تغییر دیدگاه استراتژیک اش، ابتکار بیشتری به خرج دهد. در جبهه دیپلماتیک، آمریکا به صراحت اعلام کرده که هر زمانی ایران آمادگی داشته باشد، آماده است نشست دوجانبه را برگزار کند. این گفت و گو ها باید تکمیل کننده و نه جایگزینی برای مذاکرات چند جانبه کنونی باشد که بین ایران و گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) در جریان است. همچنین مذاکرات دوجانبه باید به توافقی نه تنها بر سر مساله هسته ای، بلکه دیگر موارد مورد نگرانی آمریکا شامل حمایت جمهوری اسلامی از حزب الله منتهی شود.  

از آنجایی که شرکای آمریکا در گروه مذاکره کنندگان بین المللی با ایران علاقمندند شاهد گفت و گوی مستقیم ایران و آمریکا باشند و از گزینه نظامی پرهیز می کنند، ایالات متحده باید از متحدانش بخواهد فشار را بر ایران افزایش دهند تا از این تغییر موضع آنهایی که در ایران از تغییر رفتار جمهوری اسلامی حمایت می کنند، تقویت شود.

شرکای آمریکا باید به شکل بهتری تحریم ها را علیه ایران اعمال کنند و دیگر اهرم های فشار را نیز به کار گیرند. آنها باید به ایران هشدار دهند که در صورت لزوم از اقدام نظامی حمایت خواهند کرد.

در حالی که آمریکا و شرکایش فشار بر ایران را افزایش می دهند، این نکته اهمیت دارد که واشینگتن روی درخواست های خود از ایران پا برجا بماند. زیرا در صورتی که ایران گمان کند می تواند در برابر فشارهای ایستادگی کند، این اقدام را انجام خواهد داد .

در شرایطی که احتمال درگیری روز به روز بیشتر می شود و مذاکرات راه به جایی نبرده، آمریکا و متحدانهش باید بیش از آنکه چه کسی به نفع آنها پای میز مذاکره می نشیند به دنبال اطمینان یافتن از این نکته باشند که چه کسی در ایران به واقع خواستار تعامل است. در غیر این صورت هر گونه گفت و گوی ایران و آمریکا یک توافق دیپلماتیک نخواهد بود و تنها یک ایستگاه دیگر جهان را به سوی جنگی دیگر در خاورمیانه نزدیک تر خواهد کرد.

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10

انتشار اولیه: پنجشنبه 19 بهمن 1391 / باز انتشار: دوشنبه 23 بهمن 1391