آیا ایران برای توافق آماده می شود؟

دیپلماسی ایرانی: روزنامه لس آنجلس تایمز در گزارش اخیر خود با اشاره به گفت و گوی ایران با گروه های معارض سوری در خصوص آینده سوریه، مدعی شد، استراتژی جمهوری اسلامی ایران  در خصوص بشار اسد در حال بازبینی است. بنا بر این گزارش ایران نمی خواهد از حمایت از اسد دست بکشد و این در حالی است که تلاش ها برای حل بحران سوریه چندان موثر واقع نشده است.

امریکن اینترست، با اشاره به گزارش لس آنجلس تایمز می نوسید، برای آنهایی که نگران احتمال درگیری نظامی ایران و آمریکا هستند ، زمان مهمی فرا رسیده است، چرا که از دست دادن سوریه به عنوان متحد نزدیک ایران می تواند تغییرات جدی در مواضع تهران ایجاد کند. آیا ایرانیان در جهت رویارویی حرکت خواهند کرد یا اینکه فعالیت های هسته ای خود را تشدید می کنند؟راهی که ایرانیان بر می گزینند و روند تحولات سوریه و واکنش آمریکاست که چشم انداز بحران را روشن تر می کند.

البته هنوز شرایط تصمیم گیری فرا نرسیده است. در این مرحله ایران هنوز به این نتیجه که شرایط سوریه بسیار وخیم است و به همین دلیل بحث بر سر سیاست ایران در مقابل سوریه به پایان نرسیده است. مقامات و کارشناسان در مورد اسدیسم در  ساختار دولت سوریه بدون اسد ، سخن می گویند. یک ساختار دولتی علوی که به روابط حسنه خود با ایران ادامه دهد، مانور دهی سنی ها در فضای سیاسی و اقتصادی سوریه را محدود می کند. البته در شرایط کنونی احتمال موافقت سنی ها اندک است اما در صورتی که موقعیت نظامی دولت تثبیت شود، تهران امیدوار است فشار بین المللی برای یک راهکار مذاکره ای و مصالحه افزایش پیدا کند.  

این دیدگاه تا حدود زیادی به موضع روسیه نزدیک است. مسکو مانند تهران نمی خواهد سوریه به بلوک سنی ها در خاورمیانه ملحق شود و از پیامد های ناشی از آن برای امنیت خود ابراز نگرانی می کند. روسیه مانند ایران سرمایه گذاری های کلانی در سوریه تحت رهبری اسد کرده و دهه ها روابط اقتصادی و نظامی با این کشور داشته است. روسیه خود را حامی مسیحیان ارتودکس سوری می داند و ایران نیز می خواهد از علوی ها پشتیبانی کند. این در حالی است که هر دو اقلیت در صورت روی کار آمدن یک حکومت سنی، شرایط دشواری را پیش رو خواهند داشت.

سقوط اسد ، برای هر دو این کشور ها نگران کننده خواهد بود اما ایران در این نگرانی سهم بیشتری دارد. چرا که سوریه نقشی محوری در طرح بزرگ ایران برای خاورمیانه دارد. هلال شیعی مورد نظر ایران که از عراق تا لبنان گسترانیده شده با بشار اسد در سوریه تعریف می شود. همچنین سوریه ، دسترسی ایران به حماس را ساده تر می کند و تهران می تواند از محور مقاومتی که به کمک حماس تشکیل داده با رقبای عرب خود در منطقه مقابله کند و رهبر جهان اسلام در برخورد با غرب باشد.

پس از جنگ ایران و عراق در دهه 1980 میلادی، سقوط اسد ، یکی از بحران های پیش روی ایران است. از سوی دیگر حماس پایگاه های خود را از دمشق خارج کرده و به همین دلیل روابط تهران و حماس نیز دستخوش تحولاتی شده است. همچنین حزب الله نیز بیشتر به دنبال حفظ موقعیت خود در لبنان است تا ملحق شده به خیزش شیعیان در منطقه.

آنچه هم اکنون زمینه ساز نگرانی ایران شده، قدرت گرفتن سنی هاست که می تواند با حمایت قطر به ایجاد جنگ بین شیعیان و سنی های منطقه کمک کند. به این ترتیب احتمال مسلح شدن دوباره سنی های عراقی و در گرفتن دور دیگری از جنگ شهری وجود دارد. برخی نشانه ها نیز حاکی از آن است که هم اکنون این جنگ آغاز شده است.

جنگ شیعه و سنی در عراق می تواند با حمایت ترکیه و  اعراب خلیج فارس همراه باشد و این در حالی است که احتمال اینکه در این جنگ آمریکا جانب شیعیان را بگیرد، اندک است. این روند می تواند تقسیم قدرت در عراق را زمینه ساز شود که به طور حتم نقش موثری در کاهش نفوذ ایران در همسایه غربی خود خواهد داشت.

این تحولات در کنار تحریم های اعمالی علیه ایران، گزینه های محدودی را پیش روی تهران قرار می دهد. اکنون این پرسش مطرح است که آیا مقامات در تهران به دنبال توافقی واقع گرایانه تر با آمریکا هستند یا خیر؟

باید گفت که در آستانه سقوط قرار گرفتن ایران، منافع آمریکا را تامین نمی کند، چرا که فارغ از نوع حکومت، این کشور ایران است که برای توازن خاورمیانه و امید به ثبات ژئوپولتیکی در این منطقه اهمیت دارد. یک معامله معنادار با ایران می تواند به نفع آمریکا باشد اما اکنون این بر عهده ایران است که نگاه واقع بینانه و نتیجه گیری جامعی داشته باشد.

این در حالی است که بهترین گزینه های سیای آمریکا نیز روشن است: ناگزیر کردن اسد به کناره گیری، سر و سامان دادن به سیاست داخلی عراق، حمایت از توازن در لبنان به این منظور که حزب الله از ایران فاصله گرفته و به جنبش سیاسی لبنان محلق شود، افزایش تحریم ها و دنبال کردن خط مشی هسته ای.

توافق با ایران، زمینه انعطاف استراتژیک آمریکا در خاورمیانه به حساب می آید  و این در حالی است که روندی که هم اکنون واشینگتن دنبال می کند خالی از خطر نیست. از سوی دیگر اینکه مقامات تهران برای توافق با آمریکا تصمیم گیری کنند نیز در ابهام قرار دارد. اما چه این توافق حاصل شود و چه نشود، این به نفع آمریکاست که پنجره را باز نگاه دارد و این نکته را همواره خاطرنشان کند که مشکل اصلی آمریکا سیاست ایران است نه کشور ایران یا مذهب آن. تغییر در سیاست های ایران می تواند به تغییراتی در روابط ایران و آمریکا منجر شود که به نفع هر دو طرف است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10