نقش ولایتی در سیاست خارجی ایران

دیپلماسی ایرانی: این روزها علی اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری که کمتر با خبرنگاران سخن می گوید، بار دیگر مورد توجه رسانه های بین المللی قرار گرفته است. دلیل این توجه نیز ادعایی است که در مورد حضور وی در مذاکرات پشت پرده با مقامات آمریکایی مطرح شد. ادعایی که ولایتی آن را تکذیب کرد. با این حال وی همچنان مورد توجه رسانه هاست و این بار باربارا اسلاوین در المانیتور به تحلیل ویژگی های ولایتی و نقش وی در سیاست خارجی ایران پرداخته است. آنچه در زیر می خوانید متن این مقاله است:

مشاور مقام معظم رهبری نقش علنی رو به پیشرفتی در سیاست خارجی و سیاست های ایران ایفا می کند. آن هم پس از سال ها نقش آفرینی پشت صحنه در حلقه درونی حکومت.

ولایتی که در سال های 1981 تا 1997 وزیر امور خارجه ایران بوده و در رشته طب کودکان از دانشگاه جان هاپکینز فارغ التحصیل شده است، سال هاست که به عنوان مشاور سیاست خارجی و مرد مورد اعتماد مقام معظم رهبری فعالیت می کند. اما تحلیلگران ایرانی خاطرنشان می کنند که وی در ماه های اخیر وجه عمومی خود را ارتقاء داده است. وی در ماه جولای کنفرانس بیداری اسلامی را در تهران برگزار کرد، با رسانه ها به گفت و گو پرداخت، در خصوص مصالحه هسته ای و مذاکره برای یافتن راهکاری دیپلماتیک در خصوص پرونده هسته ای ایران سخن گفت و در عین حال به غرب در خصوص اقدام نظامی علیه حکومت بشار اسد، متحد ایران در سوریه هشدار داد.

در ماه جاری ایران اعلام کرد که مذاکرات خود با آرژانتین بر سر پرونده آمیا را آغاز کرده است. پرونده ای در خصوص انفجار مرکز یهودیان در بوینس آیرس (1994) که برخی مقامات انگشت اتهام خود را در این زمینه به سوی ایران نشانه رفتند، اما مقامات تهران ایران اتهام را رد کرده و در نهایت برای گفت و گو در این زمینه اعلام آمادگی کردند. پرونده ای که نام برخی مقامات شامل علی اکبر ولایتی نیز در آن به چشم می خورد.

اخیرا نیز ولایتی به عنوان یکی از طرف های ایرانی حاضر در مذاکرات پشت پرده ایران و آمریکا معرفی شده ، که البته مشاور مقام معظم رهبری این ادعا را تکذیب کرده است.

سید حسین موسویان، مذاکره کننده هسته ای اسبق ایران در این زمینه می گوید، تا آنجایی که من می دانم ولایتی هم اکنون در برخی مسائل سیاست خارجی دخیل است. وی در گفت و گو با المانتیور اظهار داشت که پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران تمامی امور با دقت و احتیاط خاصی انجام می شود.

اما نقش ولایتی در حالی پررنگ تر شده که به نظر می رسد تهران به دنبال تعدیل تنش های هسته ای خود با غرب است. تنش هایی که در ماه های اخیر پیامد دوچندانی بر اقتصاد جمهوری اسلامی داشته است.

از سوی دیگر با توجه به برخی انتقاد ها از سیاست خارجی محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران، نقش افرادی مانند ولایتی و کمال خرازی، وزیر امور خارجه سابق در هدایت کمیته مشاوره سیاست خارجی و ارتباط با مقامات خارجی و کارشناسان سیاسی، جدی تر شده است. همچنین علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران نیز تا حدودی در برقرار روابط رسمی و غیر رسمی با مقامات کنونی و سابق در کشورهای خارجی فعال است.

یاسمین عالم، یک تحلیلگر مستقل امور ایران در گفت و گو با المانیتور، اظهار داشت: اگر سال گذشته از من می پرسیدید که آیا ولایتی که نامزد با شانس بالا برای انتخابات ریاست جمهوری ایران است، می گفتم گمان نمی کنم . اما تحولات ماه ها اخیر موجب تغییر نگرش من شده است. به بیان دیگر باز کردن پرونده آمیا در حال حاضر از اهمیت زمانی ویژه ای برخوردار است. از سوی دیگر شاید ولایتی بخواهد یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری باشد یا در پرونده هسته ای اقدامی انجام دهد.

باوجود تمامی تکذیب هایی که در خصوص ادعای مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا و نقش ولایتی در آن مطرح می شود، ولایتی یک دیپلمات کارآزموده با مهارت های مذاکره ای است و تجربه زندگی در غرب را دارد. وی چهره ای دیپلماتیک است که می تواند ایران را از بن بست کنونی خارج کند.

به گفته عالم، ولایتی در آمریکا زندگی کرده و لحن گفت و گو با طرف غربی در مذاکرات دیپلماتیک بسیار حائز اهمیت است. همچنین در صورتی که مصالحه ای در پیش باشد ولایتی به عنوان چهره مورد اعتماد رهبری در آن نقش آفرینی می کند.

این درحالی است که ولایتی از برنامه های هسته ای ایران اطلاع دقیقی دارد و همچنان بیش از دیگران با قدرت در خصوص روابط ایران و آمریکا اظهار نظر می کند. زمانی که احمدی نژاد در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برای برقراری روابط با آمریکا ابراز تمایل کرد، این ولایتی بود که وی را مورد انتقاد قرار دارد و گفت در سیاست ایران در قبال آمریکا تغییری ایجاد نشده است.

المانیتور در ماه آگوست از احتمال کاندیداتوری ولایتی در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده ایران خبر داده بود. در این گزارش آمده بود که وی می تواند به تعدیل تنش ها با غرب و دور کردن گزینه نظامی کمک کند.

علی واعظ کارشناس امور ایران بر این باور است که تهران هم اکنون درک کرده که در گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه به علاوه آلمان) این در واقع آمریکا است که به علاوه اعضای دائم شورای امنیت شده نه آلمان . به گفته وی ایرانیان اکنون می دانند که بدون مذاکره مستقیم با آمریکا نمی توانند مشکل را حل کنند.

نشست فنی کارشناسان هسته ای گروه 1+5 در تاریخ 3 جولای در استانبول تنها نشستی بود که در آن گفت و گوی مستقیم بین طرف ایرانی و آمریکایی انجام شد. در این نشست گری سمور مدیر بخش هماهنگی امور منع اشاعه در کاخ سفید و رابرت اینهورن، نماینده کنترل تسلیحاتی وزارت امور خارجه آمریکا حضور داشتند.

این در حالی است که مقامات دولت آمریکا از ملاقات مذاکره کنندگان آمریکایی و ارتباط آنها با مذاکره کنندگان ایرانی اطلاع داشتند اما مذاکراتی فراتر از آن را تکذیب کردند .

یک مقام ایرانی ناشناس در مورد ملاقات های طرف ایرانی و آمریکایی اظهار داشت: سزار سمور، از بخش منع اشاعه کاخ سفید با یک دیپلمات ایرانی در ترکیه ملاقات داشته است. با این وجود کاخ سفید مذاکره اینهورن با ولایتی که پیش از این در المانیتور به آن پرداخته شده بود را تکذیب کرده است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10