ایران، برگ اروپایی ها در جدال با آمریکا

دیپلماسی ایرانی: درحالی که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل برای رایزنی با مقامات فرانسوی در مورد ایران به فرانسه سفر کرده است ایهود باراک، وزیر دفاع اسرائیل نیز در لندن به سر می برد. رایزنی های مقامات اسرائیلی با اروپاییان در شرایطی صورت می گیرد که «لوران فابیوس» وزیر خارجه فرانسه چند روز قبل گفته بودد که ایران در مسیر دستیابی به توانایی ساخت سلاح هسته ای تا نیمه سال 2013 است و هشدار داد که نباید به ایران اجازه دستیابی به ساخت سلاح هسته ای داده شود. در ارتباط با رویکرد اروپا به مسئله هسته ای ایران و احتمال مذاکرات ایران با آمریکا با دکتر سید جلال ساداتیان، تحلیلگر مسائل بین المللی و کاردار سابق ایران در بریتانیا گفتگویی داشتیم  که که در زیر می خوانید:

مقامات اسرائیل به اروپا سفر کرده اند تا با مقامات اروپا در مورد ایران رایزنی کنند. به نظر شما تا چه اندازه اروپا با اسرائیل در مورد رویکرد در قبال ایران همراه است؟

رایزنی های مقامات اسرائیل با اروپاییها در چارچوب تلاش این کشور برای موافقت غرب با یک حرکت تند و رویکرد جنگی در مقابل برنامه هسته ای ایران است. به عبارت دیگر اسرائیلی ها در مقطع کنونی دو هدف را دنبال می کنند؛ اول این که آنها با رای آوری مجدد باراک اوباما موافق نیستند و تلاش می کنند که میت رامنی در انتخابات آینده پیروز شود چرا که او را بیشتر در مسیر اهداف خود می دانند.  هدف دوم آنها این است که شرایط را به گونه ای به پیش ببرند که آنچه را که به عنوان خط قرمز در مورد برنامه هسته ای ایران و برای حفق امنیت خود تلقی می کنند، از سوی غرب پذیرفته شود و غرب هم با اسرائیل در مورد بازداشتن ایران از رسیدن به این خط قرمز همراهی کند. این خط قرمز چنانچه در سخنرانی نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل هم مطرح شد دستیابی به توانایی هسته ای است به نحوی که ایران در هر شرایطی که اراده کند بتواند بمب هسته ای بسازد. در حالی که برخی دیگر این خط قرمز را تصمیم ایران به ساخت سلاح های هسته ای می دانند. این تفاوت در موضع گیری های اوباما و رامنی نیز وجود دارد. اوباما تلاش می کند که ایران را از طریق تحریم ها مهار کند ولی میت رامنی و صهیونیست ها معتقدند که از این طریق ایران مهار نمی شود و باید از طریق رویکرد نظامی، برنامه هسته ای ایران را متوقف کنند. به نظر می رسد که هم دولت اوباما و هم اروپایی ها تمایلی به همراهی با اسرائیل در اتخاذ این رویکرد نظامی در قبال ایران ندارند و علی رغم حمایت هایی که از اسرائیل می کنند نمی خواهند مجددا درگیر جنگی در خاورمیانه شوند. آنها نگران این هستند که وارد جنگی ناخواسته شوند. یعنی اسرائیل بدون موافقت آنها به ایران حمله کند و عملا این کشورها را در عمل انجام شده قرار دهند. به همین دلیل چندی قبل، سرجان سایرز، رئیس ام آی 6، سازمان اطلاعت و امنیت خارجی بریتانیا، با سفر به اسرائیل به این کشور در مورد اقدام نظامی علیه ایران هشدار داده بود.

در روزها گذشته اخباری در مورد مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا منتشر شده بود، به نظر شما این سفرهای مقامات اسرائیلی به اروپا تا چه اندازه می تواند به این اخبار مربوط باشد؟ یعنی آیا ممکن است اسرائیل و اروپا از نزدیک شدن ایران و آمریکا نگران شده باشند؟

 به نظر نمی رسد خبری که نیویورک تایمز برای اولین بار منتشر کرد و مبتنی بر این بود که ایران و  آمریکا در مورد برقراری مذاکرات دوجانبه توافق کرده اند، مبنای صحیحی داشته باشد. درست است که آقای احمدی نژاد در سفر خود به نیویوک نیز از اعلام آمادگی ایران برای مذاکره با آمریکا سخن گفته بود ولی به نظر نمی رسد دولت احمدی نژاد در وضعیتی باشد که آمریکاییها به او اعتماد کنند و بخواهند با مذاکره با او امتیازی کسب کند که مثلا به درد انتخابات بخورد. یعنی شرایط با زمان و شایط انتخابات رونالد ریگان متفاوت است. همچنین در شرایطی کنونی بعید است از ناحیه رهبری هم کسی ماموریت مذاکره با امریکا را به دست آورده باشد. ولی در اینکه همواره کسانی مثل هوشنگ امیر احمدی در تلاش برای مطرح کردن خود به عنوان میانجی بین دو کشور بوده اند و مقامات هم خیلی راه آنها را نبسته اند تا شاید در یک شرایط مساعد به کار آیند، شکی نیست. به هر حال به نظر نمی رسد که این سفرها چندان به این اخبار مربوط باشد.

اخیرا موضع مقامات اروپایی در مورد برنامه هسته ای ایران تندتر شده است. به عنوان مثال «لوران فابیوس» وزیر خارجه فرانسه گفته که نباید به ایران اجازه دستیابی به ساخت سلاح هسته ای داده شود. آیا این موضع گیری ها می تواند به این معنی باشد که در حال حاضر اروپاییها با توافق دوجانبه ایران و آمریکا مخالف باشند؟ آیا اروپا و آمریکا در مورد ایران احساس رقابت می کنند؟

از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اروپا تلاش داشت و دارد که مانع استقرار حاکمیت مطلق امریکا بر جهان شود و حتی پیش از آن و در زمان حاکمیت گورباچف با طرح خانه مشترک اروپایی از ناحیه آلمان و تلاش برای نوعی وحدت با شوروی در آن زمان به دنبال نوعی رقابت در عین همکاری با امریکا بوده اند، اما حوادث افغانستان و عراق و همچنین بالکان به آنها اثبات نمود که نمی توانند همانند دوران پس از جنگ دوم جهانی به آمریکا تکیه کنند، بلکه باید مسئولیت بیشتری را بپذیرند و ایجاد اتحادیه اروپایی را شاید بتوان در همین راستا ارزیابی نمود. یکی از مهمترین نقاطی که رقابت اروپا و امریکا در آن جلوه گر بوده است منطقه خاورمیانه (با هر تعریفی که از خاورمیانه به دست دهیم) و بخصوص ایران بوده است که نقشی درخور در این سالها از خود ارائه کرده است.

پاسخ این سئوال تفصیل بیشتری را به لحاظ ارائه دلایل و شواهد می طلبد تا در لبنان و عراق و سوریه و منطقه خلیج فارس علائق کشورهای اروپایی بخصوص بریتانیا، فرانسه مورد ارزیابی قرار گیرد. هرچند در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نقش ایران به ظاهر برای غرب مثبت نبوده است، اما برای اروپایی ها غنیمت بوده، زیرا با کارت ایران در برابر اسقرار امریکا در این منطقه و حاکمیّت بلامنازع آن کشور بر جهان و بخصوص خاورمیانه، به خوبی بازی کردند و منافع مادی و حتی سیاسی و اقتصادی خود را تامین نمودند.

 سه موضوع برنامه هسته ای ایران، تروریسم و حقوق بشر همواره موضوعاتی بوده اند که محل مناقشه ایران و غرب بوده اند. در اولویت بندی این مسائل بین اروپا و آمریکا تفاوتی وجود دارد؟ آیا این تحلیل درست است که آمریکا به مسئله هسته ای بیشتر از نقض حقوق بشر توجه دارد؟ آیا در این مورد با اروپا اختلاف نظری ندارند؟

به نظر می رسد موارد گفته شده دغدغه و مسائل مورد علاقه اروپا هم هست و در تمامی موارد اروپا و امریکا و متحدان آنان موضعی مشترک داشته اند، کمااینکه در موضوع هسته ای ایران 5 +1  مواضعی هماهنگ را اتخاذ کردند، لیکن در اولویت موارد گفته شده به لحاظ شرایط داخلی اغلب کشورهای اروپایی، اهمیّت حقوق بشر از جایگاه بالاتری بر خوردار است؛ ضمن آنکه ایالات متحده به دلیل آنکه احساس مسئولیت بیشتری نسبت به امنیت اسرائیل به دلیل نقش بین المللی خویش قائل است، حساسیت بیشتری به موضوع هسته ای ایران نشان می دهد.

 در دوران اصلاحات طرف مذاکره ایران سه کشور اروپایی بودند و پس از آن به 1+5 تغییر یافت. به نظر شما تا چه اندازه این تغییر به نظر ایران بوده است؟

کاملا واضع بود و هست که اشتباه، نه تنها تاکتیکی، بلکه استراتژیک از ناحیه ایران سر زد که امریکا را مستقیم وارد صحنه نمود. شاید ارزیابی مسئولین این بود که با ورود امریکا، تصمیم گیری برای آنان سخت تر می شود و رقابت های بین گروهی مجموعه کشورها، ایران را مصونیت خواهد بخشید، اما شاهد بودیم که سرعت تصمیم سازی ها بیشتر شد و با اظهارات نسنجیده مقامات ایران پرونده هسته ای ایران امنیتی شد و به شورای امنیت رفت و با تصویب چند قطعنامه هماهنگی بیشتری در اعمال فشار به ایران نه تنها فیمابین غربی ها، بلکه حتی روسیه و چین و آنها به وجود آمد که نتیجه آن ایجاد تنگنای فعلی برای ایران شده است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16

انتشار اولیه : شنبه 13 آبان 1391 / بازانتشار : سه شنبه 16 آبان 1391