راه احیای روابط مصر با ایران از سوریه می گذرد

دیپلماسی ایرانی: نبیل العربی، وزیر امور خارجه سابق مصر در ماه مارس 2011 اعلام کرد، ایران دشمن مصر نیست و اضافه کرد، داشتن روابط دوستانه با تهران امری عادی است. این نقل قول مختصر مهر تاییدی بود بر اینکه مصر به دنبال تغییر رویکرد سابق دیپلماتیک خود با ایران است که در سه دهه گذشته می کوشید خود را از جمهوری اسلامی دور نگاهدارد.

با این حال این تعبیر از سخنان وی به اقدامی عملی تبدیل نشد. در آن زمان انفعال ایجاد شده در این زمینه به انجام نشدن اقداماتی از سوی پارلمان مصر ارتباط داده شد که در واقع وجود خارجی نداشت. از سوی دیگر این نقل قول ناقض این واقعیت نبود که همچنان برخی در ساختار حکومتی از آغوش گشودن مصر برای ایران ناراضی هستند. این دسته از مقامات به هزینه ها و منافع چنین تصمیمی اشاره می کنند.

البته پیش از انقلاب ماه ژانویه در مصر، حلقه های سیاسی مخالفت بسیار جدی تری نسبت به از سرگیری روابط دیپلماتیک با ایران نشان می دادند.

برخی از آنها با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی پس از معاهده کمپ دیوید ( 1978)  برای قطع روابط دیپلماتیک با مصر تصمیم گیری کرده بود، تاکید داشتند که تهران احیای روابط مشروط به این نکته است که تهران بپذیرد گام نخست در قطع روابط را برداشته است.

در مقابل در تهران نیز نگرش های متعددی در مورد رابطه با مصر وجود داشت. گروهی از تندرو ها مخالف هرگونه از سرگیری روابط با قاهره بودند مگر اینکه مصر توافقنامه خود را با مصر لغو کرده و از پیشنهاد ایران برای مقابله احتمالی با آمریکا و اسرائیل، حمایت کند. به بیان دیگر ایران از مصر می خواست مبنای سیاست خارجی خود را تغییر داده و  آن را با نمونه ایرانی جایگزین کند. ایده ای که قاهره با آن مخالف بود.

رویکرد دیگر از جانب اصلاح طلبان بود که به دنبال ترمیم روابط با مصر بدون پیش شرط بودند.

در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی، گفت و گوهایی بین ایران  و مصر از طریق میانجی ها ، چهره های روشنفکری و مذهبی در دو کشور انجام شد. اما این مذاکرات در سطح رسمی نبود. علاوه بر این گفت و گو های دشوار  و تکراری نتوانست بر موانع ایجاد شده از سوی تندروها به منظور جلوگیری از احیای روابط تهران و قاهره، غلبه کند.

در حقیقت دولت مصر تا پیش از انقلاب اخیر بنا بر دلایلی متعددی برای ترمیم روابط شکست خورده خود با ایران مشتاق نبود.

تغییر فرمول ها

با این حال قشر غیر رسمی مصر یا همان نخبگان موضع دیگری درباره روابط با ایران داشتند. موضع آنها بر مبنای برقراری روابط کامل با ایران بود چرا که این رویکرد را به نفع افزایش فشار بر اسرائیل و حمایت از مساله فلسطین می دانستند.

اما دلیل اصلی مخالفت مقامات رسمی مصر با برقراری روابط کامل با ایران، فشار آمریکا و اسرائیل بود.

پس از انقلاب مصر، روند های دیپلماتیک جدیدی در این کشور ظهور کرد. همچنین محمد مرسی، رئیس جمهور جدید مصر در حال تلاش برای احیای نقش موثر و با نفوذ کشورش در منطقه است.

مرسی به دنبال سرمایه گذاری در دستاورد های انقلاب در سطح منطقه ای و بین المللی است. در این راستا ترمیم روابط با ایران نیز یکی از رویکرد های مهم است که البته مرسی هنوز برای آن تصمیم گیری نکرده است.

مساله سوریه

اما آنچه قابل توجه به نظر می رسد این است که مرسی با همکاری ترکیه و عربستان، توانسته ایران را به عنوان بخشی از راهکار بحران سوریه معرفی کند. رویکردی که با دیدگاه بین المللی و منطقه ای در تضاد قرار دارد چرا که بنا بر ادعای آمریکا و متحدانش، ایران بخشی از بحران سوریه است.

ابتکار عمل مصر برای ایجاد گروه تماس با مشارکت ایران؛ مصر، ترکیه و عربستان سعودی به منظور خروج از بن بست سوریه از آنجا ناشی شد که این چهار کشور موثرترین نفوذ را در بحران سوریه دارند. اکنون مصر می گوید به دنبال ترغیب تهران برای حرکت در جهت راهکار صلح آمیز برای مساله سوریه است.

برخی بر این گمانند که مرسی در ابتکار گروه تماس به دنبال آن است که به تهران اطمینان دهد منافعش در سوریه پس از کناره گیری بشار اسد از قدرت، در معرض خطر قرار نمی گیرد.

با این وجود اینکه مصر توانایی سیاسی مجاب کردن ایران برای حمایت از رویکرد مد نظر خود در بحران سوریه را داشته باشد، موضوعی است که در ابهام قرار دارد.

در همین زمینه نقل قولی از یکی از مشاوران مرسی وجود دارد که گفته است در صورتی که ایران در مورد سوریه با رویکرد مصر همراه شود، آنگاه امکان از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک بین تهران و قاهره وجود خواهد داشت. همچنین نقش آفرینی مصر به عنوان میانجی بین ایران و کشور های عرب حوزه خلیج فارس نیز از دیگر پیشنهاد های مطرح شده در این زمینه است.

منبع: المانیتور

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10