کالبدشکافی «میانجیگری»

شرق: ایران و سوریه طی سال‌های گذشته، مناسبات قابل توجهی داشته‌اند. اکنون نیز روابط تهران و دمشق بر مبنای منافع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی متقابل، از عمق و گستره ویژه‌ای برخوردار است. در این میان؛ تحولاتی در سوریه رخ داده که جمهوری اسلامی ایران به دلایل اعتقادی و اهداف انقلاب اسلامی، نمی‌تواند نسبت به این تحولات، بی‌اعتنا بماند. در 16 ماه گذشته، هزاران سوری در کشمکش‌های سیاسی به قتل رسیده‌اند. دولت سوریه، معارضان را به استفاده از سلاح و ارتکاب قتل غیرنظامیان متهم می‌کند و متقابلا، معارضان هم دولت را به قتل غیرنظامیان با هدف ایجاد ارعاب و مهار اعتراضات متهم می‌کند. به نظر می‌رسد؛ هر دو طرف منازعه در رخدادهای ناخوشایند اخیر سوریه با درصدهای متفاوتی مقصر هستند، در نتیجه باید عملکرد دو طرف منازعه را ارزیابی و به دور از هرگونه ملاحظه‌ای؛ هر کدام را متناسب با تقصیرشان، مورد توجه قرار داد. نکته دیگر این است که سوری‌ها در جبهه مقاومت ضدصهیونیستی قرار دارند. این کشور همواره از نیروی مقاومت در لبنان و فلسطین حمایت کرده و بی‌شک این موضع، قابل احترام است؛ اما این نکته نیز نباید مانع از آن شود در ارزیابی کارنامه دولت سوریه؛ بر قصور و تقصیر احتمالی در نحوه برخورد با معارضان؛ اغماض بیش از حد کرد. در واقع؛ هم‌پیمانی ایران و سوریه؛ علیه رژیم صهیونیستی نباید سبب شود تا از عملکرد ناپسند احتمالی آن انتقاد نشود. زیرا مناسبات دولت‌ها هر قدر هم که خوب باشد؛ مجوزی برای نادیده گرفتن حق ملت‌ها نیست. تاکنون؛ تعداد زیادی سوری کشته شده‌اند و چنین رخدادی که با مبانی مذهبی؛ انقلابی و حقوق بشری در منافات است؛ نمی‌تواند با سکوت و موضع انفعالی بدرقه شود. به ویژه آنکه چشم‌انداز روشنی برای پایان این مناقشات موجود نیست و افزایش تعداد قربانیان، فرضی دور از ذهن محسوب نمی‌شود. بنابراین، بازنگری تهران در حوزه موضع‌گیری پیرامون تحولات سوریه؛ اقدامی سنجیده و در چارچوب منافع ملی است که باید از آن استقبال کرد و به انتظار نتایج ایفای نقش میانجی ایران در بحران سوریه باقی ماند. از منظر جهانی؛ با وجود حمایت چین و روسیه که البته روند نزولی را طی می‌کند؛ اسد در عرصه دیپلماسی و افکار عمومی جهانی از موقعیت مناسبی برخوردار نیست و صف‌بندی بین‌المللی نیرومندی علیه این کشور شکل گرفته است، به نحوی که شاید بتوان به جرات گفت پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، جهان با چنین منازعه گسترده‌ای به‌خصوص از منظر رویارویی قدرت‌های بزرگ مواجه نبوده است. بنابراین؛ برای پیشگیری از وقوع جنگ احتمالی پردامنه، شایسته است که بحران سوریه، با راهکارهای دیپلماتیک حل و فصل شود. مطمئنا جمهوری اسلامی ایران در این میان می‌تواند نقش تاثیر‌گذاری داشته باشد. اما طرفین منازعه و حامیان خارجی آنان، اگر به هر دلیلی از راهکارهای میانجیگری و دیپلماتیک استقبال نکنند، آنگاه باید منتظر رخدادی شبیه بحران بالکان باشیم، جنگی سخت و نفسگیر و همراه با احتمال تجزیه سوریه.
* سفیر اسبق ایران در لبنان