گزارش آمانو مشروعیت طرح در سازمان ملل ندارد
روزنامه اعتماد- حرکت‌های زیگزاگی روسیه در مواجهه با برنامه هسته‌یی ایران سابقه داشته است. روس‌ها از برنامه هسته‌یی ایران تا جایی حمایت می‌کنند که در چارچوب سیاست‌های آنها و نفع اقتصادیشان باشد. کیهان برزگر، رییس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با بیان این مطلب تاکید می‌کند «البته علایم نشان می‌دهد که کشورهایی نظیر روسیه موافق با تشدید تحریم‌ها علیه ایران نیستند و البته گزارش آمانو هم مشروعیت لازم برای طرح در شورای امنیت سازمان ملل را ندارد و شاید یکی از دلایل طرح اتهام ترور این بود که بر سرعت طرح پرونده ایران در شورای امنیت اضافه کند که البته موفقیتی نیز در دستیابی به آن نداشتند.»
ارزیابی شما از روندی که روس‌ها در برنامه هسته‌یی ایران در پیش گرفته‌اند، چیست؟ ما شاهد بودیم که روس‌ها برخلاف رویه گذشته خود بیانیه شدید‌اللحنی را علیه مسوولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر کرده و مقامات آژانس را متهم به سیاسی‌کاری کردند. از سمت دیگر شاهد سفر آقای باقری به روسیه و رایزنی در رابطه با نحوه اجرای طرح گام به گام هستیم. با توجه به مباحث فوق این‌طور استنباط می‌شود که ایران و روسیه وارد یک بده و بستان سیاسی شده‌اند؟
رفتار جدید روسیه در درجه نخست ناشی از تحولاتی است که در منطقه و در جهان عرب رخ داده است. این تحولات بویژه در سوریه به نوعی زنگ خطر را برای روس‌ها به صدا درآورده است که توازن قدرت در منطقه به ضرر آنها در حال شکل‌گیری است. تحولات جدید جهان عرب موجب شده است که نوعی به هم ریختگی در توازن قوای منطقه به وجود آید و روس‌ها در تلاش هستند که از آن جلوگیری کنند. درست است که روس‌ها در قطعنامه 1929 تحریم علیه ایران با امریکا هماهنگ شدند اما نهایت حمایت روسیه از طرح‌های غرب نیز حد و مرزی دارد. صحیح است که روسیه هنگام تصویب این قطعنامه به آن رای مثبت داد اما در فردای تصویب طرح کشورهای غربی در اعمال تحریم‌های یکجانبه علیه ایران، راه متفاوتی از روسیه را در پیش گرفتند. روسیه با کشورهای غربی همراه نشد و به اعتقاد من به دنبال فرصتی بود تا مجددا به جایگاه خود در مذاکرات هسته‌یی ایران بازگردد. روس‌ها در سال‌های گذشته حضور کمرنگی در منطقه خاورمیانه داشتند اما پرونده هسته‌یی ایران موجب شد تا روس‌ها از این فرصت استفاده کنند و به جایگاه خود بازگردند. به هر حال روس‌ها خواهان حفظ ثبات در منطقه خاورمیانه هستند چراکه این منطقه به مرزهای روسیه نزدیک است. مداخله خارجی و به هر شکلی از جمله مداخله نظامی ناتو برخلاف منافع علاقه‌مندی و امنیت ملی روس‌ها است و آن را به نوعی در راستای بحرانی‌تر شدن تنش‌ها می‌دانند. برهمین اساس روسیه به این نتیجه رسیده است که خود وارد صحنه شود و اجازه ندهد که این مساله از وضع فعلی آن بغرنج‌تر شود.
دلیل دیگری نیز در اعلام حمایت روس‌ها از برنامه هسته‌یی ایران وجود دارد؟
نزدیکی مواضع ایران و روسیه در بحران سوریه نیز مزید بر علت است. این دو کشور هر دو با هرگونه مداخله خارجی مخالف هستند چراکه به لحاظ ژئوپولتیک معتقدند که این مساله منجر به افزایش حضور غرب در منطقه می‌شود. اساسا حضور غربی‌ها در منطقه مورد موافقت بازیگرانی مانند ترکیه و ایران نیست. ممکن است این کشورها خود با یکدیگر رقیب باشند اما درباره حضور غرب در منطقه خاورمیانه مطمئنا با یکدیگر هم‌رای و هم‌نظر هستند. دیگر اینکه موضعگیری جدید روسیه به نوعی مقابله با یکجانبه‌گرایی امریکایی‌ها هم است. روسیه ممکن است در چارچوب به اصطلاح مسوولیت جهانی خود همگام با امریکا شود اما قطعا با یکجانبه‌گرایی ایالات متحده در منطقه مخالف است. علاوه بر این روس‌ها پیش از انتشار گزارش آژانس نیز نسبت به ارایه این گزارش هشدار داده بودند چرا که اساسا آن را فاقد اطلاعات جدید و یک گزارش سیاسی قلمداد می‌کنند که تنها بر تنش‌های موجود می‌افزاید. گزارش آمانو برخلاف نظر و خواسته روسیه یعنی یکی از اعضای دایم شورای امنیت منتشر شد و برای مسوولان این کشور بسیار هشدار‌دهنده تلقی می‌شود. برخورد صریح روس‌ها با گزارش آژانس نشان می‌دهد که روس‌ها نگران آن هستند که یکجانبه‌گرایی غرب نقش آنها را در منطقه به‌ویژه معادلات هسته‌یی به نوعی به انزوا و چالش بکشاند. اما در نهایت باید توجه داشت که روس‌ها به دنبال منافع خودشان هستند.
بازیگری روس‌ها در مذاکرات هسته‌یی و نفع اقتصادی آنها در معادلات هسته‌یی هم موضوع دیگری است که روسیه را به ایران نزدیک کرده است. به هر حال باید توجه داشت که روس‌ها به دنبال منافع خودشان هستند وباید توجه داشت که روسیه از برنامه‌های هسته‌یی ایران تا زمانی که در راستای خواسته‌ها و منافع‌اش باشد حمایت می‌کند. روسیه همچنان خواستار حفظ انحصاری بازار هسته‌یی ایران است. پیش از این نقش روس‌ها با ورود پر رنگ غرب به برنامه هسته‌یی ایران و اتخاذ قطعنامه 1929 به گونه‌یی تضعیف شده بود. روس‌ها به گونه‌یی خواهان حفظ جایگاه مناسب خود بودند به همین جهت هم طرح «گام به گام» را ارایه کردند و طرح مجدد این طرح در این روزها نیز براساس مباحثی که به آنها اشاره شد صورت پذیرفته است. این طرح بحث تحریم‌های ایران را کمرنگ می‌کند و ایران نیز در مقابل برای کاهش دغدغه‌های جهانی گام‌هایی را بر می‌دارد.
در نهایت نیزباید گفت که تحولات خاورمیانه و انقلاب‌های جهان عرب موجب شده است که توازن قدرت در منطقه به نوعی به نفع غرب به چالش کشیده شود. اما مباحث پیرامون پرونده هسته‌یی ایران موجب شد روس‌ها مجددا دست به کار شوند و اجازه ندهند تا این توازن به ضرر آنها به هم بخورد. بنابراین حضور روس‌ها در پرونده هسته‌یی ایران و نزدیکی روسیه به ایران به دلیل 3 موضوعی است که به آنها اشاره شد.
با توجه به مباحثی که شما به آنها اشاره کردید و همین‌طور رویکرد گذشته روس‌ها در پرونده هسته‌یی ایران که گاهی به ایران نزدیک می‌شدند و زمانی از موضع غرب حمایت می‌کردند آیا باید مجددا به مسکو اعتماد کرد؟ این واهمه وجود دارد که با وجود حمایت تلویحی روسیه از ایران در این مقطع زمانی ما در آینده شاهد موضعگیری منفی آنها علیه پرونده هسته‌یی کشورمان باشیم؟
روسیه بازیگری منفعت‌محور است که به دنبال منافع خود است. این امر کاملا محرز است و خود روس‌ها نیز هیچگاه آن را نفی نکرده‌اند. روسیه گاهی منافع خود را در این می‌بیند که تنها با غرب هماهنگ شود اما زمانی که بدانند این نقش‌آفرینی به نفع آنها تمام نمی‌شود مجددا از موضع ایران حمایت می‌کنند. این موضوع سابقه تاریخی نیز دارد. اگر به روند مذاکرات برنامه هسته‌یی ایران از سال 2002 دقیق شوید ملاحظه می‌کنید که حرکت‌های زیگزاگی روسیه در مواجهه با برنامه هسته‌یی ایران سابقه داشته است. روس‌ها از برنامه هسته‌یی ایران تا جایی حمایت می‌کنند که در چارچوب سیاست‌های آنها و نفع اقتصادیشان باشد.
براین اساس و با توجه به مباحث مذکور ایران توانسته است با جلب حمایت روس‌ها از بحرانی‌تر شدن پرونده هسته‌یی خود جلوگیری کند و این بردی برای مقامات کشورمان تلقی می‌شود.
تحولات منطقه موجب شده است که روس‌ها بطور جدی‌تر وارد معادلات هسته‌یی ایران شوند و در شرایط فعلی بازیگری روسیه مزایایی برای ایران خواهد داشت. نباید نقش و بازیگری استراتژیک روسیه در شرایط حساس را دست کم گرفت که بردی برای ما تلقی می‌شود. البته ورود روسیه به پرونده هسته‌یی ایران موجب زنده شدن طرح گام به گام نیز می‌شود و در این فضا ایران می‌تواند شانس بیشتری برای طرح خواسته‌های خود داشته باشد و از فشارهای موجود کم کند. همیشه برای ایران خوب است که راه دیپلماسی باز بماند. حال از سوی هر طرف در گیر که باشد.
قرار است در دسامبر نشستی با حضور همپیمانان امریکا و اعضای گروه 1+5 برای بررسی مباحث پیرامون پرونده هسته‌یی ایران برگزار شود. خانم کلینتون از این کشورها دعوت کرده است که برای بررسی تشدید تحریم‌های ایران گردهم آیند. به اعتقاد شما روس‌ها با خواسته امریکایی‌ها موافقت خواهند کرد؟
نفع روسیه در این نیست که تحریم‌های بیشتری علیه ایران اعمال شود. مساله تحریم‌ها علیه ایران صرفا جنبه اقتصادی ندارد بلکه جنبه‌های سیاسی و امنیتی و استراتژیک و توازن دفاعی هم برای روسیه دارد.
امکان دارد با طرح تشدید تحریم‌ها در شورای امنیت، روس‌ها آن را وتو کنند؟
روسیه در این مقطع زمانی مخالف تحریم‌های بیشتر است و این موضوع را مقامات روسیه به عناوین مختلف اعلام کرده‌اند، بنابراین سیاست روسیه در این مقطع زمانی ادامه تحریم‌ها علیه ایران نیست. نزدیک شدن روسیه به ایران 2 جنبه دارد؛ ابتدا تحولات منطقه‌یی و توازن قوای منطقه که روسیه خواهان حفظ آن است و دیگری حضور مجدد روسیه در مذاکرات هسته‌یی ایران. در اوضاع و احوال فعلی به نفع روسیه است که تحریم‌های ایران تشدید نشود. درباره وتو کردن هم باید دید که نفع روسیه در آن مقطع زمانی چیست.
دیدگاه جنابعالی در رابطه با گزارش اخیر آمانو چیست؟ مدیرکل آژانس قول داده بود که در این گزارش به ابعاد نظامی برنامه‌های هسته‌یی ایران اشاره کند اما تحلیلگران معتقدند گزارش اخیر آمانو تنها بر پایه حدسیات و گمانه‌زنی‌ها نوشته شده است؟
تحلیل‌هایی که بعد از گزارش اخیر آمانو منتشر شده است اکثرا انتقادی است و اساسا این گزارش را تضعیف می‌کنند. البته قابل انتظار هم بود. از یک تا دو ماه پیش از انتشار گزارش آمانو رسانه‌های غربی جوسازی‌های خود را آغاز کرده بودند اما با انتشار این گزارش تمامی فشارهای تبلیغاتی که علیه ایران به راه انداخته بودند فروکش کرده است. این امر نشان می‌دهد که این گزارش قوت لازم را نداشت و اساس این گزارش زیر سوال رفته است. واکنش کشورهای جنبش عدم تعهد، روسیه و چین در انتقاد از این گزارش نتیجه آن است و موجب می‌شود که غرب نتواند طبق انتظارات خود به دنبال تشدید تحریم‌ها علیه ایران رود. ایجاد اجماع در این مقطع کار راحتی نیست.
بنابراین طرح پرونده ایران در شورای امنیت منتفی است؟
این امر بستگی به مواضع روسیه و چین دارد. علایم نشان می‌دهند که این کشورها نیز موافق با تشدید تحریم‌ها علیه ایران نیستند و البته گزارش آمانو هم مشروعیت لازم برای طرح در شورای امنیت سازمان ملل را ندارد و شاید یکی از دلایل طرح اتهام ترور سفیر عربستان در واشنگتن هم این بود که بر سرعت طرح پرونده ایران در شورای امنیت اضافه کند که البته با وجود انسجام داخلی در کشور در مخالفت با آن، این طرح نقش بر آب شد. برنامه هسته‌یی ایران مبتنی بر جنبه صلح‌آمیز است، بنابراین کشورهایی نظیر امریکا تلاش می‌کنند با مانور بر سناریوهای دیگر به بحرانی‌تر شدن این قضیه کمک کنند.
نظر شما :