بین صالحی و داوود اوغلو چه گذشت؟

دیپلماسی ایرانی: در تنگنا و سختی است که می توان دوستان واقعی را شناخت. ولی از آنجا که عرصه سیاست عرصه سیال و متغیری است هیچ کس روی دیگری به عنوان دوست ثابت و مادام العمر حساب نمی کند. البته حساب کمونیست ها و ایدئولوژیست ها از بقیه جداست که یک نخ تسبیح عقیدتی دارند و دست کم با تقابل با یک دشمن مشترک به یکدیگر وصل می شوند و از روی دست هم کپی می کنند و خودروها و محصولات نامرغوب یکدیگر را از هم می خرند و دست هم را می گیرند و مشت گره می کنند و هویت و عزتی خارج از حیطه های رئالیستیک و ملموس برای خویش می تراشند.

اما تهران و آنکارا از دو جنس کاملا متفاوت اند. تهران می تواند دوست مادام العمری مثل سوریه بشار اسد داشته باشد ولی تجانسی با ترکیه ندارد و از همین رو مناسباتش با ترکیه قابل ارتقا به روابط استراتژیک نبوده و هیچ گاه هر دو کشور نتوانسته اند روی دیگری به عنوان یک متحد حساب باز کنند. ترکیه از هر جهت به اروپا و امریکا نزدیک تر است. چه از حیث روند پیشرفت و توسعه اقتصادی، چه از حیث نگاه به آزادی و دموکراسی و چه از جنبه روابط با کشورهای منطقه و نوع نفوذ در آن.

رقابت و نفوذ ایران در منطقه بیش از هر چیز تحت تاثیر عربستان قرار دارد. حتی حضور کشورهای فرامنطقه ای نیز سبب نشده است تا تهران به آنها به چشم رقیبان ثابت در منطقه نگاه کند. ایران تمام هم و غم خود را برای بسط نفوذ سیاسی در خارج اطرافش بکار بسته تا جبهه عربی تحت هدایت عربستان را تحت الشعاع قرار دهد. بعد از تشکیل دولتی نزدیک به ایران در عراق، حالا سقوط حسنی مبارک است که تن سعودی ها را لرزانده و معبر را برای ایران گشوده است. البته هنوز مجال چندانی برای ظهور و بروز در این میدان عاید نشده و اعراب همراه با غرب کوشیده اند مانع تاثیرگذاری سریع ایران در کشورهای تحول یافته شوند. از سوی دیگر ادامه ناارامی ها در سوریه مشغله کافی را برای تهران به وجود آورده و می بایست بیش از هر چیز توجهش را معطوف این نقطه جغرافیایی و حفظ جغرافیای سیاسی تحت نفوذ خود کند.

اما تهران و آنکارا در هنگامه جنبش ها و انقلاب های منطقه، دو مسیر متفاوت را در پیش گرفته اند. ترکیه به راه غرب می رود که مطلوبش استقرار نظام های دموکراتیک هماهنگ با تمایلات غربی است ولی تهران در نظر و عمل – و همان گونه که در جریان کنفرانس های بیداری اسلامی و فلسطین تاکید کرد - نشان داد که در وهله اول خواهان تقویت جبهه مقاومت و تشکیل جنبش های ضد غربی است و به هیچ رو توافقی با نگرش ترک ها و اتحادیه عرب و سایرین در این زمینه ندارد.

از سوی دیگر ترکیه طی توافق با ناتو، پذیرفت که سامانه دفاع موشکی این سازمان را در خاک کشورش مستقر کند. این توافق همزمان شد با قطع امید تهران از دریافت سامانه موشکی اس 300 از روسیه و همین مسئله سردی روابط میان تهران و آنکارا را دوچندان کرد. بگومگوی بی نتیجه ای میان دو طرف ردوبدل شد تا اینکه علی اکبر صالحی در زمانه طرح اتهامات جدید امریکا علیه ایران عازم ترکیه شد. بیشتر حدس ها حاکی از آن بود که این سفر در ارتباط با همین اتهامات تروریستی باشد اما مقارن با سفر، تبادل آتش میان کردها و ترک ها و سپس حمله ارتش ترکیه به محل استقرار گروه پ ک ک این گمانه را ایجاد کرد که دو طرف در این زمینه نیز مذاکرات جدی داشته اند.

اکنون خبرگزاری ها گزارش داده اند که در جریان گفتگو میان وزیران خارجه ایران و ترکیه، داوود اوغلو خواسته است تا ایران در موضوع طراحی ترور سفیر عربستان با واشنگتن همکاری کند. او پس از دیدار با علی اکبر صالحی به خبرگزاری آناتولیا گفت: "توصیه ما به همسایه‌مان ایران این است که مدارک و شواهد امریکا را جدی بگیرد و به گونه‌ای شفاف به پروسه قانونی کمک کند. البته من این موضوع را به وزیر خارجه ایران اعلام کرده‌ام."

همچنین برخی منابع ترک نوشته اند که تهران و آنکارا – پیش از سفر صالحی - بر سر نصب سامانه سپر موشکی ناتو در خاک ترکیه به تفاهم رسیده اند. البته سخنگوی وزارت خارجه ایران این موضوع را رد کرده و گفته است: "مواضع ما در این باره صریح و روشن است و این موضوع را با برادران ترکیه ای به طور مستمر مطرح و پیگیری می کنیم."

تردیدی نیست که ایران از این اتفاق خوشنود نیست و یکی از دلایل تیره و محدود شدن روابط دو طرف، همین موضوع سپر دفاع موشکی است. تصمیم آنکارا برای استقرار این سامانه یک پیروزی نظامی و سیاسی برای واشنگتن نیز به شمار می رود و نشان می دهد که ترکیه در همکاری اش با ناتو متعهد است.

سینان اولگن یکی از دیپلمات های سابق ترکیه به رادیو آزادی گفته است: "اظهاراتی که از تهران شنیده می شود به وضوح نشان می دهد که تنش میان آنکارا و تهران در حال افزایش است و اختلافی ذاتی بین ترکیه و ایران وجود دارد. این تنش به خاطر به دست آوردن نفوذی است که این کشورها می خواهند در منطقه داشته باشند."