هراس ایران از بازار نفت

دیپلماسی ایرانی: تحولات اقتصادی و سیاسی در خاورمیانه همچنان ادامه دارد. تحولاتی که تعریف جدیدی از جهان عرب و مردمانش در اختیار جهانیان قرار داد و البته تعریف جدیدی از سیاست‌های دیگران در قبال دولتمردان جدید این منطقه را می‌طلبد. تایم در تازه ترین نگاه خود به تحولات جاری در خاورمیانه می‌نویسد: شاید ایران از آنچه که در خاورمیانه می‌گذرد نفع سیاسی قابل توجهی را از آن خود کرده باشد اما آیا این منفعت‌های سیاسی با منافع اقتصادی هم همخوانی دارد. از کار برکنار شدن دیکتاتورهایی که زمانی رفیق گرمابه و گلستان آقایان در واشنگتن بودند به مذاق ایرانی‌ها خوش آمده است. اما سوال اینجاست که آیا در بخش نفت هم ایران متحمل همین منفعت‌های یکطرفه شده است؟

ایران دومین تولید کننده نفت در اوپک است. با این همه اعراب حاضر در این نهاد نفتی ایران را نگران کرده اند. این اوپک است که کف و سقف نفت تولیدی هرکدام از اعضا را مشخص می‌کند. در شرایطی که اعضای عرب حاضر در این نهاد برای جبران پررنگ شدن نقش ایران در منطقه به دنبال تلافی در حوز اقتصادی باشند، بی شک عرصه بر ایرانی‌ها تنگ خواهد شد. عربستان سعودی که سابقه خصومتش با ایران بر هیچ کس پوشیده نیست در حال حاضر دست بالا در معادلات نفتی اوپک را در اختیار دارد. عراق هم که در مواجهه با ایران در حوزه نفتی همواره جامه رقیب را بر تن داشته اندک اندک به دلیل پیشرفت در حوزه استخراج نفت بر میزان صادرات خود می‌افزاید.

تایم به نقل از یک منبع نزدیک به دولت ایران که نام خود را افشا نمی‌کند، می‌نویسد: زمانی که با دولتمردان در نشست‌های خصوصی آنها نشست و برخواست می‌کنیم می‌توانیم این دلهره را احساس کنیم. اکنون که عراق افزایش تولید نفت خود را اعلام کرده دیگر نگرانی ایرانی‌ها هم عیان شده است. این احتمال وجود دارد که جایگاه ایران در اوپک به دلیل افزایش تولید نفت عراق دستخوش تحولات ناخوشایند شود.

سال گشته میلادی در برخی رسانه‌های بین المللی شنیدیم و خواندیم که صنعت نفت ایران به دلیل پاره ای از تحریم‌ها، مشتریان ثابت خود را از دست داده است. از زمانی که جمهوری اسلامی‌ ایران به دلیل آغاز دور جدید تحریم‌ها در حوزه اقتصادی متحمل سختی شد، بیشترین امید دولتمردان به افزایش تولین نفت و جبران کمبود بوجه ناشی از تحریم‌ها بود. عراق که از سال 2003 میلادی با حمله ایالات متحده و متحدانش در حوزه نفتی دچار نقصان و کمبود کار شده بود اندک اندک جایگاه خود را باز می‌یابد. با وجود آنکه عراق در حال حاضر از سیستم محاسبه اوپک خارج است، با این همه نگرانی‌های ایران بی بهانه نیست.

عراق رقیب سنتی ایران در حوزه نفتی است و نگرانی از آغاز این رقابت عرصه را بر ایرانی‌ها تنگ کرده است. برخی تحلیل‌گران ادعا می‌کنند که ایران می‌تواند از نفوذ سیاسی خود بر عراقی که اکثریت آن را شیعیان تشکیل داده اند استفاده کند اما بسیار بعید به نظر می‌رسد که بغداد پس از صدام حسین در حوزه اقتصادی بله قربان گوی ایران باشد.

ناآرامی‌ها در خاورمیانه منجر به افزایش بهای نفت شد به گونه ای که قیمت نفت خام در هر بشکه به 100 دلار رسید. این مساله در کلام و دو دو تا چهار تای اقتصادی به نوعی به نفع تهران تمام شد. ایران برای عبور از بحارن اقتصادی ناشی از تحریم‌ها به بهای نفت در هر بشکه نود دلار نیاز داشت که افزایش آن تا رقم صد دلار در نهایت باز به نفع ایرانی‌ها تمام شد. با این همه آمار و ارقام نشان می‌دهد که با وجود این افزایش بها، ایرانی‌ها بر خلاف دیگر اعضای اوپک که برای بالا بردن سود خالص خود بر میزان تولید نفت افزودند بر رقم استخراج اضافه نکردند و دلیل آن را هم هزینه بالای صادرات آن اعلام کردند.

ایرانی‌ها به ذخیره نفت عادت دارند. به عنون مثال در ماه دسامبر به شکل سنتی میزان خرید نفت کاهش می‌یابد و دلیل آن هم ممانعت مشتریان از خرید به دلیل مالیات بالا است. در یک سال گذشته، ایران رقم قابل توجهی از نفت خام را ذخیره کرده است. این کشور در حال حاضر در انبارها و تانکرهای مخصوص خود در خلیج فارس بیش از 20 میلیون بشکه نفت خام دارد. گرچه نفت ایران در زمره اقلامی ‌نیست که نام آن در لیست تحریم‌های بین المللی باشد اما این تحریم‌ها و ممانعت شرکت‌ها از بیمه کردن صادرات ایرانی ایرانی‌ها را گرفتار کرده است. در حالی که اوپک سقف تولیدات نفتی خود را به شدت افزایش داده است، بسیاری از مشتریان ایران که عمدتا از کمپانی‌های کوچک و از کشورهایی مانند پاکستان بودند، یا قراردادهای خود با تهران را معطل نگاه داشته اند و یا آنها را به کلی لغو کرده اند.

تایم در پایان می‌نویسد: مشکلات نفتی در حالی مقابل ایران قد علم کرده اند که دولتمردان ایرانی طرح کاهش یارانه‌ها را عملی کرده و قصد داشتند بر رونق اقتصادی کشور بیفزایند.