دو سنگ پیش‌روی مذاکره‌کنندگان هسته‌ای

دیپلماسی ایرانی: آتش بس در شهر حلب سوریه هدف نخست استفان دو میستورا، نماینده سازمان ملل در امور سوریه است. او اول از همه این پیشنهاد را به شورای امنیت داد و آنها نیز با این پیشنهاد موافقت کردند. سپس با این پیشنهاد به سوریه رفت و با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه برای بررسی آن به گفت وگو نشست. و الآن در حال رفت وآمد به پایتخت های عربی و منطقه ای و بین المللی درگیر با سوریه و منطقه برای رفع چالش های موجود در برابر آن است. اما سوالی که در این جا مطرح می شود این است که آیا قبول آتش بس در حلب توسط بشار اسد جدی است یا این بار هم مانور سیاسی در کار است؟ به دنبال این سوال، سوال دیگری نیز مطرح می شود: آیا جمهوری اسلامی ایران که در حال حاضر نخستین هم پیمان بشار اسد در جهان است، او را تشویق می کند که پیشنهاد دومیستورا را بپذیرد؟

یک پژوهشگر امریکایی که روابط کشورش با سوریه و منطقه را از نزدیک دنبال می کند، در این باره می گوید: «نمی دانیم آیا واقعا رئیس جمهوری سوریه به دنبال آتش بس در حلب است یا خیر. اما اگر این پیشنهاد را بپذیرد به نفعش است. باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا بعد از گفت وگوهای موفق با مخالفان سوری دائما گفته است که اسد و افراد پیرامون او باید حتما بروند. اما هم زمان این را هم گفته است که کشورش هیچ گاه به سراغ جنگ مسقیم با اسد نخواهد رفت. او همچنان بر حل سیاسی مساله از طریق مذاکره اصرار دارد و می گوید هر چه سریع تر این هدف تحقق یابد خون های کمتری ریخته خواهند شد.»

او در پاسخ به این سوال که اگر مذاکرات یا تلاش ها راه به جایی نبرند و درگیری ها در حلب متوقف نشوند، آن گاه چه خواهد شد، آیا می توان انتظار نتیجه ایجابی داشت؟ می گوید: «اگر چنین اتفاقی بیفتد، کسی بر اسد و افراد پیرامونش تحمیل نخواهد کرد که قدرت را ترک کنند. به عبارت دیگر هیچ کس نمی تواند آنها را مجبور کند که قدرت را به زور واگذار کنند، به دلایل داخلی و منطقه ای که همه از آن خبر دارند. اما اگر پیشرفت روشن اما کند باشد، "رفتن او به خانه" آن طور که دشمنانش تصور می کنند هم سریع نخواهد بود. باید محاسباتی صورت بگیرد و توافقی حاصل شود و به اجرا در آید و قبل از هر چیز انتخابات سراسری مجلس برگزار شود.»

او در پاسخ به این سوال که آیا آتش بس به سود ایران خواهد بود، می گوید: «بله، اگر بعد از این آتش بس مذاکرات آغاز شوند این مذاکرات به سود ایران خواهد بود. چرا که باراک اوباما از بشار اسد نخواهد خواست که قدرت را واگذار کند، همان طور که در مذاکرات با ایران نیز شرطی درباره طرح های ایران یا پرونده هسته ای اش نگذاشت. در حالی که ایران خوب می داند که نگرش امریکا و متحدانش کنار رفتن بشار اسد از قدرت و حکومت است. برای همین حتی یک روز هم نشد که اوباما خواستار قطع حمایت از حزب الله شود، جریان شیعی لبنانی که با هویت و ایدئولوژی ایرانی در لبنان فعالیت می کند و از سوی تهران حمایت مالی و آموزشی و تسلیحاتی می شود. حزب الله در دفاع از اسد وارد خاک سوریه شد و به دفاع از او و دیگر مسائل پرداخت. در حالی که ایرانی ها خوب می دانند که امریکا و اوباما و دیگر امریکایی ها ترجیح می دهند که اسد و مجموعه او در قدرت نباشند و مبارزان حزب الله خاک سوریه را ترک کنند. هر دوی اینها برگه های برنده در دست تهران هستند. ایران می تواند به طور کامل این دو برگ برنده را واگذار کند یا در صورتی که ببیند موقعیتش در مذاکرات به ویژه با امریکا تقویت می شود یکی را حفظ کند و دیگری را واگذار کند و با استفاده از آنها به حلی با شرایطی بهتر بر سر پرونده هسته ای اش برسد.»  

او درباره مذاکرات ایران با 1+5 نیز می گوید: «همان طور که همه می دانند، مذاکرات ادامه دارد، اما زمانی آن محدود است و چند روز دیگر (24 نوامبر) به پایان می رسد. به نظر من دو سنگ پیش روی مذاکرات بر سر توافق جامع در پرونده هسته ای ایران است. اولی اختلاف بر سر سانتریفیوژها است که طرف ایرانی تعدادی که طرف مقابل می خواهد را نمی پذیرد. دومی مخالفت با بازدید سرزده بازرسان آژانس از تاسیسات هسته ای مورد نظر است. یکی از دیپلماتیک های آگاه غربی می گوید که ایران و امریکا 90 تا 95 درصد به تفاهم رسیده اند. اما آن چه دستیابی آنها را به توافق به تاخیر می اندازد "سخت گیریهای" اروپا به ویژه فرانسه و آلمان است. برای همین طرف های پژوهشگر امریکایی معتقدند که به احتمال بسیار مهلت مذاکرات تمدید یابد، به ویژه که سخت گیری های اروپا باعث می شود که کار آسان نباشد، کما این که پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات کنگره نیز امور را پیچیده تر خواهد کرد و تنگناهای تازه ای، بیش از هر زمان دیگر، به وجود خواهد آورد. حال این که انتظار کدام یک بیشتر است؟ صبر پاسخ این سوال را خواهد داد.


منبع: النهار / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: سه شنبه 27 آبان 1393 / انتشار مجدد: شنبه اول آذر 1393